Morgunblaðið - 06.12.1992, Blaðsíða 30

æ
MORGIJjsí?)uAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. DESEMBER 199?
jfrr;.- Hijia'M-SP jáí '.r .ff w)■ viv)r";4-J'r' 11.1 i-»t_rr ■■ >.!■ Ji’.
i
Dansað í
háloftunum
Þrjár
Spitfire-
vélar úr
111. flug-
sveitinni á
varðflugi
við Dover.
Dansað í háloftunum nefnast endurminningar Þorsteins
E. Jónssonar flugmanns, sem Setberg gefur út. Þorsteinn
ritar sögu sína sjálfur, en hún nær frá æskuárum og þar
til hann hættir sem orustuflugmaður í Konunglega brezka
flughernum eftir heimsstyrjöldina.
Hér á eftir verða birtir tveir kaflar úr bók Þorsteins,
sá fyrri er um ævintýri hans og dansks-kanadísks vinar,
Simonsens, er þeir hafa lokið þjálfun sinni sem orustuflug-
menn og sá síðari er frá heimsókn í Buckingham-höll, þeg-
ar Þorsteinn er heiðraður af Georg VI. Bretakonungi.
Orustu-
flugmaÖur
ritar endur-
minningar
sínar
Þorsteinn Jónsson fyrir framan Spitfire-orustuflugvél með fallhlíf
um öxl.
Fagran sunnudagsmorgun
bauð deildarstjórinn okkur
Sæma að taka sína vélina
hvor og fara í loftið og æfa ein-
vígi. Eftir mikinn hamagang höfð-
um við „skotið hvor annan niður“
nokkrum sinnum, og var okkur far-
ið að leiðast þessi leikur. Vegna
þess hve veðrið var gott ákváðum
við þó að fljúga um og njóta útsýnis.
Við flugum samflug með strönd-
inni og- komum yfír lítinn bæ, sem
Naim heitir, og hefur ljómandi fal-
lega baðströnd. Margt fólk var þar
að spóka sig í sólskininu, og ég gaf
Sæma vísbendingu um að ég ætlaði
niður að skoða þetta betur. Það var
einhver galsi í mér og mér þótti
tilvalið að skemmta fólkinu ofurlít-
ið. Ég nálgaðist ströndina á mikilli
ferð og flaug í nokkurra feta hæð
yfír sjónum, stefndi síðan upp á við
og velti vélinni. Mér til ánægju sá
ég að Sæmi fylgdi mér eftir.
Nú endurtókum við þetta, en í
staðinn fyrir veltuna héldum við
áfram upp í bakfallslykkju og velt-
um síðan úr henni, og höfum sjálf-
sagt talið okkur sýna mikla leikni!
Við hefðum betur látið þetta
nægja, en nú vaknaði með mér
ertni. Gaman væri að stríða bað-
strandarfólkinu dálítið með því að
fljúga lágt eftir endilangri strönd-
inni og þyrla upp sandinum. Varla
hafði ég hugsað þessa hugsun til
enda þegar ég hratt henni í fram-
kvæmd. Þegar ég var kominn lang-
leiðina eftir ströndinni tók ég eftir
manni, sem stóð þar og hallaði sér
fram á göngustaf. Mér til skelfíng-
ar sá ég að hann var klæddur ljós-
bláum einkennisbúningi RAF, og
ekki bætti það úr skák að hann
virtist borðalagður upp að olnboga
og var með heilmikið af spæleggi
á húfuderinu. Allt þetta meðtók ég
þær 1-2 sekúndur sem það tók
mig að fljúga fram hjá honum, en
nú leizt mér ekki á blikuna. Ég til-
kynnti Sæma í talstöðina að bezt
væri fyrir okkur að hypja okkur í
burtu.
Við flugum samsiða í átt til flug-
vallarins og innan skamms kom
kallið frá stjómstöðinni sem ég
hafði óttazt: „Gringo gulir, lendið
tafarlaust!"
Þegar við ókum að dreifísvæðinu
beið okkar flugsveitarforinginn og
var heldur brúnaþungur.
„Það var hringt frá höfuðstöðv-
unum í Invemess og ykkur er skip-
að að fara þangað á fund flugmar-
skálksins sem stjómar flugdeildar-
svæði okkar. Ekki veit ég hvað þið
hafið gert af ykkur, en það hlýtur
að vera meira en lítið úr því að
hann vill að þið komið strax og það
á sunnudegi. Það er bezt að þið
takið Tiger Mothinn. Gangi ykkur
vel!“
Sérhver flugsveit hafði til um-
ráða litla flugvél í snatt, og voru
þær oftast af gerðinni Tiger Moth
eða Miles Magister og áttum við
nú að fljúga í Tiger Moth-vél flug-
sveitarinnar til borgarinnar Inver-
ness sem var um 100 kílómetra
fyrir vestan okkur, en þar voru
höfuðstöðvar flugdeildarinnar.
Heldur vom þeir niðurlútir flug-
mennimir tveir, sem kvöddu sveit-
arforingjann sinn. Við sáum fram
á að þetta gæti jafnvel verið endir-
inn á flugferli okkar.
Nú, ekki þýddi að vera með neitt
volæði; við yrðum bara að taka því
með karlmennsku sem að höndum
bæri. Við skunduðum út í Tiger
Mothinn, Sæmi í framsætið og ég
í það aftara, og settum stefnuna á
Invemess. Framundan var um hálf-
tíma flug í logni og heiðskíru veðri,
og okkur fannst því engin ástæða
til annars en að njóta flugsins.
Auðvitað var langskemmtilegast að
fljúga lágt og við létum það eftir
okkur; við hefðum líklega hvort eð
var engu að tapa. Við flugum yfír
skóglendi, haga og akra og nutum
hraðans sem helzt verður vart við
í lágflugi. Komið á ökmnum var
fullvaxið og stutt var í uppskeru,
og ég ögraði Sæma, sem flaug vél-
inni, og fékk hann til að fljúga svo
lágt að hjólin drægjust í gegnum
komið. Sæmi lét ekki segja sér það
tvisvar, og honum tókst þetta með
slíkum ágætum að sjá mátti rákim-
ar eftir hjólin eftir endilöngum
akrinum. Þetta endurtókum við svo
á næsta akri, en skyndilega og
okkur til skelfingar uppgötvuðum
við að framundan var fiölþættur
símastrengur, sem við höfðum ekki
svigrúm til að forðast. Það var engu
líkara en flugvélin næmi staðar
þegar hún flaug á vírana, en okkur
til mikils léttis missti hún ekki flug-
ið. Svo heppilega vildi til, að enginn
vírinn hafði vafízt um skrúfuna en
okkur leizt þó ekki á það sem við
sáum. Víða mátti sjá djúpar skorur
í vængina eftir víra og utan um
hægri vængina (Trger Moth er tví-
þekja) var víraflækja og aftan úr
henni sveiflaðist langur strengur.
Jæja, nú voru góð ráð dýr. Við
yrðum að minnsta kosti að losna
við vírinn áður en við lentum í Inver-
ness, því að hann væri allt of áber-
andi. Við ákváðum að ég færi út á
væng til að réyna að losa flækjuna,
en eftir að ég var kominn með báða
fætur út úr stjómklefanum sáum
við fram á að vírinn væri of utar-
lega ti! þess að ég næði að losa
hann. Ég var ekki beint í neinni
hættu, þar sem ég var með fallhlíf,
en það myndi líklega ekki bæta
málstað okkar að þurfa að útskýra
hvers vegna ég hefði ákveðið að
koma svífandi þannig til móður
jarðar á fund markskálksins.
Var nú ekki um annað að ræða
en að fínna einhvem blett þar sem
við gætum lent til að fiarlægja
bannsettan vírinn. Eftir skamma
stund fundum við álitlegan bithaga
sem okkur fannst reynandi að lenda
á. Að vísu vom nautgripir á víð og
dreif á honum en okkur tókst að
þræða á milli þeirra. Yfirborðið
reyndist hrjúfara en okkur hafði
sýnzt og vélin skoppaði heilmikið,
en ekkert brotnaði. Við flýttum
okkur að fiarlægja vírinn, en ástand
flugvélarinnar olli okkur áhyggjum;
djúpir skurðir í vængkantana og
dúkurinn víða rifínn.
Nú, ekki dugði að gráta yfír
þessu, við urðum bara að vona að
við gætum lagt flugvélinni á afvik-
inn stað á Invemess-flugvelli svo
að yfirvöldin kæmu ekki auga á
skemmdirnar fyrr en eftir fund
okkar með marskálknum.
En nú upphófst nýtt vandamál
þar sem kýmar á túninu söfnuðust
í kringum vélina af mikilli forvitni,
og sumar voru jafnvel famar að
sleikja hana. Illa gekk að reka þær
burtu því að þær komu alltaf til
baka, og ekki þorðum við báðir að
sitja í flugvélinni með hreyfilinn í
gangi; þá gátu þær hæglega flækzt
fyrir og jafnvel lent í skrúfunni.
Við höfðum þann háttinn á að
Sæmi sat í vélinni og ók hægt af
stað á meðan ég rak kýmar frá,
og síðan hljóp ég hann uppi og klifr-
aði um borð um leið og hann bmn-
aði af stað.
Þegar við lentum í Inverness
ókum við beint að flugskýli þar sem
við sáum nokkra flugliða. Þeir voru
að mála skýlið í felulitum, og þar
sem flugvélin var einnig prýdd slík-
um litum fannst okkur bera vel í
veiði. Við hittum þar flugvirkja, sem
gat útvegað Iímband, og þegar við
komum aftur að vélinni seinna var
varla merlqanlegt að nokkuð hefði
komið fyrir hana.
Við skunduðum yfír að skrif-
stofubyggingunni því að illu myndi
bezt af lokið, og ekki dygði að láta
blessaðan flugmarskálkinn bíða.
Við vorum að vonum nokkuð niður-
lútir og ræddum það okkar í milli
að nú hlytu strípumar og vængim-
ir að fiúka og við færum héðan sem
flugliðar af lægstu gráðu.
A skrifstofunni tók á móti okkur
liðþjálfi nokkuð alvarlegur á svip-
inn, ei*þó fannst mér eins og bregða
fyrir glotti þegar hann sagði: „Jæja,
drengir! Þið fáið aldeilis að heyra
það frá þeim gamla hérna inni.“
Hann gekk svo að dymm og bank-
aði á hurðina og leit svo inn um
gættina og sagði: „Flugmennimir
eru komnir, sir.“
„Sendu þá inn,“ heyrðum við
sagt djúpri röddu.
Liðþjálfinn opnaði dymar upp á
gátt og við þrömmuðum inn, stillt-
um okkur teinréttir upp fyrir fram-
an skrifborðið og heilsuðum að her-
mannasið.
Handan við skrifborðið sat rosk-
inn, gráhærður maður með vængi
á vinstra bijósti og þar undir voru
raðir af silkiborðum til merkis um
að hann hefði hlotið mörg heiðurs-
merki á löngum ferli. Hann horfði
þegjandi á okkur drykklanga stund
hvössu augnaráði undan loðnum
brúnum og hörkulegur svipur var
kringum munninn. Ég fann að ég
svitnaði í hálsmálið undan þessu.
„Jæja, svo þið emð flugkappam-
ir miklu, sem voruð að sýna okkur
jarðbundnum vesalingunum hvem-
ig snillingar fljúga. Mig langaði til
að sjá hvernig slíkir loftfímleika-
menn líta út.“ Svo barði hann í
borðið og sagði: „Þið eruð varla svo
miklir heimskingjar að vita ekki,
að þið brutuð fiöldann allan af lög-
um og reglum flughersins. í morgun
stofnuðuð þið lífi fiölda friðsælla
borgara í hættu og trufluðuð guðs-
þjónustu svo að ekki mátti heyra
prestsins mál. Enginn vafí leikur á
því, að það ætti að taka af ykkur
vængina og sparka ykkur niður á
neðsta þrep.“ Síðan lét hann dæluna
ganga með alls konar skammaryrð-
um og hótunum, og ég var farinn
að óska þess að gólfíð gæti gleypt
mig þegar hann hætti skyndilega.
Glettnisbros birtist á þessu hörku-
lega andliti, hann lækkaði röddina
og sagði: „Ég hafði lúmskt gaman
af því að horfa á ykkur í morgun,“
en svo bætti hann við og brýndi
raustina: „Látið mig aldrei sjá ykk-
ur gera þetta aftur! Hafíð þið snætt
nokkum hádegisverð?" Og þegar
við hristum undrandi höfuðið og
gáfum í skyn að svo væri ekki,
bætti hann við: „Látið bílstjórann
minn aka ykkur í messann og bíða
eftir ykkur á meðan þið borðið.
Blessaðir, og gæfan fylgi ykkur!“
Og þannig endaði þetta ævin-
týri. í staðinn fyrir að vera strípu-
lausir afbrotamenn ókum við með
mikilli reisn um flugvöllinn að mat-
sal liðþjálfa og síðan að flugvél
okkar í fánum skrýddum flugmar-
skálksbíl!
Ekki löngu síðar kvöddum við
Sæmi 17. orustuflugsveitina. Sæmi
var sendur til eyjarinnar Möltu í
Miðjarðarhafinu, og frétti ég síðar,
að þar hefði hann látið lífið eftir
frækilega frammistöðu.
Sjálfur fékk ég ósk mína upp-
fyllta og var sendur „suður“. Ég
hafnaði í 111. flugsveitinni, sem
flaug Spitfíre-vélum og hafði aðset-
ur á North Weald-flugvelli skammt
fyrir norðaustan London.
Með ömmu til kóngsíns
Eftir um hálfsmánaðardvöl í
þessari sveitasælu fór ég að fínna
til eirðarleysis, en þá fékk ég bréf
frá flughemum sem skipaði mér
að leggja leið mína til Dundee í
Skotlandi til að taka stöðu kennara
yið lokaþjálfun orustuflugmanna í
Nr. 56 O.T.U. (Lokaskóla).
Ég hef áður dregið flugkennara
í dilka, og enginn vafí leikur á því
að sjálfur reyndist ég í flokki þeirra
sem ég hafði dæmt áhugalausa í
starfínu. Ég þráði að komast í slag-
inn aftur og þann sérstaka félags-