Morgunblaðið - 30.06.1992, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 30. JÚNl 1992
31
Þorgeir Jósefsson,
Akranesi - Minning
Með Þorgeiri Jósefssyni er geng-
inn einhver best gerði maður sem
ég hef kynnst. Hann hafði svo marga
góða eiginleika; drengskap, umburð-
arlyndi, sterka greind, góðvild, létta
lund og svo bjartsýnina. Þessa tak-
markalausu bjartsýni sem hjálpaði
honum svo oft í baráttunni við lang-
varandi veikindi og í öllum hans
störfum.
Þorgeir fæddist og ólst upp að
Eystra-Miðfelli á Hvalfjarðarströnd.
Hann var næstelstur fjögurra barna
hjónanna Jóreiðar Jóhannesdóttur
og Jósefs Jósefssonar sem þar
bjuggu.
Þorgeir hafði ekki áhuga á að
gerast bóndi og því var það að þeg-
ar hann var 16 ára gamall lá leið
hans til Akraness þar sem hann
gerðist nemi í vélsmíði hjá Ólafi
Olafssyni í Deild. Þorgeir hóf námið
6. október 1918, en í þeim sama
mánuði hófst gos í Kötlu og spánska
veikin tók að heija á fólk. Það var
því ekki sérlega bjart yfir Akranesi
fyrstu vikurnar sem Þorgeir bjó hér,
en hann tók fljótt miklu ástfóstri við
Akranes sem hélst meðan hann lifði.
Á árunum 1920-1927 var Þorgeir
sendur til Sandgerðis á vetrarvertíð-
um til að annast viðgerðarþjónustu
við bátaflotann þar. Oftast var hann
einn við þessi störf, en stundum við
annan mann. Það hafa sagt mér eldri
menn að Þorgeir hafi verið einhver
harðduglegasti maður sem þeir hafi
kynnst og afköst hans hafi oft verið
með ólíkindum.
Árið 1928 stofna þeir Þorgeir og
Ellert bróðir hans svo eigin vél-
smiðju. Þeir reistu sér 50 fermetra
hús og eignuðust rennibekk og bor-
vél. Ekkert rafmagn höfðu þeir og
knúðu þessi tæki með dísilvél. Önnur
verkfæri voru handknúin og hvorki
áttu þeir gas- né logsuðutæki. Öll
meiriháttar smíði fór fram í eld-
smiðju.
Ellert dó á besta aldri árið 1935.
Eftir það varð Jóhann Pálsson með-
eigandi Þorgeirs að vélsmiðjunni.
Árið 1937 keypti Þorgeir slippinn
sem útgerðarmenn á Akranesi áttu
°g byggði nýja dráttarbraut og í
framhaldi af því skipasmíðastöð þar
sem hægt var að byggja allt að 150
tonna tréskip.
Um þetta leyti tók heilsa Þorgeirs
að bila og hætti hann þá í smíðunum
Fæddur 14. júní 1933
Dáinn 19. júní 1992
Walter var fæddur að Stóru-
Háeyri á Eyrarbakka og voru for-
eidrar hans Anton V. Halldórsson,
bryti, síðar starfsmaður Lands-
banka íslands í Reykjavík, og kona
hans, Jónína Kristín Gunnarsdóttir.
Hann ólst upp á Eyrarbakka hjá
foreldrum sínum og systkinum til
15 ára aldurs. Hann undi þar glað-
ur við leik og störf, enda margt við
að vera fyrir börn og unglinga á
Eyrarbakka á þeim árum, t.d.
fjaran og túnin, skautasvell á Hóp-
inu og ótal margt fleira. Þar gekk
hann í barnaskólann. Walter unni
ætíð æskustöðvunum og skrapp
þangað gjarnan, þegar færi gafst.
En árið 1948 ákváðu foreldrar
hans að flytja til Reykjavíkur ásamt
börnum sínum. Það hefur verið
mikil breyting fyrir 15 ára ungling.
En Walter aðlagaðist fljótt borgar-
h'finu í Reykjavík.
Walter gekk menntaveginn.
Hann var mjög góður námsmaður
og lauk hann stúdentsprófi frá
Menntaskólanum í Reykjavík árið
1953. Síðan lá leiðin í Háskóla ís-
lands og lauk hann þaðan lögfræði-
prófi 1959. Héraðsdómslögmaður
varð hann árið 1963 og hæstarétt-
arlögmaður árið 1967. Hann vann
og sneri sér alfarið að framkvæmda-
stjórn fyrirtækjanna og gegndi því
starfí til ársins 1983 er hann lét af
störfum. Þá orðinn 82 ára. Þorgeir
átti við veikindi að stríða í áratugi,
en lét aldrei bilbug á sér finna á
hveiju sem gekk.
Á sjötta áratugnum stofnaði hann
Byggingafélagið Fell ásamt Einari
Helgasyni. Fell rak umfangsmikla
verktakastarfsemi og steypustöð í
fjölda ára.
Ég átti því láni að fagna að vera
náinn samstarfsmaður Þorgeirs í
rúm 20 ár og eignast vináttu hans
og fjölskyldu hans. Ég kom til starfa
hjá honum þegar þeir feðgar Þor-
geir og Jósef sonur hans voru að
leggja drögin að sameiningu fyrir-
tækjanna og stórkostlegri uppbygg-
ingu, skipalyfta var keypt og ný
3.000 fermetra skipasmíðastöð reist
og smíði stálskipa hafin. Starfs-
mönnum fjölgaði fljótlega úr 50 í
120 og umsvifin margfölduðust. Til
þess að þetta væri hægt varð að
byggja upp gríðarmikið land, þar
sem sjórinn hafði nær eytt tanganum
sem skipasmíðastöðin stendur á.
Þessi framkvæmd sparaði bæ og ríki
stórar fjárhæðir í landbrotsvörnum.
Ég býst við að fólk átti sig ekki
á því í dag hve gífurlegt átak það
var að hefja stálskipasmíði á ís-
landi. Menn urðu hreinlega að byija
frá grunni og fikra sig áfram, reka
sig á og læra af reynslunni. Það var
oft gaman að heyra þá ræða málin
brautryðjendurna, Þorgeir, Skafta á
Akureyri, Marselíus á Isafirði og Jón
í Stálvík. Alit voru þetta eldhugar
sem blésu á vandamálin og séu allt-
af bjart framundan á hveiju sem
gekk.
Þorgeir þakkaði það oft Bjarna
Benediktssyni að stálskigasmíði
skyldi verða að veruleika á íslandi.
Hann hvatti frumheijana óspart og
gerði allt sem í hans valdi stóð til
að styðja við bakið á þeim.
í skipasmíðastöðvum Þorgeirs
hafa verið smíðuð um 40 skip, allt
frá 20 upp í 450 tonn, flest fiski-
skip, en einnig skemmtisnekkja, se-
mentsfeija og bílafeija. Þorgeir lagði
jafnan ríka áherslu á að skipin væru
vönduð og vel úr garði gerð og fyrir-
tækinu og starfsmönnum þess til
sóma.
Þorgeir hafði mikla trú á íslensk-
um skeið að prófi loknu á lögfræði-
skrifstofu í Reykjavík, síðan var
hann fulltrúi hjá bæjarfógetanum á
Akureyri um tíma. Einnig vann
hann við kennslustörf og blaða-
mennsku í nokkur ár. Árið 1963
gerðist hann fulltrúi hjá Fram-
kvæmdabanka Islands og síðan hjá
Framkvæmdasjóði. Hann stofnaði
eigin lögfræðistofu í Reykjavík árið
1969.
Walter var fríður sýnum og
stundaði íþróttir á yngri árum sín-
um. Hann var ákaflega heiðarlegur
og góður og mátti ekki vamm sitt
vita í neinu. Walter var víðlesinn
og fylgdist vel með málefnum líð-
andi stundar með lestri erlendra og
innlendra tímarita. En þó hélt hann
mest upp á íslenskar fornsögur og
hafði einatt á hraðbergi tilvitnanir
í þær, einkum Njálssögu. Walter
var félagslyndur og vinmargur á
yngri árum sínum og naut sín vel
í góðra vina hópi. Hann ferðaðist
talsvert til útlanda og hafði ánægju
af og kom hann þá ætíð hlaðinn
gjöfum til fólksins síns aftur.
Ég kynntist Walter fyrst er hann
vann í Framkvæmdabanka íslands
og enn betur kynntumst við er ég
giftist systur hans Elsu.
Walter átti 3 systkini: Baldur
Anton, fæddur árið 1929, dó aðeins
3ja ára gamall. Elsa Rúna, fædd
um iðnaði og sagði oft að það sem
menn gætu smíðað í öðrum löndum
gætum við jafnt smíðað á íslandi.
Trúr þessari skoðun lét hann sína
menn smíða ýmislegt sem flestir
keyptu erlendis frá, t.d. stóra
steypuhrærivél sem hrærði alla
steypu fyrir Akurnesinga í 20 ár,
risastóran bílkrana og stefnisbor
fyrir skip, mikið nákvæmnistæki
sem reynst hefur sérlega vel. Eins
var það að þegar verið var að byggja
ný skip vildi hann smíða í þau ýmsa
hluti sem sumum fannst auðveldara
að kaupa erlendis frá.
Þorgeir hafði einstaklega gott lag
á að vinna með fólki og var í mjög
nánu sambandi við starfsmenn sína.
Hann hafði aldrei einkaskrifstofu en
var tímunum saman á róli um hinar
ýmsu deildir fyrirtækisins og hafði
svo aðsetur handan skrifborðsins hjá
mér þess á milli. Ef til vill þykir
ýmsum þetta óvenjulegur stjórnun-
arstíll, en Þorgeiri reyndist þessi
aðferð vel og hann gjörþekkti æða-
sláttinn í fyrirtækinu.
Þorgeiri hélst alltaf mjög vel á
starfsmönnum og mikill fjöldi manna
vann hjá fyrirtækjum hans í ára-
tugi, sumir alla sína starfsævi. Hann
hafði oft orð á því hvað þessir menn
væru sér mikilvægir og reynsla
þeirra ómetanleg.
Það lætur nærri að 600 íslenskir
iðnaðarmenn hafi numið fag sitt hjá
fyrirtækjum Þorgeirs. Hann hafði
mikla ánægju af samskiptunum við
þessa ungu menn, stríddi þeim oft
góðlátlega en leiðbeindi þeim og liðk-
aði til fyrirþeim eins og hann mögu-
lega gat. Ofáir eru þeir sem hann
aðstoðaði við stofnun heimilis og
húsbyggingu. Enda er það svo að
ef maður hittir gamla nema Þorgeirs
minnast þeir hans jafnan með mik-
illi hlýju.
Eins var það með viðskiptavini
hans. Þorgeir hafði afskaplega gam-
an af að kynnast þeim og ræða við
þá um alla heima og geima, bæði
útgerðarmenn og skipveija á bátum
sem komu í slipp. Tókst mikil vin-
átta með honum og mörgum þessara
manna sem hefur haldist síðan. Gott
dæmi um það er sú tryggð og um-
hyggja sem Hjálmar Gunnarsson
útgerðarmaður í Grundarfirði og
Helga kona hans sýndu Þorgeiri allt
til hins síðasta, en fyrir þau byggði
hann þijú glæsileg stálskip á átt-
unda áratugnum.
Bjartsýni Þorgeirs var einstök.
Það var alveg sama hvað á bjátaði,
alltaf sá Þorgeir björtu hliðarnar.
Mér er það minnisstætt þegar skipa-
lyfta fyrirtækisins hrundi fyrir u.þ.b.
20 árum. Tjónið nam mörg hundruð
1939, gift undirrituðum og eiga þau
einn son, Anton Björgvin. Yngstur
er Gunnar Halldór, fæddur 1945,
starfsmaður Landsbanka íslands.
Faðir hans dó árið 1964 aðeins
61 árs að aldri og syrgði Walter
hann ákaflega mikið og nú deyr
Walter sjálfur aðeins 59 ára gam-
all. Hann var stoð aldraðrar móður
sinnar og var henni ákaflega góður
og syrgir hún nú son sinn sárt. Hin
síðustu ár átti Walter við vanheilsu
að stríða. En hann bar sig vel og
kvartaði aldrei. Hann var ókvæntur
og barnlaus.
Ég vil að leiðarlokum þakka
Walter samfylgdina og bið honum
guðs blessunar á öðru tilverustigi.
Eyjólfur Björgvinsson.
milljónum króna á núgildandi verð-
lagi og flestir sáu fram á endalok
fyrirtækisins. En ekki Þorgeir. Þeg-
ar samstarfsmenn hans æðruðust
sagði hann að þetta væri bara smá
aðvörun. „Við vorum farnir að
græða svo mikið, nú byggjum við
upp og gerum þetta helmingi betra
en það var.“ Og svo var byggt upp
og aldrei litið til baka til að barma
sér yfír óhappinu.
Svona var þetta alltaf. Þegar eitt-
hvað óvænt skeði var oftast við-
kvæðið hjá Þorgeiri: „Þetta er nú
svo alvanalegt góði minn.“ Ég held
ég hafi aldrei heyrt hann segja æðru-
orð, alveg sama á hveiju gekk.
Þorgeir var afskaplegá félags-
lyndur maður og kom víða við í þeim
efnum. Hann var einn helsti hvata-
maður að stofnun Iðnskólans á
Akranesi og sat lengi í skólanefnd
hans. Uppbygging sjúkrahússins var
honum mikið hjartans mál og sat
hann í stjórn sjúkrahússins í ára-
tugi. Hann hafði mikinn áhuga á
félagsmálum iðnaðarmanna og sótti
iðnþing í áratugi, síðast hálf níræður
og hafði alltaf jafn gaman af. Hann
starfaði mikið og lengi í félagi drátt-
arbrauta og skipasmiðja og tók þátt
í starfí hinna ýmsu félaga og klúbba
á Akranesi og var alls staðar mjög
virkur í starfi og hafði af þessu
mikia ánægju.
Þorgeir var einhver einlægasti
sjálfstæðismaður sem ég hef kynnst
og gegndi ijölda trúnaðarstarfa fyrir
flokkinn, sat m.a. í hreppsnefnd og
síðar bæjarstjórn Akraness í áratugi
og var mjög farsæll á þeim vett-
vangi. Hann var allra manna dugleg-
astur við að sækja fundi sjálfstæðis-
manna og mætti t.d. á þá fundi sem
við frambjóðendur flokksins á Vest-
urlandi héldum á Akranesi fyrir síð-
ustu Alþingiskosningar og tók þátt
í starfinu á kjördag, þá tæplega 89
ára gamall og farinn að 'kröftum.
Sjálfstæðismenn á Akranesi þakka
honum mikil og farsæl störf og sér-
lega ánægjuleg samskipti í hvívetna.
Það var fyrir orð Þorgeirs sem
ég fór fyrst í framboð til bæjarstjórn-
ar árið 1970. Síðan hefur hann hvatt
mig mjög í mínu pólitíska starfi og
gefið mér mörg góð ráð sem seint
verða fullþökkuð.
Þegar Þorgeir varð áttræður sam-
þykkti bæjarstjórn Akraness ein-
róma að gera hann að heiðursborg-
ara Akraness. Ég fann að honum
þótti mjög vænt um þessa við-
urkenningu þó ekki hefði hann mörg
orð þar um.
Þorgeir var hamingjumaður í sínu
einkalífi. Hann var kvæntur hinni
ágætustu konu, Svanlaugu Sigurð-
ardóttur frá Akbraut á Akranesi,
sem lifir mann sinn. Þau hjón voru
ákaflega samrýnd og stóð þétt sam-
an í blíðu og stríðu. Þau eignuðust
5 börn. Sonur þeirra Halldór lést
tæplega tveggja ára gamall, en upp
komust Jóhanna Jóreiður, gift Hjalta
Jónassyni, búsett í Reykjavík, Jósef
Halldór, kvæntur Þóru Björk Krist-
insdóttur, búsettur á Akranesi, Jón-
ína Sigríður, gift Leifi ívarssyni,
búsett í Hafnarfirði og Svana, gift
Gunnari Kárasyni, búsett á Akur-
eyri. Allt er þetta myndarfólk sem
hefur reynst foreldrum sínum frá-
bærlega vel.
Að leiðarlokum viljum við Guðný
þakka Þorgeiri samfylgdina og ein-
stakan velvilja í okkar garð og kveðj-
um hann með mikilli virðingu og
þakklæti.
Konu hans og börnum sendum
við innilegar samúðarkveðjur.
Guðjón Guðmundsson.
Þorgeir Jósefsson, fyrrum fram-
kvæmdastjóri á Akranesi, lést á
Sjúkrahúsi Akraness 21. júní sl. í
hárri elli.
Með Þorgeiri er fallinn frá mik-
ill athafnamaður, máttarstólpi
sinnar byggðar.
Þorgeir var fæddur að Eystra
Miðfelli í Hvalfjarðarstrandar-
hreppi 12. júlí 1902 ogvoru foreldr-
ar hans hjónin Jósef Jósefsson
bóndi þar og Jóreiður Jóhannes-
dóttir. Þorgeir er löngu þjóðkunnur
athafnamaður og meðal brautryðj-
anda á sviði íslenskra skipasiriíða
og málmiðnaðar.
Hann var annar stofnanda Vél-
smiðju Þorgeirs og Ellerts hf. árið
1928 og Dráttarbrautar Akraness
1938. Hann gegndi stöðu fram-
kvæmdastjóra Þorgeirs og Ellerts
hf. allt til ársins 1983. Ugpbygging
í sjávarútvegi okkar Islendinga
hefur hvílt á herðum margra. Bæði
þeirra sem við útgerð hafa starfað
og einnig þeirra sem sinna þjón-
ustu við útgerðina. Þorgeir Jósefs-
son átti án nokkurs vafa stóran
hlut í eflingu skipasmíðaiðnaðar og
þeirri miklu þróun sem orðið hefur
í fiskiskipaflota landsmanna. Hann
var þekktur fyrir traust viðskipti
og vönduð enda bar allt hans fas
þess augljós merki, að þar fór
maður, sem lagði áherslu á það
umfram allt að orð sksyldu standa
og verkin mættu tala.
Kynni mín af Þorgeiri Jósefssyni
voru tengd stjórnmálum og starfi
innan Sjálfstæðisflokksins og varð
ég aðnjótandi hollra ráða og góðra
óska hins reynda manns. Þorgeir
var málssvari hins fijálsa framtaks
og sýndi það í verki jafnframt því
sem hann vann að félagsmálum í
hreppsnefnd Ytri-Akranesshrepps
og síðar Akranesskaupstað sem
bæjarfulltrúi. Á þeim vettvangi
helgaði hann sér starfssvið jafnt á
vettvangi atvinnumála sem og á
sviði heilbrigðismála, mennta- og
félagsmála.
Starfssvið hans hefur verið ótrú-
lega víðfemt eins og vill verða um
stórhuga menn, sem sjá þarfir
byggðar sinnar blasa hvarvetna við
og vilja leggja hönd á plóginn.
Það hefur verið styrkur Sjálf-
stæðisflokksins að eiga í sínum
röðum slíka máttarstólpa sem Þor-
geir Jósefsson. Fyrir störf hans í
þágu flokksins á Vesturlandi vilja
sjálfstæðismenn þakka að leiðar-
lokum, en minningin um hann mun
lifa.
Eftirlifandi eiginkonu Þorgeirs,
Svanlaugu Sigurðardóttur, bömum
þeirra og barnabörnum votta ég
og fjölskylda mín okkar dýpstu
samúð.
Sturla Böðvarsson.
Minning:
Walter Antonsson
hæstaréttarlögmaður