Morgunblaðið - 12.01.1993, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 12. JANÚAR 1993

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Upplýsingaskylda
lánastofnana
Að undanfömu hafa orðið
töluverðar umræður um
síðustu vaxtahækkanir lána-
stofnana. Það þarf engum
að koma á óvart í ljósi þess
sem staðhæft er í nýju tölu-
blaði Vísbendingar, að með-
alvextir verðtryggðra lána og
raunávöxtun óverðtryggðra
lána á síðasta ári þýði að
„þetta eru hæstu skulda-
bréfavextir síðustu áratugi“.
Þegar haft er í huga, að
„hæstu skuldabréfavextir
síðustu áratugi" eru við lýði
á sama tíma og þjóðin geng-
ur í gegnum mestu kreppu í
efnahags- og atvinnumálum
í áratugi, er ekki að undra
að frekari hækkun vaxta veki
umræður.
Um þær umræður verður
þó ekki fjallað hér, heldur
nauðsyn þess að þeir sem
taka á sig lánaskuldbinding-
ar hjá bönkum, sparisjóðum,
íjárfestingarlánasjóðum,
eignaleigufyrirtækjum eða
öðrum aðilum sem hafa með
slíkar lánveitingar að gera,
viti hvað lánin kosta. Nýlega
kom fram í fjölmiðlum í Dan-
mörku að lánastofnanir þar
verða skyldaðar til að gefa
viðskiptavinum sínum grein-
argóðar og aðgengilegar
upplýsingar um það hvað lán
kosta og er þá ekki aðeins
átt við sjálfa vaxtaprósent-
una, heldur einnig öll önnur
gjöld, sem lántakandi þarf
að greiða hvort sem er þegar
lán er tekið eða á lánstíman-
um sjálfum.
Fyrir nokkrum vikum
gerði Morgunblaðið að um-
talsefni kostnað við bfla-
kaupalán. í ljós kom að það
var engan veginn hlaupið að
því að komast til botns í því
hvað slík lán kosta lántak-
andann í raun og veru og
jafnframt kom í ljós að kostn-
aður við þau, umfram upp-
gefna vaxtaprósentu, var
verulegur en mismunandi
m.a. eftir lánstíma og hve
mikill hluti bílverðs var lán-
aður. Bílakaupalán eru alls
staðar dýr og svo er raunar
einnig um ýmiss konar
neyzlulán, svo sem greiðslu-
kortalán. Það er mál út af
fyrir sig hvort þau eru of
dýr. Hitt ættu allir að geta
verið sammála um, að sjálf-
sagt er og eðlilegt að þeir sem
taka slík lán og önnur lán
viti hvað þau kosta.
Hvort sem peningar eru
dýrir eða ódýrir er sjálfsagt
að lántakendur viti hver
raunverulegur kostnaður við
lántöku er með sama hætti
og sjálfsagt þykir að spari-
fjáreigendur hafi glögga
hugmynd um hvað þeir fá
fyrir þá peninga sem þeir
lána lánastofnunum til út-
lána. Þess vegna sýnist full
ástæða til að bankar, spari-
sjóðir, lánasjóðir og aðrir
þeir aðilar sem veita lán veiti
viðskiptavinum sínum að-
gengilegar upplýsingar um
raunkostnað lána. Það hefur
t.d. verið hlutverk tímarita
sem gefin eru út af hags-
munasamtökum og ijölmiðla
að upplýsa hver raunkostn-
aður er við svonefnda við-
skiptavíxla, sem er ótrúlega
hár og hlýtur að koma fram
í verðlagi í landinu með ein-
um eða öðrum hætti eins og
raunar allur fjármagnskostn-
aður. Það er hins vegar eðli-
legt að lánastofnanir birti
upplýsingar um þennan
kostnað með áberandi og
aðgengilegum hætti í húsa-
kynnum sínum.
Hvarvetna á Vesturlönd-
um a.m.k. er lögð vaxandi
áherzla á að neytendur viti
að hveiju þeir ganga og hvers
konar vöru og þjónustu þeir
kaupa. Þannig eru framleið-
endur á matvörum og marg-
víslegum öðrum vörum
skyldaðir til að prenta upp-
lýsingar á vöru sína um inni-
hald hennar og ýmislegt sem
varðar vöruna sjálfa og nauð-
synlegt er fyrir neytandann
að vita áður en hann ákveður
að festa kaup á vörunni. Með
sama hætti er eðlilegt að við-
skiptavinir lánastofnana, ein-
staklingar, fyrirtæki, sveitar-
félög og aðrir, hafi haldgóðar
upplýsingar undir höndum
um það hvað peningar raun-
verulega kosta. Með þessu
er alls ekki sagt að lánastofn-
anir leyni viðskiptavini þess-
um upplýsingum. Það gera
þær ekki. En það skiptir
máli hvernig þær eru settar
fram og í þeim efnum skiptir
heildarniðurstaðan mestu
máli. Hún á að geta komið
fram í einni tölu.
Ein dýpsta lægð sem sögur fara a
FÓLK í ERFIÐL
EIŒl TELJAI\
ÓVEÐRIÐ sem gekk yfir landið aðfaranótt mánudags olli
engun teljandi skemmdum. Ferðalangar lentu þó víða í erfið-
leikum vegna veðurhamsins og ekkert var hægt að flúga,
hvorki í millilandaflugi né innan lands. Óveðri þessu olli óvenju
djúp lægð milli íslands og Færeyja, sem mældist um 910-915
millibör þegar hún var dýpst aðfaranótt mánudagsins. Veðrið
gekk að mestu niður í nótt sem leið. Að sögn fréttaritara
Morgunblaðsins var þetta lítið meira en venjulegt vetrarveð-
ur. Urkoma var lítil en þó nokkur skafrenningur vegna hvass-
viðris. Skólahald féll þó víðast niður vegna roks en vegir yfir-
leitt færir. A Isafirði var ófært innanbæjar en fært um Ós-
hlíð. Rafmagnslaust varð í Árneshreppi um kvöldmatarleytið
á sunnudag og samkvæmt upplýsingum frá Orkubúi Vest-
fjarða var rafmagnslaust frá Ingólfsfirði, um Bjarnarfjörð,
Kollafjörð, Bitrufjörð og í Hrútafirði. Rafmagnsleysið stafar
af seltu sem sest á spenna. Þetta vandamál kemur helst upp
í norðanátt og mikilli veðurhæð eins og nú var.
Brotnir rafmagnsstaurar sjást víða undir Eyjafjöllum eftir áhlaupið.
1
Rafmagnsleysið undir Eyjafjöllum er
fjallahreppi handmjólkar í rafmagnsl
Morgunblaðið/Steinunn Ósk Kolbeinsdðttir
Sváfu í jeppanum
Bjarki Reyr Ásmundsson, Hafdís Þóra Árnadóttir, Hermann Smári Ásmunds-
son, Halldóra Hermannsdóttir og Marín Ásmundsdóttir. Þau sváfu öll, nema
Halldóra, í jeppa við Eyvindarholtsá aðfaranótt mánudags, ásamt Ás-
mundi, föður systkinanna Bjarka, Hermanns og Marínar.
Gottaðkomast
íhúsaskjól
eftir kalda nótt
Hvolsvelli.
MJÖG slæmt veður var víða í
Rangárvallasýslu á sunnudag, að
sögn lögreglunnar á Hvolsvelli.
Ekki urðu teljandi óhöpp en Flug-
björgunarsveitin á Hellu var köll-
uð út til aðstoðar fólki sem sat
fast í bílum og farið var að óttast
um. Allir höfðu þó skilað sér heim
fyrir miðnætti. I félagsheimilinu á
Skógum gistu um 30 manns. í
Þórsmörk var nokkuð af jeppa-
fólki um helgina og lenti það í
hrakningum á heimleið á sunnu-
dag. Festust margir jeppar í Ey-
vindarholtsá, en þar var mikill
krapaelgur. Að sögn Friðriks Sig-
urðssonar á Hótel Hvolsvelli gistu
tæplega 60 manns hjá honum að-
faranótt mánudags, flestir þeirra
að koma úr Mörkinni. Hópur
jeppafólks, sem lagði af stað úr
Þórsmörk um kl. 10.30 á sunnu-
dagsmorgun var að tínast á Hótel
Hvolsvöll alveg fram undir morg-
un.
Fimm jeppar fastir í ánni
Að sögn Marínar Ásmundsdóttur,
sem komst á Hvolsvöll um sjöleytið
á mánudagsmorgun, var hún með
stórum hópi fólks sem fór inn í Mörk
á laugardag. „Við vorum á átta jepp-
um og ætluðum að leggja snemma
af stað úr Mörkinni til að losna við
veðrið. Þegar við vorum komin að
Lóninu versnaði veðrið og færðin
skyndilega. Við komumst þó áfram
allt þar til við lentum í að festa jepp-
ana í Eyvindarholtsá. Þar var einnig
annar hópur og var hann á 10 jepp-
um. Um tíma voru fimm jeppar fastir
í einu í ánni og var þá leitað aðstoð-
ar lögreglunnar á Hvolsvelli, sem
sendi okkur gröfu um miðnættið."
Á endanum tókst á ná jeppunum
upp, en jeppinn, sem Marín var í, var
þá eitthvað bilaður og ákváðu hún
og fjórir aðrir að verða eftir, því þau
vildu ekki skilja jeppann eftir og von-
uðust til að hann kæmist í lag. „Veðr-
ið var alveg ótrúlega vont og engin
leið að vera úti við. Einn okkar varð
fyrir lítils háttar meiðslum á hendi,
en að öðru leyti sakaði okkur ekki.
Við vorum í jeppanum fram undir
morgun, en þá leituðum við aðstoðar
lögreglunnar á Hvolsvelli, sem kom
og sótti okkur og vorum við komin
á Hvolsvöll um sjöleytið. Sum okkar
urðu fyrir því að blotna, en við höfð-
um föt til skiptanna. Um nóttina
lögðumst við til svefns, en okkur var
orðið ansi kalt um morguninn, svo
það var gott að komast í húsaskjól,“
sagði Marín.
I jeppanum voru, auk Marínar,
bræður hennar Bjarki Reyr og Her-
mann Smári, pabbi þeirra Ásmundur
og Hafdís Ámadóttir. Halldóra He-
mannsdóttir, móðir þeirra Marínar,
Bjarka og Hermanns, fór á undan
þeim á Hvolsvöll og vildi hún koma
á framfæri þakklæti til starfsfólksins
á Hótel Hvolsvelli. „Við fengum alveg
frábærar móttökur, þau vildu allt
gera fyrir okkur sem í þeirra valdi
stóð og var það ómetanlegt eftir þetta
erfiða ferðalag."
SÓK.