Morgunblaðið - 18.12.1992, Blaðsíða 48

Morgunblaðið - 18.12.1992, Blaðsíða 48
48 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 18. DESEMBER 1992 Forgangsröðun verkefna heilbrigðisþj ónustunnar Betri nýting á fjármunum til langframa Slys eftir Ólaf Ölafsson Kostnaður við heilbrigðisþjónustu er í stórum dráttum tvíþættur: Greiðslur fyrir læknisverk og stofn- anavistun en í öðru lagi útgjöld ríkis- ins vegna örorku, veikinda, ótíma- bærs dauða að ógleymdu atvinnu- leysi o.fl. Svo virðist sem almennt sé álitið að eina ráðið til spamaðar í heilbrigð- isþjónustunni sé niðurskurður á fjár- magni til læknisverka og sjúkrahúsa- þjónustu. Fleiri leiðir eru þó færar. Oruggasta leiðin til þess að ná betri nýtingu á fjármunum til heilbrigðis- þjónustu er að koma í veg fyrir sjúk- dóma, draga úr sjúkdómatíðni eða afleiðingum sjúkdóma t.d. með bólu- setningu, slysavömum, reykinga- vömum og endurhæfíngu o.fl. Enn- fremur að hagræða í þjónustunni. Skynsamleg og farsæl hagstjóm sem tryggir ömgga atvinnu og kemur þannig í veg fyrir langvinnt atvinnu- --^.leysi stuðlar einnig að betri heilsu og að öllu jöfnu minni aðsókn borg- ara að heilbrigðisþjónustu. Ég mun í þessari grein ræða nokkur þessara atriða og leiða rök að því að með þessum aðgerðum, má ná fram góðri nýtingu á fjármunum ríkisins ef til lengri tíma er litið. • Alvarleg mænu- og heila- sköddun einstaklingsins hefur í för með sér að meðaltali 7-9 mánaða sjúkrahúslegu og ævilanga örorku. Varlega áætlað er kostnaður 15-20 milljónir á einstakling vegna sjúkra- hjálpar og framleiðslutaps. Með bíl- beltanotkun hefur þessum slysum fækkað um 50-60%. • Alvarlegum andlitsslysum fækkaði um 70% og augnslys vegna framrúðubrots hafa horfið með lög- um um skyldunotkun bílbelta. • Framhandleggs-, herðablaða-, og viðbeinsbrotum hefur fækkað um 60-80%. • Fjöláverkum hefur fækkað um 50%. í kjölfar öflugrar fræðsluaðgerðar, sem beindist að öllum heimilum landsins og kostaði 3-4 milljónir (án stuðnings þess opinbera) tókst að fækka komum bama á slysadeild Borgarspítalans vegna slysaeitrana um 60% á árunum 1979-1987. Að vísu fækkaði innlögnum ekki eins mikið. í kjölfar árlegra slysavama- þinga Landlæknisembættisins í sam- vinnu við lögreglu, Umferðarráð, SVFÍ og síðan Slysavamaráð íslands ásamt Qölmargra annarra aðila, þar sem allar tegundir slysavarna hafa verið ræddar hafa markvissar slysa- varnaaðgerðir haft í för með sér að dauðaslysum, aðallega meðal ungs fólks, hefur í heild fækkað um helm- ing frá 1970 og erum við nú orðnir lægstir á Norðurlöndum en vorum hæstir. Dauðaslysum bama og ungl- inga hefur fækkað um 45%, þó erum við enn hæstir miðað við Norðurlönd- in. Mikill sparnaður í heilbrigðisþjon- ustu hefur hlotist af þessum aðgerð- um og lítill tilkostnaður. Hálshnykksáverkum Ijölgaði gíf- urlega eftir 1987, trúlega aðallega vegna breytinga á reglum um ör- orkubætur (Slysavamaráð íslands, Slysadeild Borgarspítalans). Bótakr- öfur á hendur vátryggingafélaga vegna hálsmeiðsla skipta hundruðum og árlegur tjónakostnaður félags- manna vegna slíkra áverka nálgast milljarð króna. Matsgerðum hjá Tryggingastofnun ríkisins fjölgaði um tæp 250% milli áranna 1987- 1990. Háar tjónabætur og mikil ör- orka er þó ekki í hlutfalli við meiðsl- in sem í allflestum tilfellum eru frek- arléttvæg, þarsem aðeins 0,5% slas- aðra þarfnast innlagnar á sjúkrahús. Ákvörðun um breytingar á reglum frá 1987 virðist því hafa verið van- hugsuð og ekki byggð á læknisfræði- legum rökum - en dýr var hún! Tryggingastofnun ríkisins og trygg- ingafélögum hefur verið bent á þetta misræmi. Nú hafa verið lagðar fram tillögur frá landlækni, Slysavarnaráði ís- lands og Umferðarráði um hjálma- notkun bama og unglinga við reið- hjólaakstur sem fækka mun alvar- legum höfuð- og heilaáverkum um 60-70% og enn fremur voru lagðar fram tillögur um heimild ráðherra til þess að setja reglugerð um loftp- úðanotkun í bifreiðum frá árinu 1995. Þessar aðgerðir gætu dregið úr alvarlegum slysum ökumanna um 20-30% (bandarískar niðurstöður). í fmmvarpi til umferðarlaga em framangreind atriði felld burt með þeim rökum að Danir hafi hafnað slíkum óskum! Án efa höfum við lært margt hagnýtt af Dönum en í slysavömum líkt og varðandi bólu- setningar og alhliða skimanir læram við lítið af þeim því að þeir búa við hæstu dánartíðni vegna umferð- arslysa á Norðurlöndum og eru yfir- leitt eftirbátar annarra Norðurlanda- þjóða í heilsuvemd. Vonandi hefst hér ekki 10 ára þóf líkt og þegar baráttan stóð um gildistöku bílbelta. Framlög til Slysavarnaráðs Is- lands og landlæknis vegna slysa- vama hafa verið skorin niður. Bólusetningar Flestir þekkja afleiðingar heila- himnubólgu, meðal annars dauða og alvarlegar heilaskemmdir. Svo virðist sem við séum á góðri leið með að útrýma sjúkdómnum. Einni tegund heilahimnubólgu (Hib) héfur verið útrýmt og vom íslendingar þar fyrst- ir í flokki vestrænna þjóða. Allur undirbúningur var kostaður af Land- læknisembættinu. Þennan góða árangur má þakka góðri skipulagn- ingu á heilsugæslustöðvum. í tvi- gang hefur faraldur Meningococc C verið stöðvaður með bólusetningu, þ.e. í Vestmannaeyjum og á Austur- landi. Fyrir tilstilli Alþjóða heilbrigðis- málastofnunarinnar og bandarísku farsóttanefndarinnar er unnið að bólusetningartilraunum varðandi Meningococc B heilahimnubólgu hér á landi. Ef vel tekst til verður unnt að koma í veg fyrir heilahimnu- bólgufaraldur í framtíðinni. Kostnað- ur hins opinbera vegna eins heil- askaddaðs bams er talinn vera um 100 milljónir króna. Tilraunakostn- aður var greiddur af WHO og Land- læknisembættinu en síðan hefur bóluefni verið keypt fyrir opinbert fé. Lungnabólgubólusetning sem get- ur veitt 60-70% vemd gegn lungna- bólgu er hafin á öllum heilsugæslu- stöðvum. Allur undirbúningur var kostnaður af Landlæknisembættinu. Nú þegar er búið að bólusetja milli 20-30% fólks 60 ára og eldra en kostnaður hvers einstaklings er 700-800 krónur og er það nokkur fjárhæð fyrir ellilífeyrisþega. Lungnabólga veldur oft innlögnum á sjúkrahús og er ein algengasta dán- arorsök eldra fólks en framleiðslutap er ómælt. Ekkert fé hefur fengist til þessara aðgerða. Erlendir aðilar vilja leggja fé til þessara aðgerða. Fjölónæmir lungnabólgusýklar. Á örfáum árum hefur tíðni fjölónæmra lungnabólgusýkla í innsendum sýn- um fjölgað úr 1% í 20%. Þetta þýðir að nú þarf að leggja börn inn á sjúkrahús vegna þessara sýkingar og getur meðferðin með „3ja kyn- slóða“ dýrum sýklalyfjum kostað allt að 100.000 kr. fyrir utan sjúkrahús- legu en hver dagur kostar 25.000 kr. Sé ekki er rétt við bmgðist nú þegar, mun kostnaður vegna inn- lagna á sjúkrahús aukast verulega á næstu árum og lungnabólgumeðferð gæti farið í svipað horf og fyrir hálfri öld. Nú er óskað eftir 1 Vi milljón króna til þess að prófa nýtt bóluefni í sam- vinnu við bandarísku heilsufræði- stofnunina. Þetta bóluefni gæti, ef vel tekst til, komið í veg fyrir þessa sýkingu. Þakkir em færðar heilbrigð- ismálaráðherra fyrir að veita fé í þessa tilraun. Rauðhundabólusetning. Fyrir 28 ámm fæddust 37 heyrnarskert börn vegna rauðhundasýkinga. Bólusetn- ing hófst 1975. Síðan hafa ekki fæðst rauðhundasködduð böm. Ómældur er sá spamaður sem af þessari að- gerð hefur hlotist. Mislinga- og hettusóttabólusetn- ing. Langt er komið útrýmingar þessara sjúkdóma eftir að bólsetn- ingar hófust. Eyðni og aðrir kynsjúkdómar. Mikil áhersla hefur verið lögð á að taka upp fræðslu um eyðni og aðra kynsjúkdóma í efstu bekkjum skyldu- náms allt frá árinu 1985. Reglulega em gefnir út fræðslubæklingar sem sendir era í skóla og á heilsugæslu- stöðvar. Allar heilsugæslustöðvar hafa verið heimsóttar, flestar tvisvar til þrisvar á tímabilinu og meðal annars rætt um eyðnivamir. Sam- kvæmt niðurstöðum embættisins er nú haldið uppi 2ja til 3ja klukku- stunda fræðslu á ári í 9. og 10. bekk m* fh lía Fjórir hamborgarar r r á 995,-hrónur {LiAJ Www* } Jarlinn Sprengisandi - Kringlunni Höfðar til .fólks í öllum starfsgreinum! Ólafur Ólafsson „Með vel rekinni heilsu- vernd er hægt að koma í veg fyrir marga alvar- lega sjúkdóma og draga úr tíðni og afleiðingum alvarlegra algengra sjúk- dóma. Það er því hag- kvæmt bæði fyrir ein- staklinga og þjóðfélagið. Hingað til hafa allir haft jafnan rétt til þessarar þjónustu og er það mikil- vægt. Við megum ekki hverfa frá þeirri stefnu.“ (83%). Um fræðsluna sjá kennarar, skólahjúkrunarfræðingar og læknar. Fræðslu til annarra aldurshópa hefur einnig verið haldið uppi. Á tímabilinu 1970-1980 jókst tíðni lekanda um ^100% en sýfilis um 400% á 100.000 íbúa. Eftir 1985 hefur tíðni lekanda lækkað um 75% en tíðni sýfilis stað- ið að mestu í stað. Sjálfsagt má rekja hæga útbreiðslu alnæmis á íslandi, í samanburði við önnur lönd í Evr- ópu, að verulegu leyti til þessarar starfsemi. Góðar fjárveitingar hafa fengist frá Alþingi til eyðnivarna. Breytingar á berklaprófum og sýfilisprófum. í samvinnu við berklayfírlækni hefur berklaprófum skólabama verið fækkað vemlega. Enn fremur lögð niður sýfilispróf á blóðgjöfum. Nokkur sparnaður hefur hlotist af þessum aðgerðum. Meðfæddur vanskapnaður Árið 1981 var haldinn samráðs- fundur með heilbrigðisstarfsfólki. Þá var mælt með því að gefa þunguðum konum á 17.-18. viku og 36. viku kost á ómskoðun. Síðan kom í ljós að ísland var fyrst af Norðurlöndun- um til þess að taka upp þessa skoð- un. Við athugun hefur komið í ljós að börnum með heilaleysu og hrygg- rauf (klofín máena) hefur fækkað um helming á ámnum 1977-1981 og 1982-1986. Fóstureyðingar Með reglulegu millibili frá 1976 hefur Landlæknisembættið gefíð út fræðslubæklinga um getnaðarvarnir. Athyglisvert er að heildartíðni fóst- ureyðinga á 1.000 fæðingar hefur fækkað allt frá 1980-1985 ogmeðan 15-19 ára frá 1987. Fóstureyðingarpillan RU 486. Landlæknir gerði tillögu til Kvenna- deildar Landspítalans um að taka upp notkun þessa lyfs. Vemlegur spamaður getur hlotist af, þvl að aðeins 10% af konum er gangast undir fóstureyðingu með notkun pill- unnar þurfa á innlögn á sjúkrahús að halda. Deildin mun taka upp þessa aðferð eftir áramótin 1992-1993. Glákublinda Fyrir um 40 ámm var tíðni gláku- blindu einna hæst á íslandi miðað við Evrópulönd. Nú er tíðnin lægst á íslandi. Vel skipulögð augnlækna- þjónusta og skimun fyrir háum augn- þrýstingi eem hófst með stofnun Hjartavemdar hefur borið ríkulegan árangur varðandi fækkun örorku vegna blindu. Erfðaráðgjöf við mongolisma Nú er unnt að greina um 30% þessara barna í fósturlífí og þvi
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.