Morgunblaðið - 04.03.1992, Side 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. MARZ 1992
Bandaríkjaþing:
Bush beitir neitun-
arvaldi vegna Kína
Peking. Reuter.
KINVERSK stjórnvöld fögnuðu I gær þeirri ákvörðun George
Bush Bandaríkaforseta á mánudag að beita neitunarvaldi gegn
þeirri ákvörðun Bandaríkjaþings að tengja umbætur í mannréttind-
amálum í Kína því að ríkið yrði áfram á lista yfir þau ríki sem
njóta bestu kjara í viðskiptum við Bandaríkin. „Við teljum þetta
hafa verið mjög skynsama ákvörðun sem eigi eftir að bæta tengsl
Kína og Bandaríkjanna," sagði talsmaður kínverska utanríkisvið-
skiptaráðuneytisins.
Frumvarpið um að tengja við-
skiptakjör og ástand mannréttind-
amála í Kína hafði verið samþykkt
með miklum meirihluta í báðum
deildum Bandaríkjaþings. Til að
hnekkja neitunarvaldi forseta þarf
hins vegar tvo þriðju meirihluta í
báðum deildum og hefur Bush aldr-
ei orðið undir í deilum af þessu
tagi við þingið.
Kínvetjar hafa notið bestu kjara
í viðskiptum við Bandaríkin allt frá
árinu 1980 en endurskoða þarf þá
ákvörðun árlega. Andstæðingar
Bush saka hann um að sýna Kín-
veijum ekki nægilega hörku í
mannréttindamálum til að tryggja
áframhaldandi viðskipti við þá,
sem eru Bandaríkjamönnum mjög
hagstæð. Keyptu Kínveijar vörur
og þjónustu af Bandaríkjamönnum
fyrir 13 milljörðum dollara hærri
íjárhæð en þeir seldu þangað á
síðasta ári.
Noregur:
Deilt um áform sljóm-
arinnar um þotukaup
Ósló. Frá Helge Serensen, fréttaritara Morgunblaðsins.
ÁÆTLANIR sem norska ríkisstjórnin er sögð hafa á prjónunum
um að kaupa Falcon-þotu til afnota fyrir Gro Harlem Brundtland
forsætisráðherra hafa mætt mikilli andstöðu. Einkum er Jiað verð-
ið, 180 milljónir norskra króna (ríflega 1,6 milljarðar ISK), sem
andstæðingar þessara áætlana hafa gert athugasemdir við.
Fjör í Rio
Hin árlega kjötkveðjuhátíð stendur nú sem hæst í Brasilíu og að venju eru hátíðahöldin fjölmenn og lang-
vinn um land allt. Á myndinni má sjá tvær brasílískar stúlkur dansa samba á götum Rio de Janeiro í gær.
Efnavopnum Iraka tortímt:
Eyðilegging eldflauga sögð
ganga samkvæmt áætlun
„Það væri mjög misráðið að
nota 180 milljónir króna af all-
mannafé til þotukaupa," segir Erik
Solheim, leiðtogi Sósíalíska vinstri-
flokksins. Talsmenn ríkisstjórnar-
innar hafa einnig gefið til kynna
að ef til vill sé réttast að leita
ódýrari leiða. „Vélin er of dýr til
að ríkisstjórnin samþykki þessi
kaup,“ segir Dag Berggrav, ráðu-
neytisstjóri. Hann sagði að til
greina kæmi að herinn og ríkis-
stjómin sameinuðust um kaup á
þotu.
Margt bendir til þess að forsæt-
isráðherrann hafí ekkert vitað um
þessar áætlanir um flugvélakaup,
en þær munu vafalítið verða rædd-
ar í Stórþinginu.
Bagdad. Reuter.
FULLTRÚAR Sameinuðu þjóð-
anna í írak skýrðu frá því í gær
að þeim hefði tekist að eyði-
leggja 75 íraskar eldflaugar
hlöðnum taugagasi án þess að
það hefði haft nein áhrif á um-
hverfið eða íbúa næsta nágrenn-
is. Hafist var handa við að eyði-
leggja flaugarnar þann 25. febr-
úar sl. skammt frá borginni Nass-
iryia sem er 300 kílómetrum suð-
ur af Bagdad.
Michel Desgrange, sem hefur
yfirumsjón með verkinu, sagði að í
upphafi hefðu fímm flaugar verið
eyðilagðar, þá tíu og síðan fleiri
koll af kolli. „Við vildum tryggja
það á hveiju stigi að það sem við
værum að gera væri með öllu
hættulaust,“ sagði Desranges.
Hann sagði að nú hefði verið geng-
ið fyllilega úr skugga um að svo
væri og héðan í frá yrðu allt að
fjörutíu flaugar eyðilagðar á dag.
Kvaðst hann vongóður um að búið
yrði að eyða öllum taugagasflaug-
um íraka innan níu daga. Bráðlega
verður einnig hafist handa við að
tortíma birgðum íraka af sinneps-
gasi og öðrum efnavopnum.
Desgrange sagði öll samskipti
við íraka hafa gengið eðlilega fyrir
sig og samkvæmt því sem samið
hefði verið um. Annar hópur vopna-
sérfræðinga frá Sameinuðu þjóðun-
um, sem hafði það verkefni að eyði-
leggja búnað er nota átti til endur-
bóta á eldflaugum, fór hins vegar
frá Bagdad um helgina eftir að
þeim hafði verið neitað um leyfi til
að hefja verkið. Hefur öiyggisráð
SÞ fordæmt þá ákvörðun Iraka og
kallað samningamenn þeirra til
New York til þess að greina frá
ástæðum hennar.
-------» ♦ ♦------
■ LONDON - írski lýðveldis-
hcrinn, IRA, tilkynnti á sunnudag,
að Iiðsmenn hans ætluðu að trufla
þingkosningarnar í Bretlandi í sum-
ar með ýmsum ráðum og þykir ljóst,
að vænta má fleiri sprengjutilræða
á næstunni. Sprengjutilræðum og
ofbeldisverkum IRA í Bretlandi hef-
ur fjölgað að undanförnu. Breska
lögreglan er því að efla viðbúnað
sinn og hafa stjómmálamenn verið
sérstaklega varaðir við. 29 manns
slösuðust í sprengingunum fyrir
helgi og flestir þegar sprengja
sprakk ájárnbrautarstöð við Lund-
únabrú. Kenneth Baker, innanrík-
isráðherra Bretlands, sagði á
sunnudag, að IRA myndi aldrei bíða
annað en ósigur í þessu stríði og
sprengingarnar hefðu þau áhrif ein
að herða baráttu stjórnvalda gegn
þeim.
Framtíðarsýn forstjóra bandarísks raforkufyrirtækis:
Jarðhiti á Islandi beislaður
til rafmagnsframleiðslu
Florída. Frá fvari Guðmundssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
JARÐHITI á íslandi er af mörgum rafmagnsfræðingum talinn
vera stórbrotnasta orkulind í heimi hér og ein sú heppilegasta
til framleiðslu ómengaðs rafmagns. Talið er að sú orka gæti
m.a. komið i staðinn fyrir kjarnorkuframleitt rafmagn, sem frem-
ur slæmt orð fer af nú um stundir ekki síst eftir kjarnorkuslysið
í Tsjernobyl. Rafmagnsfyrirtæki í Bandaríkjunum, sem nefnist
Transsystems Inc, hefir nýlega skráð höfundarrétt sinn að aðferð
til framleiðslu rafmagns úr jarðhitastöðvum og fyrirtækið hefur
einnig skráð einkaleyfi á aðferð til að flyfja rafstraum um úthöfin
í stórum stil í þar til gerðum lokuðum rennum. Þær eiga að fylgja
hafsbotninum á ákveðnu dýpi til þess m.a. að útiloka árekstra
við skip og ísjaka.
Þótt rennur þessar verði
„lokaðar“ verða þær þó það um-
fangsmiklar að þær yrðu aðgengi-
legar og manngengar þannig að
auðvelt væri að sinna viðhaldi og
viðgerðum. Til dæmis er talið
nauðsynlegt að unnt verði að
halda við „kælipökkum" í rennun-
um sem munu vera nauðsynlegir
vegna raforkufiutningsins.
Meiriháttar viðgerðir færu
fram frá þar til gerðum kafbátum
og kæmust menn úr þeim inn í
rennurnar. Sú aðferð að flytja
menn úr einu lokuðu hólfi í sjó í
annað er vel þekkt og þykir tiltölu-
lega einföld í framkvæmd. Smærri
viðgerðir væri hægt að fram-
kvæma með því að senda fjar-
stýrð verkfæri inn í hólfín.
j Til þessa hefur verið ljóst að
það er óframkvæmanlegt að flytja
rafstraum í stórum stíl um úthöf-
in t.d. með því að leggja raftaug-
amar á hafsbotninn líkt og gert
var við símalínur í upphafi. Við
það myndi of mikil orka tapast.
En með tiltölulega nýrri uppgötv-
un, sem byggir á svonefndri ofur-
leiðni, þykir sýnt að auðveldara
verði en áður að flytja háspennu-
rafstraum langar leiðir.
Reynsla Norðmanna
I Noregi hefur þegar hefur ver-
ið sýnt fram á að gerlegt er að
flytja háspennurafstraum undir
sjó í Iokuðum rennum. Norðmenn
hafa notað þessa aðferð er lagðar
hafa verið leiðslur yfir fjarðar-
mynni og þykir það hafa gefist
Vel.
Fréttaritari ræddi við Walter
E. Tengelsen, forstjóra Transsy-
stem Inc., sem er aðalhvatamaður
að hugmyndinni um að beisla jarð-
hita á íslandi til rafmagnsfram-
leiðslu í stórum stíi til útflutn-
ings, aðallega til austurstrandar
Bandaríkjanna en einnig til Evr-
ópu. „Austurströnd Bandaríkj-
anna er dæmigert svæði, sem
myndi hagnast stórskostlega ef
þar væri fáanleg hrein og ómen-
guð raforka," sagði hann. „Sama
er að segja um Evrópubandalags-
ríkin. Möguleikar á framleiðslu
„hreinnar" raforku eru þýðingar-
mikilir sérstaklega ef svo skyldi
fara að öryggisbúnaður kjarn-
orkuvera bilaði. Þá kunna kröfur
um lokun kjarnorkuvera að magn-
ast vegna hættu á því að eit-
urefni sleppi út í andrúmsloftið.
Rafmagn framleitt úr jarðhita-
orku í stórum stíl er lausnin en
það eru tiltölulega fá jarðhita-
svæði í Bandaríkjunum, sem unnt
væri að nýta í þessu skyni. Nán-
ustu jarðhitasvæðin við austur-
strönd Bandaríkjanna til fram-
leiðslu rafmagns eru á íslandi.
Þar býr okkur vinveitt þjóð , sem
nýtir jarðhita sinn til fullnustu og
til betra viðurværis," sagði Teng-
elsen. Hann er þeirrar skoðunar
að það yrði gerlegt og hagkvæmt
að flytja raforku frá íslandi og
kveður sýnt að bæði Bandaríkja-
menn og Islendingar gætu hagn-
ast á því.
Tengelsen sagði að framleiðsla
rafmagns með vatnsáflí væri
vitanlega vel þekkt aðferð -en hið
sama gilti ekki um framleiðslu
rafmagns úr jarðhitaorku. Sú að-
ferð væri tiltölulega ný og vafa-
laust þyrfti umtalsverð þróunar-
vinna að fara fram. Tækninni.
hefði á hinn bóginn fleygt fram
að undanförnu og teldu sérfræð-
ingar sýnt að þetta væri gerlegt.
Þær aðferðir sem þegar lægju
fyrir yrðu nú teknar til skoðunar
og vafalaust væri að einhveija
tæknilega örðugleika þyrfti að
leysa.
Kjarnorkuverum lokað
„Eitt er víst, það er unnt og
verður hagkvæmt, að dómi sér-
fræðinga, að beisla jarðorku ís-
lands til blessunár fyrir ísland
sjálft og rafmagnsnotendur á
austurströnd Bandaríkjanna, í
Evrópu og væntanlega víðar,"
sagði Walter Tengelsen. Hann
kvaðst ekki vera í minnsta vafa
um að hugmyndin um „rafmagns-
samband við ísland“ næði fram
að ganga. Kröfur um „hreina og
ómengaða" raforkuframleiðslu
myndu aukast eftir því sem tímar
líða. Hann minnti á að Banda-
ríkjastjórn hefði ekki tekist að
tryggja leyfi til bygginga nýrra
kjarnorkuvera -, tæp tíu ár væru
liðin frá því að síðast var veitt
leyfi til byggingar kjarnorkuvers
til rafmagnsframleiðslu í Banda-
ríkjunum. Gömlum kjarnorkuver-
um hefði verið lokað af öryggis-
ástæðum og sú þróun gæfi stgrka
vísbendingu um hvert stefndi í
þessu efni.