Morgunblaðið - 12.01.1993, Blaðsíða 53

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 12. JANÚAR 1993
53 -
Brynjólfur á Muuianúpi
og íslensk heimspeki
Frá Þorsteini Guðjónssyni:
Brynjólf á Minnanúpi — þjóð-
sagnasafnarann, sagnamanninn,
fornminjafræðinginn og fomfræð-
inginn, þekktum við vel, og rtutum
verka hans. Bn óvíst er að nokkur
vissi nú af heimspekingnum Brynj-
ólfí — sem var reyndar maðurinn á
bak við allt saman — ef ekki hefði
svo viljað til, nokkru eftir aldamótin,
að ungur og ritfær náttúrufræðingur
komst yfír handritið að Sögu hugsun-
ar minnar, og skrifaði um hana vand-
aða ritgerð (íslensk heimspeki,
Skírnir 1908). í þeirri grein stendur
m.a.: „Hugsunarsaga Brynjólfs á
Minnanúpi er merkilegt rit. En vér
verðum vel að íhuga hversu afar illa
þessi íslenski heimspekingur hefur
staðið að vígi.“
í niðurlagi greinarinnar segir dr.
Helgi Pjeturss, en hann var höfundur
Skírnisgreinarinnar: „En það er okk-
ur sem bókmenntaþjóð til lítils sóma
ef ekki veitist þessum heiðvirða öld-
ungi bráðlega sú ánægja að sjá á
prenti þetta rit sitt.“ Þessarar
ánægju fékk Brynjólfur reyndar að
njóta áður en hann dó. Það er óum-
deilt, að það var fyrir tilstilli dr.
Helga, að heimspekirit Brynjólfs varð
þekkt (prentað 1912).
Um heimspeki Brynjólfs er það
óefað eitt hið merkasta, að hún
sprettur ef efasemdum gagnvart trú-
málum og tekur síðan á sig furðulíka
mynd og kenning Leibnitz hafði gert
um 200 árum áður, en ekkert mun
Bryryólfur hafa vitað um Leibnit fyrr
en eftir að kenning hans sjálfs var
mynduð. Eindaheimspeki Brynjólfs
og Monadologie Leibnitz eru ávöxtur
skyldrar hugarstarfsemi. Og í ís-
lensku er Brynjólfur höfundur nýyrð-
isins ein-d, sem er myndað svo að
segja á sama hátt og Mon-a-de á
grísku fræðimáli, og er þetta all-
merkt dæmi um að lík hugtök geta
myndast úr öllum efniviði. Um kenn-
ingu Brynjólfs hafa landar verið
tómlátir nokkuð, og þarf engan að
undra, þegar þes er gætt t.d. að
Snorri Sturluson var ekki viður-
kenndur hér, fyrr en hann var orðinn
frægur í mörgum öðrum löndum.
í jólablaði Lesbókar Mbl. 1992,
s. 32, stendur með stóru fyrirsagna-
letri: „Heimspekingurinn Brynjólfur
Jónsson á Minna-Núpi“. Undir henni
er grein eftir A. Harðarson sem
nefndur er heimspekingur neðan-
máls. Nú, 80 árum eftir prentun
Sögu hugsunar minnar, er hennar
skyndilega getið, en — á heldur kynd-
ugan hátt. Það kemur t.d. ekkert
fram um það, hver eða hvað varð til
þess að sú bók kom út — en svo eru
allt í einu nefndir, án nokkurra
tengsla eða tilefnis „Swedenborg og
Helgi Pjeturs" sem dæmi um sérstak-
lega auvirðilega höfunda — og þeim
valdir titlar í samræmi við það. Án
tengsla og tilefnis, en tilganginn
verður víst að telja til hinna huldu
ráðgátna.
Orðskrípið „Grillufángarar“
(þýska: Grillenfánger, þó lengra að
komið), er sá titill, sem maðurinn
vill sæma þessa tvo rithöfunda, ann-
an sænskan en hinum íslenskan, og
er nú ekki vandi að skilja hvaðan
A.H. er komin slík fluga í munn:
Þegar Kiljan var að andskotans á
nýja testamentinu í Stalíns nafni og
fjörutíu um 1930 kallaði hann þá
menn Grillenfánger, sem læsu þá
bók. Þaðan hefur A.H. glósuna. En
það sem „greinir" að hans dómi,
Swedenborg og Helga frá öðrum,
segir hann, „er að þeir eru uppfullir
af kokhraustri vissu“(!) en hinn góði,
VELVAKANDI
LÉLEG
ÞJÓNUSTA
Skúli Sveinsson:
Fyrir nokkru keypti móðir
mín mat á matsölustaðnum
Ningá, sem átti að snæðast í
faðmi fjölskyldunnar síðar um
kvöldið. Þegar heim var komið
og átti að fara að snæða listi-
semdir austursins kom í Ijós
að aðal rtieðlætið vantaði
þ.e.a.s. hrísgijónin. Okkur kom
saman um að hrísgrjónin væru
ómissandi með matnum svo
mamma fór í símann og hringdi
á staðinn og spurði kurteisis-
lega hvernig stæði á að hrís-
grjónin væru ekki með óg hvort
ekki væri hægt að senda þau
til okkar. En þá kvað við stirð-
ur tónn hjá Ningá því þeir tóku
ekki í mál að senda hrísgrjónin
en við gátum hins vegar sótt
þau ef við vildum. Þess má
geta að matsölustðurinn hefur
heimsendingarþjónustu og því
hefði ekki verið mikið mál að
senda meðlætið í leiðinni. Við
sáum fram á það að ef við
færum að ná í hrísgijónin þá
mundi maturinn vera orðinn
kaldur og vondur þegar við
kæmum til baka en það sem
verra var að eina samverustund
fjölskyldunar yfír daginn var í
hættu svo við ákváðum að
sleppa þeim.
Fyrir mitt leyti get ég ekki
sagt annað en það.að ég var
hissa á þessari afspyrnuléiegu
þjónustu hjá Ningá. Ég held
satt að segja að samkeppnin
væri meiri en þetta á markaðin-
uin. Það er aldveg greinilegt
að Ningá hefur ekki þörf fyrir
fleiri viðskiptavini í bráð, alla
vegana mun ég og mín fjöl-
skylda ekki versla við hann
Ning karlinn meira.
SKÍÐI
Fimmtudagskvöldið 7. jan-
úar fundust skíði og skíðastafír
á Bláfjallaafleggjaranum. Sá
sem saknar skíðanna getur
haft samband við Jón Ágúst í
heimasíma 670711 eða vinnu-
síma 687500.
TASKA
Svört kventaska úr leðri tap-
aðist um miðjan nóvember. í
henni voru vídeóspólur og
snældur. Finnandi er vinsam-
legast beðinn að hringja í síma
627702 milli kl 9 og 16 eða
eftir kl. 16 í síma 51268.
ÚR
Úr með brúnni ól með hvíta
skífu og gylltum ramma tapað-
ist í veitingahúsinu Berlín eða
í Miðbænum á gamlársnótt.
Finnandi er vinsamlegast beð-
inn að hringja í síma 21024.
SKÍÐASTAFER
Skíðastafir voru teknir í mis-
gripum á Vatnsendahæð á
laugardaginn annan janúar.
Þeir sem við þetta kannast eru
vinsamlegast beðnir að hringja
í síma 616888.
GLERAUGU
Herragleraugu töpuðust við
brennuna við Ægisíðu á gaml-
árskvöld. Finnandi er vinsam-
legast beðinn að hringja í síma
627876.
bljúgi heimspekingur er sá, sem talar
um annað en tilgátur hjá sér, og
„gerir sér grein fyrir“ að „þær eru
ósannaðar".
Hér mætti skjóta því inn að flest-
ir eða allir bestu brautryðjendur vís-
inda og heimspeki hafa verið sann-
færðir um niðurstöður sínar — eins
og auðvelt er að skilja. Fleira hef
ég ekki að segja um ofannefnda
Lesbókar-grein sem annars bætir
engu við það, sem áður_var vitað um
Brynjólf á Minnanúpi.
En hitt þykir mér þó tíðindum
sæta, að hið ósýnilega „Félag áhuga-
manna um að halda niðri heimspeki"
hefur. með grein Atla Harðarsonar
rofið þögn sína gagnvart íslenskri
heimspeki; að vísu er hvorki prúð-
mannlega né gáfulega af stað farið,
en skarðið rofíð engu að síður og
ekki víst, að auðveldlega verði upp
í það fyllt.
ÞORSTEINN GUÐJÓNSSON,
Rauðalæk 14, Reylqavík.
Þorramatur
Úrvals norðlenskur þ°rramatur fyrir hópa.
Upplýsingar gefur Jón Þorsteinn í síma 617000
a
NÓATÚN
Pennavinir
17 ÁRA GÖMUL japönsk stúlka
óskar eftir íslenskum pennavin.
Hún hefur mörg áhugamál. Heimil-
isfang hennar er:
Miss Toyama, 2-5-11-429
Kajieho, Chiyoda-ku
Tokyo 101, Japan
23 ÁRA bandarískur maður óskar
eftir bréfaskiptum við íslendinga.
Hann hefur áhuga á póstkortasöfn-
un, útreiðum, og menningu ólíkra
landa. Heimilisfang hans er:
Jeffrey Phillip Eastburn
P.O. Box 113, New London,
Pennsylvania 19360
USA
37 ÁRA GÖMUL kona frá Prag
óskar eftir bréfaskiptum við ís-
lenska karlmenn. Hún er lærður
lögfræðingur og vinnur við þýðing-
ar. Hefur áhuga á mannúðarmálum
og er félagi í Amnesty Intemation-
al í Prag. Heimilisfang hennar er:
Dr. Andrea Kostlanova
25262 Unetice 52
Praha — Zapad
LEIÐRÉTTING
Sérfræðingar/ekki
yfirlæknar
í grein um málrekstur vegna
gáleysis starfsfólks heilbrigðis-
stétta kom fram að í héraðsdómi
vegna dómsmáls sem varðandi
Fjórðungsjúkrahúsið á Akureyri
hefðu setið yfirlæknar Fæðingar-
heimilis Reykjavíkur og Fæðingar-
deildar við Sjúkrahúsið í Keflavík.
Þetta er ekki rétt. Þeir sem í héraðs-
dóminum sátu voru sérfræðingar
sem störfuðu við umræddar fæðing-
ardeildir.
í greininni gætti einnig misskiln-
ings þar sem sagt var að alls bær-
ust til landlæknisembættisins um
380 umkvartanir á ári vegna starfa
fólk í heilbirgðisþjónustunni. Þessar
umkvartanir hafa á sl. tvö ár verið
um 190-200 á ári eða alls 380 á
sl. tveimur árum, og rétt að árétta
að þar er ekki einungis um að ræða
meint læknamistök heldur hvers
kyns umkvartanir sem varða störf
starfsmanna í heilbirgðisþjón-
ustunni.

Vhiningstölur laugnáaginn (25) (30) 7(337(3 9. jan. 1993.
{3 8}
VINNINGAR 1 FJOtDI vbvninuah | viNNWGSHAFA upphæðAhvern VINNtNGSHAFA
1. 5a(5 1 2.455.523
2. *széff 1 427.024
3. 4af5 I 108 6.820
i 4. 3al5 | 3.106 553
Heildarvinningsupphæð þessa viku: 5.336.725 kr.
M
* EJnu sinnl SERTA -alltaE
Mest selda ameríska
dýnan á Islandi
Húsgagnahollin
BÍLDSHÖFÐA 20 - 112 REYKJAVÍK - SÍMI 91-681199
ÞEGAR ÞÚ NOTAR
BOÐKERFIÐ HRINGIR
ÞÚ FYRSTí
984
og í beinu framhaldi númer viðkomandi boðtækis.
Þá heyrist rödd sem segir.
„VELDU TALNABOÐ"
Þá átt þú að slá inn t.d. símanúmerið þitt
eða það númer sem handhafi boðtækisins
á að hringja í. Að lokum ýtir þú á
m
i i
Röddin heyrist þá aftur og staðfestir:
„BOÐIN VERÐA SEND"
Leggðu síðan á.
BOÐKERFI
PÖSTS OG SlMA
UPPIÝSINGAASlMSVARl9t -681511 LUKKUllNA991002
VjS / npj 1X09