Morgunblaðið - 30.06.1992, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 30. JÚNÍ 1992
43
Ársfuiidur Alþjóðahvalveiðiráðsins í Glasgow
ísiendingar gengu úr Alþjóðahvalveiðiráðinu í gær:
Hvalveiðiráðið fylgir úreltri
stefnu í umhverfismálum
— sagði Guðmundur Eiríksson, formaður íslensku nefndarinnar í kveðjuræðu
Glasgow. Frá Guðmundi Sv. Hermannssyni blaðamanni Morgunblaðsins.
ÍSLENDINGAR sátu ársfund Alþjóðahvalveiðiráðsins í síðasta skipti í
gær en úrsögn íslendinga úr ráðinu tekur gildi í dag. Formaður ís-
lensku sendinefndarinnar sagði í kveðjuræðu að hvalveiðiráðið fylgdi
úreltri stefnu í umhverfismálum og á því virtist ekki breytinga að vænta.
í ræðu sinni í Glasgow í gær, sagði
Guðmundur Eiríksson formaður ís-
lensku sendinefndarinnar, að ráðinu
hefði ekki tekist að komast að viðun-
andi niðurstöðu fyrir íslendinga í
ýmsum málum. Þetta stafaði m.a.
að veikleikum í uppbyggingu ráðsins .
og einnig af því að ráðið hefði ekki
starfað eftir þeim reglum sem væru
settar. Þannig hefði það ekki farið
eftir vísindalegri ráðgjöf eigin
vísindanefndar og íslendingar byggj-
ust ekki við að þar væri að vænta
breytinga.
Guðmundur sagði að á nýafstað-
inni Umhverfisráðstefnu SÞ í Ríó
hefðu íslendingar lagt áherslu á til-
lögur til vemdar vistkerfí sjávar og
fengið verulegu áorkað. Hins vegar
væri Alþjóðahvalveiðiráðið ekki í
tengslum við nútímalegar stefnur í
umhverfismálum.
Guðmundur sagði við Morgunblað-
ið, að á Ríófundinum hefði verið stað-
fest stefna um sjálfbæra nýtingu
náttúruauðlinda. Vemdunarstefna
væri ekki lengur við lýði og margir
hvalastofnar væru ekki lengur í út-
rýmingarhættu. „Við verðum því að
breyta um hugarfar," sagði Guð-
mundur.
Þegar Morgunblaðið bar þetta
undir Ray Gambell framkvæmda-
stjóra Alþjóðahvalveiðiráðsins sagði
hann að dómsáttmáli ráðsins hefði
verið saminn fyrir nærri hálfri öld.
„Við höfum lengi reynt að laga hann
að nútímalegum vistfræði- og um-
hverfisvemdarsjónarmiðum. Það
hefur tekist til þessa. Kannski er
kominn tími til að breyta orðalagi
sáttmálans, um það er þó alls ekki
samstaða. Það er eitt þeirra vanda-
mála sem við þurfum að glíma við í
framtíðinni/' sagði hann.
Úrsögn Islendinga úr ráðinu hefur
vakið mikla athygli fjölmiðla í Skot-
landi og fjölmenni var á blaðamanna-
fundi sem íslenska sendinefndin hélt
í gærkvöldi. Þar lagði Guðmundur
Eiríksson áherslu á að íslendingar
hefðu ekki í hyggju að hefja vísinda-
veiðar strax. Ný hvalveiðistefna ís-
lendinga krefðist margháttaðs undir-
búnings, þar á meðal samráðs við
nágranna íslendinga um svæðis-
bundið samstarf. Einnig þyrfti að
meta pólitísk, efnahagsleg og þjóð-
félagsleg áhrif hvalveiða.
Ray Gambell framkvæmdstjóri
hvalveiðiráðsins sagði við Morgun-
blaðið að ráðið myndi sakna íslend-
inga sem hefðu leikið þar eitt aðal-
hlutverkið. Hann sagðist þó vonast
til að íslenskir vísindamenn tækju
áfram þátt f starfi ráðsins.
Þegar Gamball var spurður hvort
hann teldi hættu á að hvalveiðiráðið
leystist upp í kjölfar úrsagnar íslend-
inga, sagði hann að það væri vissu-
lega möguleiki. „Þetta eru opin sam-
tök. Ríki geta gengið í ráðið og úr
því. En við reynum að vinna á þeim
grundvelli að með samstarfi náist
mestur árangur og ef við erum í
brotum er augljóslega hætt á að það
bitni á hvölum, en við vonum að ís-
land sjái sér fært að ganga aftur í
ráðið síðar," sagði Gambell.
Umhverfisvemdarsamtök hafa
haldið því fram, að úrsögn íslendinga
sé aðeins til málamynda. Forsenda
hvalveiða íslendinga sé að geta selt
afurðir til Japans. Japönsk lög kveða
hins vegar á um að einungis sé heim-
ilt að kaupa hvalafurðir af ríkjum
innan hvalveiðiráðsins og þeim lög-
um geti Japanar ekki breytt nema
eiga á hættu viðskiptaþvinganir af
hálfu Bandaríkjamanna.
Guðmundur Eiríksson sagði um
þetta að íslendingar hefðu ekki tekið
ákvörðun um að hefja hvalveiðar.
Þorsteinn Pálssson sjávarútvegsráð-
herra hefur þó lýst því yfir, að stjórn-
völd stefndu að því að hefja hvalveið-
ar á næsta ári, og þegar það var
borið undir Guðmund, sagði hann,
að ekki væri hægt að veiða hvali
innan hvalveiðiráðsins eins og málum
væri nú háttað. Hins vegar væri von
til þess ef ísland væri utan ráðsins.
Þá sagðist Guðmundur alls ekki geta
útilokað að Islendingar gengju aftur
í hvalveiðiráðið ef mál þróuðust í
rétta átt.
Íslenska sendinefndin hefur gagn-
rýnt að vísindaráð hvalveiðiráðsins
tókst ekki að afgreiða nýjar veiði-
stjómunarreglur á fundi sem lauk í
Glasgow í síðustu viku. Samkvæmt
þeim hefðu íslendingar getað búist
við að fá að veiða 30-40 hrefnur
samkvæmt grunnaðferðinni, sem
miðast við mjög afmörkuð hafsvæði,
en 60-70 hrefnur samkvæmt jöfnun-
araðferð sem íslendingar þróuðu og
miðar að því, að taka tillit til stærri
hafsvæða.
Hvalveiðiþjóðum
líkt við villimenn
„Ef þetta fólk viil éta óvenjulega
rétti ætti það frekar að éta hvert
annað en hvalina," sagði Tony
Banks, breskur þingmaður og einn
ræðumanna á útifundi sem um-
hverfís- og hvalvemdunarsamtök
stóðu að í Glasgow á sunnudag.
íslendingar, Norðmenn og Japanir
fengu þar kaldar kveðjur frá ræðu-
mönnum og á annað þúsund fundar-
gestum og var líkt við villimenn.
The Economist um deilur um hvalveiðar:
Lausnin gæti falist í sölu hval-
veiðikvóta til hæstbjóðenda
BRESKA tímaritið The Economist fjallar í leiðara í nýjasta hefti
sínum um deilur um hvalveiðar og kemst að þeirri niðurstöðu að
andstaða við hvalveiðar byggist ekki á því að hvalir séu í útrýming-
arhættu heldur tilfinningum og sé lítið svigrúm til málamiðlunar
milli deiluaðila. Hugsanleg lausn gæti verið að bjóða upp hvalveiði-
kvóta sem menn gætu keypt hvort sem þeir hygðust nota þá eður
ei. Kæmi þá í þ'ós hversu mikils menn mætu hvalina í raun.
„Vandamálið varðandi Norður-
Atíantshafsþorsk er að í æðum
hans rennur kalt blóð og fátt í hin-
um félagslegu venjum hans er lík-
legt til að vekja upp tilfinningar.
Fjölmennir hópar umhverfisvemd-
arsinna skipuleggja ekki háværar
herferðir til að bjarga þorskinum,
jafnvel þó að þorskstofninn kunni
að vera verr á sig kominn en
hrefnustofninn. Hvalurinn mun
hins vegar fá hina fullkomnu
„grænu meðferð" þegar Alþjóða
hvalveiðiráðið kemur saman til
fundar í Glasgow um helgina.
Vissulega er það rétt að þorskurinn
hrygnir mörgum hrognum og vex
hratt; hvalkýmar bera hins vegar
bara einum kálfi hveiju sinni og
vaxa þeir hægt. Áhyggjur manna
vegna hvalanna em ekki fyrst og
fremst til komnar vegna þess að
þeir eru í útrýmingarhættu heldur
mun frekar vegna þess að þeir em
aðlaðandi spendýr líkt og við.“
Tímaritið segir síðan að eftir
átta ára hvalveiðibann virðist
hrefnustofninn vera í það góðu
ásigkomulagi að hægt væri að leyfa
takmarkaðar veiðar að nýju. „Jap-
önum er mikið í mun að hefja veið-
ar, það sama má segja um íslend-
inga (sem hafa boðað að þeir ætli
að hætta að fara eftir samkomulag-
inu) og Norðmenn. Öðrum ríkjum
er hins vegar æ verr við að drepa
stórt, gáfað spendýr. Fram til þessa
hafa þau getað notað þá röksemd
að hvalir séu í útrýmingarhættu.
Nú snýst hins vegar málið ein-
vörðungu um dýraréttindi."
Tímaritið segir gildi breytast og
vera breytileg milli landa. Banda-
ríkjamenn, sem á síðustu öld lögðu
hinum risavaxna hvalveiðiflota sfn-
um við bryggjur í Japan þar sem
almenningsálitið var frekar
andsnúið hvalveiðum, fyllast nú
hryllingi við þá tilhugsun að drepa
og borða þessi dýr, en í Japan fást
nú 40 þúsund dalir fyrir hveija
hrefnu sem kemur á land. Á veit-
ingahúsum í Noregi, hinu grænasta
allra Evrópurílqa, er selt hvalkjöt.
Fólk sem fær sér bita af hvalkjöti
spyr sig hver sé munurinn á því
og að fá sér svínasteik. Þegar öllu
er á botninn hvolft: Hvað ef svín
eru gáfaðri en hvalir?
Árekstrar af þessu tagi verða æ
algengari, að mati The Economist
og nefnir sem dæmi að þeir hafi
verið kjami nýlegrar deilu Banda-
ríkjamanna og Mexíkana um höfr-
ungadráp túnfisksveiðimanna.
Höfrungar séu ekki í útrýmingar-
hættu heldur einungis (í augum
bandarískra umhverfissinna) ynd-
islegir.
„Gætu peningar brúað þetta
bil?“ spyr tímaritið. „Ef hægt væri
að selja alla hvali heimsins á upp-
boði, kæmi í ljós hvort heiminum
þætti það meira virði að sjá þessar
skepnur synda um höfin eða fram-
reiddar á disk. í raun er nógu erf-
itt að telja hvali þótt ekki sé reynt
að úthluta þeim til hæstbjóðanda.
En með smávægilegum breyting-
um væri hugsanlega hægt að selja
kvóta Alþjóða hvalveiðiráðsins.
Sem stendur nær sá kvóti til alls
heimsins, þannig að ef eitt ríki
hættir veiðum (sem nú eru fyrst
og fremst í „vísindaskyni") fær
annað ríki kvótann í staðinn. Ef
nýjum kvótum væri úthlutað til
einstakra ríkja, eða þeir einfaldlega
seldir, gætu umhverfissinnar keypt
upp hvalveiðiréttindi og síðan ein-
faldlega sleppt því að nýta þau.
Stjómvöld í sumum ríkjum myndu
hugsanlega bjóða í kvótann fýrir
hönd borgara sinna en önnur
myndu láta umhverfissamtök (eða
hvalveiðifyrirtæki) sjá um málið.
Ennþá einfaldari lausn væri að
þær ríkisstjómir sem eru andsnún-
ar hvalveiðum kaupi út þær sem
vilja halda áfram. Lausn af þvi
tagi hefur bundið enda á deilu
Bandaríkjamanna og Mexíkó-
manna um túnfisk og höfmnga.
Mexíkómenn ætla að hætta þeim
túnfiskveiðum sem ógna höfrung-
um og Bandaríkjamenn borga mex-
íkóskum veiðimönnum (hóflegar)
skaðabætur. Helstu hvalveiðiþjóð-
irnar gætu náð betra samkomu-
lagi. Örlítil útsjónarsemi af hálfu
viðskiptaráðuneyta Íslands, Noregs
og Japan gæti leitt til gagnlegrar
eftirgjafir á viðskiptasviðinu frá
góðhjörtuðum þjóðum - og bjargað
hvalnum í leiðinni."
Jóhann Siguijónsson sjávarlíf-
fræðingur og aðalfulltrúi íslands í
vísindanefndinni sagði að nefndin
hefði f 5 ár glímt við að þróa nýjar
veiðistjórnunaraðferðir. Á síðasta ári
hefði legið ljóst fyrir, að kerfið væri
tilbúið og hvalastofninum stafaði
ekki hætta af notkun þess. Þetta
hefði svo verið staðfest á aukafundi
vísindanefndarinnar nú í mars þar
sem nefndin hefði fallist á gmnnað-
ferðina ásamt kvótajöfnunaraðferð
Islendinga.
„Á fundinum í Glasgow byijuðu
einstakir nefndarmenn svo skyndi-
lega að óska eftir allskonar auka-
prófunum og_ öðm sem var gersam-
lega óþarft. Á endanum rann tíminn
úr höndunum á okkur og nefndin
náði ekki að skoða niðurstöður þess-
ara aukaprófana og fyrir bragðið
tókst henni ekki að ganga endanlega
frá kerfinu þrátt fyrir að formaður
nefndarinnar legði á það mikla
áherslu," sagði Jóhann.
Hann sagði augljóst að einstakir
nefndarmenn hefðu ekki viljað að
gengið yrði frá veiðistjórnunarkerfi.
Morgunblaðið/GSH
Hann sagðist ekki vilja nefna nöfn
í þessu sambandi, en allir í nefndinni
vissu, að þar væm svokölluð falin
dagskrá; að innan nefndarinnar væri
rekin pólitík sem ekki ætti heima í
vísindanefnd. „Niðurstaðan er sú að
vísindanefndinni tókst ekki að ganga
frá veiðistjórnunaraðferðinni vegna
þessara tafa. Fyrir bragðið þarf ráð-
ið ekki að taka afstöðu til þessara
tillagna og þarf því ekki að taka
afstöðu til hvalveiðibannsins. Það
getur falið sig á bak við þetta enn
eitt árið,“ sagði Jóhann.
Það hefði hvort sem er ekki verið
Iíklegt að hvalveiðiráðið ákvæði að
aflétta hvalbeiðibanninu á þessum
fundi. John Gummer landbúnaðar-
ráðherra Breta sagði t.d. í opnunar-
ræðu sinni að hvalveiðibannið hefði
varað svo stutt að lítil reynsla væri
af því enn og Bretar teldu ekki koma
til greina að aflétta banninu nema
þeir teldu ömggt að hvalastofnar
væm ekki í neinni hættu og að veiði-
stjórnunarreglumar væm ömggar
og veiðiaðferðar væm endurbættar
þannig að þær yrðu mannúðlegri.
VANNMIH
FJÖLSKVLM?
Heildarvinningsupphæðin :
124.395.904 kr.

>
Röðin :212-111-1XX-1222
13 réttir:
12 réttir:
11 réttir:
10 réttir:
96 raöir á
3.990 raöir á
45.441 raöir á
264.839 raöir á
603.490 - kr.
3.870 - kr.
360 - kr.
0-kr.
Vinningsupphæðin fyrir 10 rétta flyst yfir á næstu viku
þannig aö búast má viö aö 1. vinningur veröi þá um 60
mllljónir. Þaö er því til mikils aö vinna næsta laugardag.
Muniö aö sölukerfi lokar á laugardag kl 12.00.
—fyrlrþlg og þina fjölskyldu!