Morgunblaðið - 14.05.1992, Side 29

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. MAÍ 1992
-----------,-------------------------
29
Útgjöld til heilbrigðis- og félagsþjónustu á Norðurlöndum sem hlut-
fall af vergri þjóðarframleiðslu 1975-1987.
var að venju ræddur kostnaður við
heilbrigðisþjónustu. Meðal annars
kom í Ijós að heilbrigðisráðuneyti á
Norðuriöndum taka ekki lengur mið
af tölum OECD vegna ónákvæmni
þeirra. Athugun þeirra hefur leitt í
ljósað stofnunin leggur enga eða litla
vinnu í að samræma gögn frá
mismunandi löndum.
Hagfræðistofnunin gerir mikið úr
aldursleiðréttingu útgjalda til heil-
brigðismála og telja sig vera upp-
hafsmenn slikra reiknisaðferða.
Sænska „landstingsförbundet" og
norsku lénin hafa beitt þessari að-
ferð en telja hana ónákvæma og
byggða á óöruggum grunni.(7) (Rigs-
dagens revisorer Förs. 1990/91: 71,
Stokkhólmur). Til stuðnings finna
þeir svipaða útreikninga úr erlendri
heimild. Því miður ber allt að sama
brunni því Hagfræðistofnunin og
hinn erlendi reikningsfélagi styðjast
við tölur frá OECD en ekki er gerð
tilraun til þess að kanna hver.raun-
verulegur kostnaður við öldrunar-
þjónustu er á íslandi. Trúlega er þó
rétt með farið að kostnaðaraukning
hefur orðið veruleg á íslandi á sl.
árum, enda mikil uppbygging hér.
Um skráningu gagna
Mikill munur er á skráningu
sjúkrarúma milli einstakra landa
enda enginn alþjóðlegur staðall til.
Sum lönd gefa aðeins upplýsingar
um hluta af rúmum, allt niður i
1/10 hluta. Önnur gefa aðeins upp-
lýsingar um „bráðarúm" eða ein-
göngu um stofnanir í opinberum
rekstri þó að 30—40% af sjúkrahús-
um séu í einkaeign. Unnið er að
úrbótum á tölfræðinni en gengur
seint.(2,8)
Um skráningar
Landlæknisembættisins
Hagfræðistofnunin gerir lítið úr
„sérviskulegum heimatilbúnum skil-
greiningum Landlæknisembætt-
isins“ við skráningu sjúkrarúma.
Hagfræðistofnuninni skal góðfús-
lega bent á að Landlæknisembættið
skráir sjúkrahús samkvæmt íslensk-
um lögum og hefur ekki sent tölur
til OECD. Það hafa aðrir aðilargert.
Framvegis verður gerð breyting á
þessu fyrirkomulagi ef það má vera
til þess að koma í veg fyrir óvæntar
uppákomur sem taka tíma og skapa
leiðindi. Landlæknisembættið mun
OECD Leiðr.
tölur
„Bráðarúm" á 1000 íb. 9,0 4,8
Lcgudagaráíbúa 3,0 2,4
Meðallegudagar 13,6 8,5
senda tölur í samráði við Hagstofu
íslands til OECD. Sem dæmi skal
nefnt að leiðréttar OECD tölur fyrir
1989 eru þessar fyrir ísland:
Til upplýsinga skal þess getið að
hagfræði- og landafræðistofnun
Cambridge-háskóla, sem unnið hef-
ur lengi að alþjóðlegum saman-
burði, tók íslenskar heilbrigðis-
skýrslur til úrvinnslu fram yfir 25
aðrar heilbrigðisskýrslur í Evrópu
vegna gæða skýrslunnar enda er
nokkur reynsla fengin af yfir 150
ára skráningu.(9)
Ég þekki ekki til þess að skýrslur
Hagfræðistofnunar um heilbrigðis-
mál hafi fengið slíka viðurkenningu
enda virðast þær enn á burðannáls-
stigi!
Lagt er til að hin unga Hagfræði-
stofnun kynni sé betur forsendur
skráningu heilbrigðisskýrslna til
þess að ágætir reiknishæfileikar
starfsmanna hennar nýtist betur.
Enginn má skilja þessi orð á þann
veg að Landlæknisembættið sjái
ekki ýmsa annmarka við kostnað
og rekstur heilbrigðisþjónustunnar
enda gert margar tillögur til úrbóta
í því efni. Sumar hafa náð fram að
ganga en aðrar ekki, því að byr vill
ráða í þessum efnum sem öðrum.
Þetta er ófijó umræða og læt ég
hér með lokið þátttöku minni.
Heimildir:
1. Health Care System in Transition,
OECD, Paris 1990.
2. Gerdtham Ulf-G og Bengt Jönsson.
Sjukvárdskostnader i de Nordiska
lfindema.
3. Sjukvárd i mtdra lánder SNS Forlag
1991.
4. Social tryghed i de Nordiska lande.
Nordisk Stat. skriftserie, Köbenhavn
1989.
5. Health situation in the Nordic
countries. Annus Medicus, Helsinki
1982.
6. Socialstyrelsen, Stokkhólmur 1992.
7. Rigsdagens Revisorer. Förs 1990/91:
17, Stokkhólmur.
8. Measuring Health Care OECD Paris
1985.
9. A.D. Cliff et al 1981. Spatial Diffusion
Cambridge University Press.
Höfundur er landlæknir.
mjög fjársterka aðila þyrfti í þessi
viðskipti.
„Við höfum sjálfír dreift tóbaki
sem við höfum keypt af ÁTVR, og
þá til þess að halda dreifingunni í
lagi. Ef einkasala ÁTVR verður af-
numin erum við farnir að tala um
birgðahald, fjármögnun og meira í
kringum þetta á allan hátt en hingað
til. Við höfum ekki lagt neinar línur
hvað þetta varðar í smáatriðum, en
ég reikna þó með að við komum sjálf-
ir til með að annast þetta,“ sagði
Börkur.
Höskuldur Jónsson, forstjóri
Áfengis- og tóbaksverslunar ríkisns,
sagði að á síðasta ári hefði tóbaks-
sala ÁTVR numið um 1/3 af heildar-
sölu tóbaks og áfengis, eða um 4,1
milljarði króna. Hann sagði að hugs-
anlega yrði starfsmönnum ÁTVR
fækkað um 10 ef einkasöluréttur
ríkisins á tóþaki yrði afnumin, en
starfsmenn ÁTVR eru nú rúmlega
150 talsins að meðtöldum afgreiðslu-
mönnum vínbúðanna. Þá sagði hann
fyrirsjáanlegt að lagerhúsnæði
myndi losna af þessum sökum, sem
nýta mætti til annarra hluta.
Bjarni Finnsson formaður Kaup-
mannasamtaka Islands sagði að
samtökin fögnuðu öllu frelsi í þessum
efnum, þó breytingin gagnvart kaup-
mönnum yrði í sjálfu sér kannski
ekki mjög mikil. „Það verður örugg-
lega meiri samkeppni um betri þjón-
ustu þeirar aðila sem eru að selja
þessa vöru. Ég sé ekkert annað en
jákvætt við þetta, og við fögnum
þessu sem skrefí í þá átt að einkaað-
ilar og samkeppni fái að njóta sín
hvarvetna þar sem er verslun og við-
skipti.“
María E. Ingvadóttir varaformað-
ur Neytendasamtakanna sagði að í
þessu máli sem öðnim hefðu Neyt-
endasamtökin alltaf verið fylgjandi
fíjálsri samkeppni og því fögnuðu
samtökin því að þetta mál væri kom-
ið í þennan farveg. „Mér finnst miklu
eðlilegra að þarna sé einhver sam-
keppni eins og annars staðar, en þó
ríkið hætti að flytja inn tóbak þá
má ekkert slá af kröfum varðandi
t.d. merkingar á tóbaki og fræðslu,
og ef eitthvað er þá verður að herða
á í þeim efnum,“ sagði hún. <
Mál norskra Grænfriðunga
gegn Magnúsi Guðmundssyni:
Sakfellt í fjór-
um atriðum en
sýknað í þremur
BORGARDÓMUR Óslóborgar hefur tekið til greina fjórar af sjö dómkröf-
um Grænfriðunga í Noregi í meiðyrðamáli þeirra gegn Magnúsi Guð-
mundssyni kvikmyndagerðarmanni. Magnús var sýknaður af þremur
kröfum. Þá var Magnús dæmdur til að greiða Grænfriðungum jafnvirði
300 þúsund króna í miskabætur en var sýknaður af skaðabótakröfu.
Málsaðilar voru auk þess dæmdir til að bera eigin málskostnað vegna
þess að litið var svo á að báðir aðilar hefðu að hluta unnið og að hluta
tapað málinu.
Grænfriðungar höfðuðu málið
vegna sýningar á heimildarmynd
Magnúsar Guðmundssonar, Lífsbjörg
í Norðurhöfum, í norska sjónvarpinu
árið 1989. Dómurinn komst m.a. að
þeirri niðurstöðu, að ummæli í mynd-
inni um að ýmsir héldu því jafnvel
fram að náttúruverndarsamtök not-
uðu hryðjuverk sér til framdráttar,
um leið og sýnd er mynd af skipi Sea
Shepherd-samtakanna og Síríusi,
skipi Grænfriðunga, gætu orðið til
þess að áhorfendur tengdu Grænfrið-
unga við hryðjuverk. Þessi ummæli
voru dæmd dauð og ómerk.
Þá taldi dómurinn að Magnús Guð-
mundsson hefði ekki fært nægar sönn-
ur á, að atriði í kvikmynd.Grænfrið-
unga um selveiðar væru fölsuð og
voru tvenn ummæli í myndinni sem
lúta að því dæmd ómerk. Hins vegar
taldi dómurinn að Magnús hefði sýnt
fram á að Grænfriðungar hefðu, gegn
betri vitund, haldið á lofti og nýtt sér
þá þjóðsögu að selir væru fláðir lif-
andi. Því var ekki fallist á kröfu Græn-
friðunga um að ómerkja ummæli í
myndinni þar að lútandi og á þeirri
forsendu var Magnús einnig sýknaður
vegna ummæla um að meðvituð not-
kun Grænfriðunga á fölsunum í áróðri
sínum bryti alvarlega gegn yfírlýstum
markmiðum og stefnu samtakanna.
Hins vegar þótti dómnum þetta ekki
réttlæta ummæli Danans Leif Blædal
að Grænfriðungar stunduðu „svindel
og bedrag“ sér til framdráttar og
voru þau ummæli því dæmd ómerk.
Norskir Grænfriðungar kröfðust
skaðabóta að jafnvirði 2,5 milljóna
íslenskra króna af Magnúsi á þeirri
forsendu að sýning á mynd hans hefði
valdið þeim fjárhagslegu tjóni en rétt-
urinn taldi erfitt að metá slíkt tjón
og féllst því ekki á skaðabótakröfuna.
Einnig var gerð krafa um allt að 1
milljónar króna í miskabætur, og taldi
rétturinn að það væri gróf ásökun að
gefa í skyn að Grænfriðungar stund-
uðu hryðjuverk, sérstaklega í ljósi
þess að samtökin stunduðu friðsam-
legar aðgerðir. Því féllst rétturinn á
kröfuna um miskabætur og taldi þær
hæfilegar 30 þúsund norskar krónur
eða um 300 þúsund íslenskrar krónur.
Árni Finnsson talsmaður Grænfrið-
unga á Norðurlöndum sagðist vera
ánægður með þennan dóm. Mestu
máli skipti að með honum væru
dæmdar dauðar og ómerkar fullyrð-
ingar um að Grænfriðungar hefðu
falsað myndir sér til framdráttar. Nú
væri óskandi að umhverfismál fengju
þá málefnalegu og hlutlausu umfjöll-
um sem þeim bæri. Ámi sagði að
Grænfriðungar myndu ekki áfrýja
þessum dómi fyrir sitt leyti.
Magnús Guðmundsson sagðist telja
að í heild væri dómurinn sigur fyrir
sig þótt hann væri nokkuð loðinn.
Grundvallamiðurstaðan væri að rétt-
urinn teldi sannað að Grænfriðungar
beiti vitandi vits fölsunum og villandi
upplýsingum sér til framdráttar og
því væm þijú atriði, sem Grænfrið-
ungar hefðu kært, látin halda sér.
Magnús sagðist vera að íhuga að
áfrýja dómnum með tilliti til niður-
stöðunnar um atriðin í selamyndinn
þar sem hann væri ekki í nokkrun
vafa um réttmæti þess sem hann hefð
sagt um hana. Hins vegar gæti þa
reynst erfítt af fjárhagsástæðum o
því kæmi til greina að breyta mynd
inni á þann hátt að þar yrðu birta
þær sannanir sem Magnús teldi a(
væru fyrir því að selamynd Grænfrið-
unga væri fölsuð og áhorfandanum
síðan látið eftir að meta þær. •
------»■» 4------
Lægra fargjald
á Saga Class
FLUGLEIÐIR hafa ákveðið að
bjóða farþegum á Saga Class sér-
gjald, sem er 20% lægra en fullt
Saga Class gjald. Þá er miðað við
að fólk ákveði ferðir sínar með
meira en fjögurra daga fyrirvara.
Sérgjaldið gildir til allra viðkomu-
staða Flugleiða á Norðurlöndum og :
Bretlandi og einnig til Lúxemborgai
og Amsterdam. í frétt frá Flugleiðun
segir, að þetta sé í fyrsta sinn serr
Flugleiðir bjóði sérkjör á Saga (ílass
Það sé þáttur í stefnu fyrirtækisim
að koma á meiri sveigjanleika í öllun
starfsháttum, til undirbúnings aukinn
samkeppni innan Evrópska efnahags-
svæðisins.
Nýja fargjaldið gildir einungis báð-
ar leiðir og þarf að bóka og greiða
samtímis, eigi síðar en fjórum dögun
fyrir brottför. Heimferð má vera opin.
en hana þarf að bóka með 4 daga
fyrirvara. Miðað er við að flogið sé
fram og til baka á sömu flugleið.
Félag um nýja isjávarátvegsstefnu:
Kynnmgarfundir
verða um allt land
FÉLAG um nýja sjávarútvegs-
stefnu stendur fyrir fundaherferð
um þessar mundir, þar sem ætlunin
er að kynna félagið og hlusta á
skoðanir fundargesta. Er fyrirhug-
að að þessir kynningarfundir verði
um allt land áður en landsfundur
verði haldinn í júní, þar sem form-
leg stofnum félagsins fer frain.
Félagið hefur þegar haldið fundi í
Sandgerði, Keflavík, Þorlákshöfn,
Akranesi, Borgarnesi og öllum þétt-
býlisstöðum á Snæfellsnesi. Að sögn
Árna Gíslasonar, í stjórn félagsins,
hefur verið all góð mæting á fundina.
Hann telur að í félaginu nú séu um
200 fullgildir meðlimir. Árni segir að
mikil óánægja hafí komið fram með
núverandi stjórn fískveiða, og þá sér-
staklega með það sem hann kallar
„kvótabrask".
Félag um nýja sjávarútvegsstefnu,
er undirbúningsfélag. Formleg stofn-
um er fyrirhuguð í júní. Fundaherferð-
in nú hefur þann tilgang að kynna
félagið og kynnast viðhorfum fólks.
Félagið hefur einnig opnað skrifstofu
að Suðurlandsbraut 12.
Fundaherferðin heldur áfram um
helgina á Norðurlandi. Föstudaginn
15. maí, á Hvammstanga, laugardag-
inn 16. maí, á Hofsósi, Siglufírði, 01-
afsfirði og Dalvík. Sunnudaginn 17.
maí, á Sauðárkróki, Skagaströnd og
Blönduósi. Síðar er ætlunin að halda
áfram austur um land.