Morgunblaðið - 29.03.1992, Qupperneq 45

MOHGUNBLAttU) ISUNNM0AGUR 20. í MARZ' 4992
.4*5
Tékkóslóvakíu en það að fólk er að
kaupa og selja á götum úti — og á
einu diskóteki sem ég fór á var fólk
að versla með þessi efni og neyta
þeirra, rétt eins og þetta væru kex-
kökur, skro eða Prince Albert. Það
var ekkert pukur, enginn feluleikur.
Maður hlýtur að spyija sig hvern-
ig það er að búa í landi sem er fullt
af allsnægtum og glingri fyrir ferða-
menn, en hafa varla efni á að borða
sjáifur. Þegar ég fór að spyijast
fyrir um hvað hinn venjulegi Tékki
gerði sér til upplyftingar og skemmt-
unar var mér sagt að hann færi á
barinn sinn, borðaði hræódýra pylsu
og drykki ógrynni af bjór — en verð-
lag á honum fer alveg eftir því hvort
krárnar eru fyrir innfædda eða
ferðamenn. Á krám fyrir innfædda
kostar bjórinn fáeinar krónur, fyrir
ferðamenn getur hann kostað allt
að 300 krónum íslenskum.
SINNULEYSI
Það væri synd að segja að Tékkar
væru glaðlynd þjóð. Andlitin eru eins
og sorgargrímur, það er nánast
ómögulegt að kreista fram bros hjá
þeim og þeir hafa ákaflega kuldalegt
viðmót. Og það er alveg sama hvað
maður biður um, ekkert er hægt.
Þeim virðist vera alveg sama hvern-
ig fólki reiðir af, samkennd og sam-
stöðu er ekki hægt að finna. En
auðvitað hefur það sínar sérstæðu
og skemmtilegu hliðar. Sem dæmi
um það er ferð í kristalsverksmiðju.
Hópurinn sem ég ferðaðist með
hafði bókað heimsókn í kristalsverk-
smiðju, áður en við fórum frá Is-
landi. Þessi heimsókn átti að verða
hápunktur fet'ðarinnar, sérstaklega
þar sem hópurinn var nær eingöngu
skipaður konum — sem ætluðu að
versla á verksmiðjuverði.
Þegar hinn langþráði dagur rann
upp, varð að bytja á því að múta
einhvetjum rútubílstjóra til að aka
okkur á áfangastað. Við höfðum
þegar fremur slæma reynslu af rútu-
ferðum, vegna þess að Tékkum er
alveg sama hvoit ferðamenn sjá
landið þeirra eða ekki, ef það hentar
af sultukrukkum og fjöldaframleidd-
um bláum vösum og biðum eftir að
komast í kofann þar sem kristallinn
er skorinn. En það stóð ekki til, því
þarna var ekkert verið að skera
kristal. Þetta var bara glerverk-
smiðja. Hjá Tékkum þýðir kristall
bara hreint gler, það er að segja
ólitað, og þegar við báðum um að
sjá kristalsverksmiðju vorum við
ekki nógu nákvæm — og þeir búa
svosem til sultukrukkur úr hreinu
gleri.
Það þýðir ekkert að kvarta, því
Tékkum er hreint aldeilis santa hvort
ferðamenn fá það sem þeir borga
fyrit' og kerfið hjá þeim er þannig
að enginn bet' ábyt'gð — en það sem
er sérkennilegra, er að enginn bend-
ir á annan sem ábyrgan. Allir yppta
öxlum og láta eins og málið korni
sér ekki við. Hyort ferðamenn eru
ánægðir eða óánægðir eru hreint
ekki þeirra höfuðverkur. Sú mynd
sem maður fær af Tékkum er að
þeirn sé í rauninni sama um allt.
Þeir virka algerlega sinnulausir með
sjálfa sig, þeim liggur ekkert á og
geta staðið og beðið klukkustundum
meira en einn og hálfan sólarhring
þegar peningaveskið mitt hvarf upp
úr hliðartöskunni. Fyrstu klukku-
stundina fannst mér það fúlt, en þá
fór málið að verða áhugavert.
Ég hafði haft vit á að fara utan
með ferðatékka og hafði enn ekki
skipt miklu af þeim, _svo mínn skaði
var svosem enginn. Ég var því upp-
litsdjörf, þegar ég fór ásamt leiðsög-
umönnum hópsins inn í banka til að
fá ferðatékkana endut-greidda — það
á jú að vera hægt alls staðar. Þetta
voru Thomas Cook tékkat' og eina
tnálið var að finna banka sem hefði
viðskipti við Thomas
Cook. En það hafa ekki margir bank-
ar í Prag; hins vegar virtust allit-
hafa viðskipti við Atnerican Express.
Okkur tókst loks að finna banka þar
sem afgreiðslufólkið nennti að hlusta
á okkur — og sendi okkur í annan
banka. Þar hristi fólk hausinn og
sagði okkur að hafa samband við
umboðsskrifstofu Thomasar Cooks.
Hún var í útjaðri borgarinnar og
þangað tókum við leigubíl- sem við
borguðum fyrirfram — og þílstjórinn
lofaði að bíða eftir okkur. Á umboðs-
skrifstofunni voru allar hurðir læst-
ar, en fólk var á vappi þar inni og
opnaði fyrir okkur. Við röktum raun-
ir okkar, en vat' sagt að í rauninni
væri ekki búið að opna þessa um-
boðsskrifstofu og þeir gætu ekkert
fyrir' okkur gert og bættu við: „Ef
þið verðir hér eftir tvo mánuði getum
við hjálpað ykkut'." Þegar þeim var
ljóst að við ætluðum ekki að setjast
niður í biðröð í tvo tnánuði og að
samningur um ferðatékka gengur
út á það að maður geti fengið þá
greidda samstundis sé þeim stolið,
tók þetta tilvonandi starfsfólk upp
símtól og hringdi nokkur símtöl, létu
okkur síðan fá nafn á banka í mið-
borginni og sögðu okkur að fara
þangað.
Þegar við komum út var leigubíll-
inn horfinn — við einhvers staðar
úti í blánum, á bak við útimarkað,
og urðum að bytja á því að reyna
að fá far inn í borgina. Tékkneski
leiðsögutnaðurinn, Thomas, hefur
eitthvert sérkennilegt sálarástand
af Tékka að vera og snaraðist í að
hlaupa upp leigubíl sem hann sá og
við komumst í banka. Reyndar var
það einn af bönkunum sem við höfð-
um þegar verið í, en það gilti einu
að umboðsmaður Thomasar Cooks
Tékkum er
hreint aldeilis
sama hvort
ferðamenn fá
það sem þeir
borga fyrir og
kerfið hjá þeim
er þannig að
enginn ber
ábyrgð
hafði hringt þangað. Þar kannaðist
enginn við neitt. Allir yptu öxlum
og hristu hausinn og enginn hafði
áhuga á málinu. Við fót'um inn á
hótel og ég hringdi í íslandsbanka
— sagði mínar farir ekki sléttar,
kerfið hefði ekki áhuga á málinu,
einhvetjir þúsundkaliar í minni
buddu væru ekki stærsta vandamál-
ið í Prag í dag.
Það verð ég að segja að banka-
kerfið hér var til meiri fyrirmyndar,
vegna þess að eftir klukkustund var
hringt í mig aftur til Prag og mér
tjáð að búið væri að senda peninga
frá viðskiptabanka íslandsbanka í
Stokkhólmi og ég gæti sótt þá í viss-
an banka í Prag. Við Titomas héldum
þangað, en allir héldu áfram að
hrista hausinn og sögðu: „Það. kem-
ur póstur frá Svíþjóð klukkan tíu í
fyrramálið og svo aftui' klukkan
tvö.“ Þetta var á fimmtudegi. Á
föstudegi klukkan tíu mættum við í
bankann til að ná í peningana, en
þeir höfðu ekki komið með þeim
pósti. Við mættum aftur klukkan
tvö, en peningarnir höfðu ekki held-
ur komið með þeirn pósti. Þá sagði
Thomas: „Ég hef enga trú á að þú
fáir peningana á meðan þú ert hér,
vegna þess að það tekur þtjár vikur
að færa peninga á milli reikninga í
bankakerfínu hér.“ Ég sput’ði hvers
vegna kerfið væri svona stirt og
fékk það svar að það væri ekki stirt,
peningarnir væru örugglega komnir,
en bankinn héldi þeim inni til að
hafa vexti af þeim í þtjár til fjórar
vikur. Bankar eru opnir á laugardög-
um í Prag og við fórum á laugar-
degi, mánudegi og þriðjudegi, klukk-
an tíu og klukkan tvö, til að athuga
með peningana, en allt kont fyrir
ekki. Það hentaði ekki tékknesku
bankakerft að redda málunum. Áður
en ég fór aftur heim til íslands varð
ég að undirrita blað sem var pjakkað
upp á handknúna ritvél, þess.efnis
að peningana ætti að senda aftur
til baka, þegar þeir bærust til Prag.
Eftir því sem ég best veit eru þeir
ekki enn komnir, níu dögum eftir
að ég undirritaði plaggið.
Eftir að vera búin að bíða rosa-
lega í bönkum í Prag fór ég endan-
lega að skilja bækur Kafka. Maður
er bara sendur út og suður um kerf-
ið, enginn gefur neinar upplýsingar
og maður veit ekkert eftir hvetju
maður er að bíða, eða hvers vegna.
Málið flækist meira og meira og
maður fyllir út einhvetja pappíra á
fimmtán mínútna fresti til að skýra
málið. En enginn les það sem maður
skrifar. Tékkar hrista bara hausinn
og senda mann á næsta stað, þar
sem allt endurtekur sig með tilheyr-
andi bið og maður fer alveg eins að
eiga von á því að fá dauðadóm —
rétt eins og maður hafir lent inni í
Réttarhöldunum eftir Kafka.
þeim ekki að þrífa bílana eru rúðurn-
ar bara skítugar og ferðalangurinn
situr inni í helli og sér ekkert hvert
hann er að fara. Og það þýðir ekk-
ert að kvarta;_ einu svörin sem mað-
ur fær eru: „Ég þvoði bílinn í morg-
un og þvæ hann ekki aftur í dag,“
jafnvel þótt öllum sé ljóst að bíllinn
hafi ekki verið þveginn þetta árið.
En hvað með það, þegar okkur
hafði tekist að fá bíl og bílstjóra var
haldið af stað, jafnvel þótt bílstjórinn
hefði ekki hugmynd urn hvar verks-
mðjuna væri að finna. En hann má
þó eiga það að hann ók um landið,
í gegnum snjó og slyddu, í eina og
hálfa klukkustund, eða allt þar til
við komum að einhvetjum timbur-
hreysum — og það stóð heima, þetta
var staðurinn sem ferðaskrifstofan
í Prag hafði haft samband_ við.
Við, fínu frúrnar frá Islandi, í
drögtum og hælaháum skóm, með
gull og perlur hangandi um okkur
allar, tipluðum niður einlivetja drull-
utröð og inn í upphafið að þessunt
trékumböldum sem voru gisnir og
skítugir. Sjónin sem við blasti gerði
okkur orðlausar, því að á palli í
kringum gríðarstóran ofn stóðu karl-
menn á nærbolum og blésu gler í
gegnum löng rör. Fyrir framan
hvern og einn sat kona við kæliker
þar sem glerið var mótað og gufan
af glerinu, með tilheyrandi efnum,
streymdi í vit þeirra. Það var ljóst
að við þessar aðstæður vinnur fólkið
dag út og dag inn, allan ársins hring.
Við vorum leiddar áfram um verk-
sntiðjuna og fengum að sjá helling
saman, jafnvel dögum, eftir að eitt-
hvað gerist.
Á móti hótelinu sem við bjuggum
á var Bata-fjölskyldan að opna nýja
skóverslun, upp á sex hæðir. Fjöl-
skyldan, sem hefur verið í útlegð
annars staðar í Evrópu, var að fá
eignir sínar í Tékkóslóvakíu aftur,
og þessi nýja verslun hafði ákaflega
vestrænt yfit'bragð. Hún var opnuð
daginn eftir að við komum til Prag,
en þá viku sem við gistum borgina
komumst við aldrei inn í hana, því
biðraðirnar voru myndaðat' við fyrsta
hanagal og stóðu fram að lokun.
Við komumst aldrei einu sinni til að
skoða í gluggana, vegna þess að
Tékkar standa í biðröðum heilu
kvöldin til að skoða í búðarglugga.
Það var rétt eins og ekkert annað
væri að gerast í heiminum. Annars
er það nú svo, að fyrir verslunar-
glaða íslendinga þýðir ekkert að
fara til Prag, því yfirleitt er bara
einn við afgreiðslu í hverri búð og
sá afgreiðir bara einn í einu, jafrivel
þótt sá hinn sami skoði allt í búð-
inni klukkustundum saman. Það
sniglast bara allt áfram. Það getur
hæglega ært óstöðugan að bíða eft-
ir að röðin komi að honum.
í VIÐJUM KERFISINS
Á leiðinni til Prag hafði hópurinn
verið varaður við vasaþjófum, sem
vaða unt borgina eins og engi-
sprettufaraldur. Við fengum ná-
kvæm fyrirmæli um hvar best væri
að hafa peninga og greiðslukort. En
við höfðunt ekki verið í borginni
Þakkarávarp
ÖLLUM ÞEIM, SEM HAFA SÝNT VIÐHORFUM OKKAR
í MÁLEFNUM LANDAKOTSSPÍTALA SKILNING,
STUÐNING OG VELVILJA Á MARGVÍSLEGAN HÁTT,
FLYTJUM VIÐ OKKAR HJARTANS ÞAKKIR.
GUÐS BLESSUN FYLGI YKKUR.
St. jósefssystur