Morgunblaðið - 18.12.1992, Blaðsíða 16

Morgunblaðið - 18.12.1992, Blaðsíða 16
16 MORGUNBLAÐIÐ FOSTUDAGUR 18. DESEMBER 1992 Náttúran hrópar og viðskiptin kalla Bókmenntir Jón Özur Snorrason Óskar Guðmundsson. Og náttúran hrópar og kallar. Ævisaga Gulla Bergmanns, 252 bls. Iðunn, 1992 Það færist í vöxt að fólk á besta aldri gefi út ævisögu sína. Ástæður þess eru ekki kunnar en líklega er það þáttur í sjálfsmynd okkar að vilja sjá ævina skráða á bók til að stuðla að lengra lífí. Guðlaugur Bergrnann hlýtur að teljast til slíkra persóna því hann er aðeins fímmtíu og fímm ára að aldri þegar ævi- minningar hans sjá dagsins ljós. Reyndar stendur hann á krossgöt- um í lífi sínu og með ævisögu sinni reynir hann að staðfesta sig í tilver- unni. Þrátt fyrir það getur ævi hans á engan hátt talist óvenjuleg. Hann hefur alið aldur sinn á ís- landi og sinnt störfum sínum af dugnaði og áhuga, stundað veiði- mennsku og kvennafar og verið brautryðjandi í verslunarháttum. Hann telst til þekktra íslendinga enda um árabil meðal umsvifa- mestu athafnamanna. í þessari bók er líklega flest tínt til úr ævi Gulla og fáu sleppt sem máli skiptir. Gulli er fæddur í Hafnarfirði árið 1938 en ólst að mestu upp á Selfossi og í Reykjavík. Faðir hans var bakari sem kom undir sig fót- unum á Selfossi á stríðsárunum en honum skrikaði fótur með aukinni velgengni. Gulli lýsir fjölskyldu sinni af næmleik og skilningi en bæði faðir hans og eldri bróðir urðu drykkjumenn. Umburðarlyndi og skilningur í þeirra garð er áberandi enda er Gulli þannig persóna að Bókmenntir Sigurður Haukur Guðjónsson Höfundur: Sigurgeir Magnússon. Kápumynd og teikningar: Sigur- lína Kristinsdóttir. Hönnun kápu: Hlynur Sævars- son. Setning: Guðrún Karlsdóttir. Prentvinnsla: Borgarprent. Bókband: Flatey. Utgefandi: Höfundur. Alltaf eykst hjartsláttur minn, er ég fæ nýja bók um hesta í hend- ur. Eftirvæntingin er svo mikil. Hvað sér höfundur, hvað hrífur hann til skrifta? Og hvað fann ég? Jú, frásagnir sem glöddu og gleðja, elta mig og það er vegna þess, að bókin er skrifuð af lotning fyrir þessu „meistaraverki skaparans“; brennandi spurn um, hvað við stöndum og hvert við stefnum? Þetta er því mjög góð bók, eins og framhalda af Horfnum góðhestum. Þó er æði munur á. Höfundur þeirra bóka reið, stundum, skáldfáknum á slíku flugskeiði, að kostir hans færðust yfír á önnur hross, gaf þeim vængi, sem eigendur höfðu aldrei komið auga á eða vitað af. Sigurgeir aftur á móti setur punkt, þar sem ég hefði viljað fá að vita miklu meir. Kannske er þetta kost- ur góðra bóka, því leifturmyndir eru áskorun til lesandans um að kynna sér efnið nánar. En þá hvar? EG hefði svo sannarlega viljað, á stund- um, að höfundur hefði dvalið lengur við lýsingu á þeim gæðingum er hann nefnir til leiks. Tökum sem dæmi Goða í Vallanesi. Lýsing Sig- urgeirs af honum kallað fram mynd í huga mér af undrafjörhesti, sem eg eignaðist. Blandan var furðuleg, hann lætur fátt buga sig heldur brosir og tekst á við vandamálin af festu. Hreyfanleiki og lífsgleði setja svip sinn á ævi Gulla enda snýst hún að stórum hluta um frelsið, jafnt í viðskiptum sem í einkalífi. Hér eru sögð ævintýri frá bernsku- árum og hvernig þau hafa fylgt honum alla ævi, sagt er frá sam- skiptum hans við foreldra sem stundum gátu reynst erfið, frá at- burðum í sveitinni þar sem náttúra hans til kvenna vaknaði, hljóm- sveitarbransanum, árekstrum í skóla, frá rokkinu, sölumannsárun- um, kaupmennskunni og afstaða hans til vímuefna kemst til skila. Málefni Hafskipa og Arnarflugs fá drjúga umfjöllun, einnig sportveiði- mennskan og að lokum bjartsýn afstaða til lífsins í anda nýrrar ald- ar. Þegar á heildina er litið eru það viðskiptin og náttúran sem einkum hafa sett svip á líf Gulla Berg- manns og um leið er ljóst að hann er sáttur við sjálfan sig og tilver- una enda er flest í góðu lagi. Gulli er ráðrík persóna þótt hann sé maður sátta og samlyndis. Hann á tiltölulega auðvelt með að setja sig í spor annarra og skilur innviði ólíklegustu persóna. Þannig býr hann yfir þekkingu og innsæi sem fleytir honum yfir marga erfíða hjalla. Umburðarlyndi, fórnfýsi, grallaraskapur, vinnusemi og stað- festa einkenna hann en þó er eins og þetta leysist dálítið í sundur þegar kemur að þeim kafla í ævi hans þegar hann lifði tvöföldu lífi. Þá á hann ákaflega erfítt með að taka réttar ákvarðanir og alvara og þunglyndi marka líf hans rún- um. Hjá honum virðist það reyndar fara saman að fylgja sínum innri manni jafnt í kvennamálum sem í Hreinn og Nökkvi í móðurætt, en var hins vegar hálfbróðir Fannars að föður, svo þar kom Hvassafells- blóðið inn. Frekjufjör og ærsl kiðs- ins í einum og sama hestinum. Svona leikur skaparinn sér á stund- um. Lýsing Sigurgeirs af Óðu- Rauðku og eigenda hennar snart mig djúpt. Kannske fyrir það, að eg safna frá sögnum af vitdýrum, en annað getur líka valdið: Sem unglingur eignaðist eg dótturson hennar. Menn kölluðu hann van- skapaðan btjálæðing, en í mínum huga ekki dýr, heldur gleðivængur, sem eg hefi alltaf verið að leita síð- an, þó skynsemin segi, að mér hafi af vinum verið sendir gæðingar meiri og betri, ég tala nú ekki um fegurð. Á nákvæmlega sama hátt fínn ég, að fjörhestur hefir snortið Sigurgeir. Aftur og aftur minnist hann á hið ólgandi fjör sem orð fá ekki fangað, aðeins tár á vanga þess er nýtur. Hann minnist á Blæ frá Langholtskoti. Eitt sinn sá eg hann á Murneyrum dæmdan í ann- að sætið. Hermanni rann í skap. Eigandi og hestur héldu útí mó og fóru mikinn. Svo kom að verðlauna- afhendingu. Völlur riðinn í heiðurs- röð. Þeirri sjón gleymi eg aldrei. Útgeislun Blæs var slík, að ég grét af meðaumkun með þeim er fyrir framan reið. Hvað eftir annað minnist Sigur- geir á hve dómurum farist illa, þá fjörhestar eru leiddir til dóms. Víst eru dæmin of mörg, en gleyma skulum við ekki því, að það er hrein móðgun við íjörhest að eigandinn rétti öðrum tauminn, hafi þeir náð takti saman, eg á við takti hjartna. Aldrei skal það gert og allra sízt, þá vinur hefír lagt sig fram um að gera eiganda sínum til hæfis. Slíkt viðskiptum. Segja má að Gulli sé samnefnari fyrir fjölda karlmanna sem finna stolt sitt fólgið í kvennafari af því tagi sem lýst er á síðum þessarar bókar, því þrátt fyrir afsakanir á framhjáhaldi skín alltaf í gegn sú reisn sem fylgir því að hafa átt vingott við margar konur, annars væri varla verið að segja frá því. Siðferðismat Gulla getur stund- um verið dálítið einkennilegt og stungið í stúf við annars geðþekkan náunga. Hér skal aðeins minnst á það hvernig hann notfærir sér ein- feldni arabísks farandsala á Kan- aríeyjum og nær af honum verð- mætri vöru fyrir lítinn pening sem skilur hann eftir með tárin í augun- um. Samfélagssýn Gulla í lokaköflum bókarinnar er nokkuð athyglisverð. Hann telur að tvær valdaklíkur takist á um völdin. Reyndar hefur svipuð mynd birst annars staðar en hér er hún dregin upp á skáld- legan og skemmtilegan hátt. Leið hans inn á kontór valdsmanna virðr ist þó greið og menn hlusta á það sem hann hefur fram að færa. Samt gerist ekkert og niðurstaðan er sú að íslenskur iðnaður standi á brauðfótum. Eftir standa fjár- magnseigendur með vasa úttroðna af peningum og gera lítið annað en að lána öðrum fé til fram- kvæmda á vöxtum sem á endanum leggj allar framkvæmdir í rúst. Svona er nú komið fyrir gangvirki samfélagsins. Þeir sem vilja fram- kvæma og koma hreyfingu á hlut- ina standa illa að vígi. Slíkt er hlut- skipti Gulla og fjölda annarra at- hafnamanna á íslandi. Undir lok ævisögunnar stendur Gulli í Karnabæ frammi fyrir helstu for- svarsmönnum íslensks iðnaðar en Sigurgeir Magnússon er ógeðsleg nauðgun. Sigurgeir bendir mjög réttilega á fæddan fálmtöltara og ber saman við tilbúið klámtölt, mýktarlausa eftiröpun. Hesta unnendum sárs- auki; hesti kvöl; eiganda montþúfa. Höfundur fer vítt um svið. Hann ræðir um örlagahesta; afrekshross; stóðhesta; góðhest; hrossaræktend- ur og höfuðsnillinga reiðlistar, svo eitthvað sé nefnt. Sár þótti mér samanburðurinn við þýzka ræktun. Stíllinn er léttur, fjörlegur, líkist rabbi við stall. Lipurð hins talaða máls hæfir slíkri bók vel, eins og vinur sé að tala í eyra. Myndir eru afburðavel gerðar, hreinar gersemar margar. Hafði ekki hugmynd um að þessi dverg- hagi væri til. Myndirnar eru því bókarprýði. Próförk er ekki nógu vel lesin, en prentverk allt vel unn- ið. Höfundur á þakkir fyrir verk sem gleðja mun margan hestamanninn, hrífa aðra til kynna við þessar undraverur. Kærar þakkir. Guðlaugur Bergmann þær brosa bara að honum og kveða upp þann úrskurð að saumastofan hans sé ekki túskildingsvirði. Að- stæðurnar bjóða ekki upp á annað en hlátur. Slíkt hlýtur að segja tölu- vert um ástand efnahagsmála á þessu landi. Óskar Guðmundsson hefur fært í letur skemmtilega frásögn. Reyndar veit maður aldrei hver er raunverulegur hlutur skrásetjarans en líklega e hann stór. Stíllinn er eðlilegur og laus við rembing og sjálfsagt fer það Gulla vel að tjá sig á einföldu og skiljanlegu máli. Málfar er yfirleitt til fyrirmyndar og frásögnin líður eðlilega og átakalaust áfram. Þó verður ekki hjá því komist að minnast á hvim- leiða málvenju sem virðist vera að skjóta rótum víðar en á síðum þess- arar bókar. Að varpa einhverju fyrir róða er merkingarleysa. Það er þó gert á tveimur stöðum í sög- unni. „Barnatrúnni varpaði ég fyrir róða“ bls. 48 og „Sem betur fer var öllum slíkum hugmyndum varpað fyrir róða.“ bls. 123. Rétt- ara er þegar menn leggja eða láta fyrir róða annarsvegar og varpa fyrir borð hinsvegar í þeirri merk- ingu að yfírgefa eithvað eða sleppa hendinni af einhveiju. í heild er ævisaga Gulla Berg- manns fagmannlega unnin bók. Hún er skemmtileg og fróðleg heimild um samtíma okkar. í TILEFNI af 750. ártíð Snorra Sturlusonar 23. september 1991 ákvað ríkisstjórn Islands að efna til styrkja sem kenndir yrðu við nafn hans. Menntamálaráðuneyt- ið gaf út reglur um styrki Snorra Sturlusonar 24. júní sl. Þar segir að styrkirnir skulu árlega boðnir erlendum rithöfundum, þýðend- um og fræðimönnum til að dvelj- ast á Islandi í því skyni að kynn- ast sem best íslenskri tungu, menningu og mannlifi. Af tveim- ur jafnhæfum umsækjendum skal að jafnaði sá hljóta styrk sem er frá hinum fjarlægari löndum, frá Austur- og Suður- Evrópu, Asíu, Afríku, Rómönsku Ameríku og Eyjaálfu. Styrkirnir verða veittir í þijá mánuði hið minnsta og miðast við greiðslu á ferðakostnaði styrkþega og dval- arkostnaði innanlands. Stofnun Sigurðar Nordals aug- lýsir styrkina og tekur á móti um- sóknum. Styrkirnir voru auglýstir í fyrsta sinn í ágúst sl. með umsókn- arfresti til 1. nóvember. Rúmlega hundrað umsóknir bárust frá þijá- tíu og einu landi. í úthlutunarnefnd styrkjanna eiga sæti Ulfar Braga- son forstöðumaður Stofnunar Sig- urðar Nordals, tilnefndur af stjórn stofnunarinnar, Vésteinn Ólason prófessor, tilnefndur af Bók- menntafræðistofnun Háskóla ís- lands og Ingibjörg Haraldsdóttir rithöfundur, tilnefnd af Rithöfunda- sambandi íslands. Nefndin hefur lokið úthlutun styrkjanna fyrir 1993. Eftirtaldir höfundar fræðirita og þýðendur hljóta styrki að þessu sinni, til þriggja mánaða hver: Dr. Olga A. Smirnickaja, þýðandi Ljósvíking- ar leggja land und- ir fót Verða á ferð um Suðurland næstu daga LJÓSVÍKINGAR, hópur ungra listamanna í ritlist og tónlist leggja land undir fót í svokallaðri desember- hátíð, sem þeir segja í fréttatilkynningu að nái hámarki föstudaginn 18. desember eða í dag, en þá verða þeir í Listhúsinu í Laugardal klukkan 20,30. Síðast var hópurinn á Sólon Islandus. Þeir, sem fram koma eru Einar Kárasson, Vigdís Grímsdóttir, Ólafur Gunnars- son, Kristín Ómarsdóttir, Ari Gísli Bragason, Steinunn Ás- mundsdóttir, Birgitta Jóns- dóttir, Sveinn Óskar Sigurðs- son, Þórarinn Eldjárn, Nína Björg Árnadóttir, Snorri Sig- fús Birgisson, Bryndís Halla Gylfadóttir, Páll Eyjólfsson, Laufey Sigurðardóttir, Rúnar Óskarsson o. fl. Hópurinn mun síðan koma fram í Selfosskirkju 19. des- ember, í Laufafelli á Hellu 20. desember, í Hveragerðiskirkju 21. desember, í Fríkirkjunni í Reykjavík 23. desember, á Hressó 29. desember og á Sólon Islandus 30. desember. Allar þessar samkomur hefjast klukkan 20,30. og prófessor við Moskvu-háskóla, einkum til að fást við rannsóknir á þróun íslenskra miðaldabókmennta á 12. og 13. öld, sérstaklega sam- band bókmennta á latínu og ís- lensku. Dr. Andrew Wawn, kennari við Leeds-háskóla á Englandi, til að kanna frekar samband og samvinnu íslenskra og breskra fræðimanna á 19. öld, m.a. að þýðingum á Noregs- konunga sögum. Dr. Thomas Krömmelbein, fræði- maður við Freie Universitát í Berl- ín, til að rannsaka handrit Snorra- Eddu. Jon Gunnar Jorgensen, þýðandi og fræðimaður við Óslóarháskóla, til að vinna að nýrri útgáfu á Yngl- inga SÖgU. (Fréttatilkyniiing) ------ Gilfélagið Akureyri Desembervaka í Listagili framlengd Desembervakan í Listagilinu, Akureyri, hefur verið framlengd til 30 desember. í fréttatilkynningu frá Gilfélag- inu segir, að þeim hafi borist fjöl- margar óskir frá fólki sem ekki hafi komist þangað vegna veðurs undanfarna daga. Ennfremur segir að myndlistarsýningin sé opin virka daga kl. 14-21.30 og um helgar kl. 14-19. Fyrirhugaðar uppákomur milli jóla og nýárs verða auglýstar nánar síðar. Einnig hefur drætti í listaverkahappdrætti verið frestað til 30. desember. Fram um veg Styrkir Snorra Sturlu- sonar veittir í fyrsta sinn
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.