Morgunblaðið - 26.02.1993, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. FEBRÚAR 1993
SPYRNUM YIÐ FÓTUM
þjóðfélagið að sinna hjúkrun, lög-
gæslu eða starfí við rafmagnsveit-
ur, svo dæmi sé tekið, en skrifa
leiðara í dagblað? Hvers konar veru-
leikaskyn hafa menn sem svona
hugsa?
eftír Ögmund
Jónasson
Það er mat okkar sem erum í
forsvari fyrir BSRB eftir viðræðu-
fundi með viðsemjendum okkar og
fulltrúum ríkis og sveitarfélaga að
engu verði hnikað án þess að til
komi traustari samningsstaða þar
sem fólk sýndi að það væri reiðu-
búið að fylgja kröfum sínum eftir.
Það er einnig sameiginlegt mat
samningamanna okkar, ASÍ og
Kennarasambands íslands að rétt
sé að freista þess að byggja upp
sem víðtækasta samstöðu innan
launamannahreyfingarinnar í heild.
Enda segir það sig sjálft eftir
margra mánaða árangurslaus mót-
mæli gegn stöðugum og gegndar-
lausum hækkunum á útgjöldum
heimilanna að til þarf að koma
aukinn þrýstingur frá samtökum
launafólks til þess að á þau verði
hlustað.
Undanfarin misseri hafa samtök
launafólks ítrekað varað við því að
samfélagsleg þjónusta væri skert
og dregið væri úr stuðningi við þá
þjóðfélagshópa sem á þurfa að
halda. A það var bent að ef útgjöld
þeirra hópa í samfélaginu sem síst
mættu við því væru aukin eins og
raun bæri vitni yrði að mæta slíku
með almennum kaupkröfum.
Hagkvæmni velferðarinnar
í bréfí sem BSRB sendi til allra
alþingismanna um miðjan desember
þegar fjárlagafrumvarpið var til
umræðu var minnt á eftirfarandi:
„Ástæðan fyrir því að hér hefur
verið komið upp samfélagslegu hús-
næðiskerfí og velferðarþjónustu er
ekki einvörðungu sú að þjóðin hafí
viljað stuðla að félagslegum jöfnuði
í landinu. Hér er einnig um hrein
hagkvæmnissjónarmið að ræða. I
stað þess að greiða fólki laun í sam-
ræmi við það að hver og einn sé
með böm á framfæri allt sitt líf,
standi stöðugt í húsnæðiskaupum
og búi alltaf við sjúkdóma sem
krefjast kostnaðarsamra lækninga
hefur þótt hagkvæmara og kostn-
aðarminna fyrir atvinnulífíð í land-
inu að sjá fyrir samfélagslegum
lausnum. Þetta er hugsunin á bak
við barnabætur sem fólk fær meðan
það hefur börn á framfæri, vaxta-
bætur meðan það er að koma sér
upp húsnæði, stuðning vegna lækn-
iskostnaðar þegar fólk verður veikt,
og svo framvegis."
Röksemdir af þessu tagi hafa
verið virtar að vettugi. Á undan-
förnum misserum hefur reyndin
orðið sú að:
Bamabætur hafa verið skertar.
Vaxtabætur hafa verið skertar.
Álögur á sjúklinga hafa verið
auknar.
Skattleysismörk hafa verið lækk-
uð.
Skattar á einstaklinga hafa verið
hækkaðir.
Verðlag á vöm og þjónustu hefur
verið hækkað.
Og í ráði er að hækfca vexti í
félagslega húsnæðiskerfinu.
Á sama tíma og þetta gerist er
ekki nóg með að kaupmáttur kaup-
taxtans rými, heldur hafa tekjur
fólks einnig minnkað í krónum tal-
ið. Þannig lækkuðu yfírvinnu-
greiðslur félagsmanna í BSRB um
10% á milli áranna 1991 og 1992
VINKLAR Á TRÉ
HVERGI LÆGRI VERÐ
ÞÝZKIR GÆÐAVINKLAR
OG KAMBSAUMUR
ÁVALLT FYRIRLIGGJANDI
■ . tHNI^/MJMtSUtJ
co Þ.Þ0RGRÍMSS0N & C0
Ármúla 29 - Reykjavík - sími 38640
og fara enn niður á við. Þannig
fjölgar þeim sem þurfa að treysta
á fast taxtakaup sitt án yfírvinnu.
Og sífellt fjölgar þeim sem hafa
ekkert kaup til að treysta á heldur
atvinnuleysibætur einar, einnig í
röðum opinberra starfsmanna.
Inn og út úr veruleikanum
Við þessar aðstæður koma full-
trúar BSRB til fundar við viðsemj-
endur sína. Á þeim fundum höfum
við fengið þau svör að ekki komi
til greina að hreyfa við kauptöxtum
til að mæta auknum útgjöldum
heimilanna. Og varðandi tillögur
um að færa útgjöldin niður hefur
svarið einnig verið neikvætt. Með
öðrum orðum: Ætlast er til þess
að fólk kyngi þeirri skerðingu sem
þegar er orðin og einnig þeirri sem
er fyrirsjáanleg á næstu mánuðum.
Þegar málin voru reifuð við oddvita
ríkisstjómar af hálfu BSRB og spil-
in lögð á borðið í stjórnarráðinu var
viðkvæðið hjá ráðherrum á þá lund,
að fólk sem vildi tryggja kaupmátt
þjóðarsáttartímans og vinda ofan
af niðurskurði í velferðarkerfinu
væri hreinlega ekki í takt við veru-
leikann, eins og forsætisráðherra
komst að orði.
Undir þetta hafa svo hátekju-
menn á ritstjórastólum dagblaða
tekið hástöfum. Þannig er spurt
með þjósti í leiðara Morgunblaðsins
síðastliðinn föstudag hvort menn
ætli sér virkilega út úr veruleikan-
um. Hvort við gerum okkur ekki
grein fyrir því að þjóðartekjur séu
að dragast saman. Á slíkum tímum
sé mikið óráð að setja fram kröfur
um þann kaupmátt sem BSRB vill
tryggja. Og orðrétt segir í leiðaran-
um: „Þegar áföll ríða yfir verða
allir að taka á sig byrðar.“
Laun rýrna meira en
þjóðartekjur
En stöldrum nú ögn við. Við
höfum bent á að ráðstöfunartekjur
launafólks rýrna mun meira en
þjóðartekjur. Þær ráðstafanir sem
gripið hefur verið til hafa einnig
fært hinum tekjuhærri auknar tekj-
ur en hinum tekjulægri minni tekj-
ur. Hinir tekjulægri hafa með öðr-
um orðum axlað byrðar hinna tekju-
hærri. Þetta er sá veruleiki sem
ráðamenn og ritstjórar Morgun-
blaðsins verða að horfast í augu
við. Og þetta er sá veruleiki sem
við viljum breyta. Þetta er sá veru-
leiki sem við viljum komast út úr.
Og meðal annarra orða, hve langt
niður telja oddvitar ríkisstjórnar ög
ritstjórar Morgunblaðsins að kaup-
máttur hins almenna launamanns
þurfí að fara og hve langt þarf nið-
urrifíð í velferðarkerfínu að ganga
til þess að fólki leyfíst. að hafa á
því skoðun? Hvar eru takmörkin?
Hversu ómögulegt má það verða
að framfleyta sér áður en menn ná
raunsæisstigi forsætisráðherra?
Og hver er veruleiki þeirra
manna sem ráðast með offorsi að
fólki sem vill veija kjör sem eru
óveijanlega lág fyrir? Og hver
skyldu kjör þeirra manna sjálfra
vera sem þannig leyfa sér að tala
um aðra?
Auknar álögur
Á fundi í einu aðildarfélagi BSRB
stóð maður upp og reiddi fram tvo
launaseðla, annan frá því í nóvem-
ber og hinn frá því í febrúar. Sam-
kvæmt þeim fyrri fékk hann út-
borgaðar 57 þúsund krónur. Sam-
kvæmt hinum síðari fékk hann
greiddar 52 þúsund krónur fyrir
sömu vinnu. Skýring á launalækk-
uninni voru auknar álögur sem á
hann voru settar. Þessi maður sagð-
ist ekki geta séð fýrir sér með vinnu
sinni og nú gerði hann kröfu til að
fá úr þessu bætt. Þessi maður er
væntanlega ekki í tengslum við
veruleikann, eða hvað? Skilaboðin
úr leðursófum Morgunblaðsins eru
þau að hann eigi að bera byrðar
sínar án þess að mögla.
I leiðara Morgunblaðsins segir
orðrétt: „Það má einnig spyija hvort
starfsmenn hins opinbera séu búnir
að gleyma að þeir, sem borga laun-
in þeirra, það er skattgreiðendur,
sjái fram á gífurlegan halla á sjóði
sínum. BSRB hefur mótmælt báð-
um aðferðum við að ná þessum
halla niður; að draga saman ríkisút-
gjöldin og að hækka skatta."
Þetta er rangt hjá Morgunblaðinu
og mjög óvandaður málflutningur.
í fyrsta lagi er náttúrulega út í
Ögmundur Jónasson
„Og meðal annarra
orða, hve langt niður
telja oddvitar ríkis-
stjórnar og ritstjórar
Morgunblaðsins að
kaupmáttur hins al-
menna launamanns
þurfi að fara og hve
langt þarf niðurrifið í
velferðarkerfinu að
ganga til þess að fólki
leyfist að hafa á því
skoðun? Hvar eru tak-
mörkin? Hversu
ómögulegt má það
verða að framfleyta sér
áður en menn ná raun-
sæisstigi forsætisráð-
herra?“
hött að afgreiða þá sem starfa við
opinbera þjónustustarfsemi sem
bagga á þjóðinni. Eða halda menn
að það sé síður arðvænlegt fyrir
Tillögur BSRB
í annan stað er það rangt að
BSRB hafí ekki gagnrýnt útgjöld á
vegum hins opinbera. 1 gegnum tíð-
ina hefur BSRB ítrekað tekið þátt
í starfi til að stuðla að sparnaði og
ráðdeild með opinbert fé og samtök-
in hafa margoft gagnrýnt misráðn-
ar fjárfestingar á vegum hin opin-
bera. Hvað þá að samtökin hafi
ekki krafist aukinna skatttekna.
Þannig hefur BSRB krafíst hátekju-
skatta, skatta á ijármagsntekjur
og skatta á þau fyrirtæki sem geta
risið undir álögum frá hendi samfé-
lagsins. Þá hefur BSRB bent á að
í hagkerfínu eru tugir milljarða
króna á sveimi án þess að vera
gefnir upp til skatts. Þess vegna
hefur verið lögð rík áhersla á hert
skatteftirlit. Á hinn bóginn hafa
samtökin mótmælt skattaívilnunum
og gagnvart stöndugum fyrirtækj-
um á sama tíma og skattleysismörk
einstaklinga eru lækkuð og barna-
bætur skertar. Það er sitthvað, að
vera andvígur sköttum og vilja
réttlátari skattlagningu.
í BSRB er að fínna fólk sem
sinnir margvíslegum störfum. Það
á það sameiginlegt að heyratil sam-
tökum sem hafa það að markmiði
að standa vörð um kjör almenn-
ings. Þegar að fólki er vegið með
þeim hætti sem nú er gert á það
ekki annarra kosta völ en velta fyr-
ir sér þeirri spurningu hvort það
sé reiðubúið að treysta samnings-
stöðu sína með því að samþykkja
verkfallsboðun.
Upp úr fari misskiptingar
Eftir á það sem á undan er geng-
ið er það að mínu mati nauðsynlegt
að grípa til allra tiltækra ráða til
að spyrna við fótum gegn stefnu
sem eykur á misskiptingu og festir
hana í sessi. Hvergi í heiminum
hefur aukin misskipting orðið lækn-
islyf fyrir lasinn efnahag. Reynsla
margra grannþjóða okkar hefur
þvert á móti sýnt okkur að erfitt
reynist að komast upp úr fari mis-
skiptingar og atvinnuleysis ef ekki
er gripið í taumana í tæka tíð.
Höfundur er formadur BSRB.
Aðförin að Hagvirki-Kletti hf.
eftír Brynjar
Brjánsson
Nú er liðin rétt rúm vika síðan
aðför var gerð að fyrirtækinu Hag-
virki-Kletti hf. Það er því hægt að
velta fyrir sér hvað gerðist í raun
og veru.
Aðdragandinn
Að morgni föstudagsins 12. febr-
úar er forráðamenn fyrirtækisins
voru á leið á fund til þess að semja
um yfirtöku á verki SH verktaka
fyrir Hampiðjuna, birtust fulltrúi
sýslumanns og skiptastjóri þrotabús
Fórnarlambsins hf. (áður Hagvirkis
hf). Þeir kröfðust tafarlausrar kyrr-
setningar eigna fyrirtækisins og
jafnframt riftunar á samningi er
gerður var milli Hagvirkis hf. og
Hagvirkis-Kletts hf. í desember
1990. Málin voru rædd og buðust
eigendur Hagvirkis-Kletts til að
taka upp samninginn frá 1990 og
láta hann ganga til baka. Skipta-
stjóri var hins vegar ekki til við-
ræðu um það. Höfðað skyldi mál
til riftunar á samningi þessurn fyrir
dómstólum. Á meðan á máUrokstri
stæði yrðu eignir Hagviri. Fletts
hf. að upphæð um 370 r 'ljónir
króna kyrrsettar. Fyndu ekki
eignir fyrir 370 milljónir 1 fyrir-
tækinu yrði hægt að far; fram á
gjaldþrot þess.
Afleiðingar aðgerða
Aðgerðir sem þessar cn, ákaf-
Jega.harkalegar og gaa» c-,,jega
leitt til gjaldþrots félagsins. Það
hefði í för með sér að rúmlega 150
manns misstu vinnu sína, með til-
heyrandi kostnaði fyrir ríkissjóð
vegna ríkisábyrgðar launa. Auk
þess myndi gjaldþrot Hagvirkis-
Kletts hf. með tilheyrandi rýrnun
eigna þýða stórfellt tap fyrir við-
skiptaaðila fyrirtækisins og e.t.v.
ríða einhveijum þeirra að fullu.
Ljóst er að aðgerðir sem þessar
gera það að verkum að fyrirtækið
er rúið öllu lánstrausti og því gert
ákaflega erfitt um vik að starfa
áfram. Framtíðarmöguleikar fyrir-
tækisins til tekjuöflunar eru að
engu gerðir, þar sem nánast er
ókleift að semja um ný verk. Að-
gerðir skiptastjóra verða því annað-
hvort að teljast vanhugsaðar, eða
þá að markmiðið hafi verið að gera
út af við fyrirtækið.
Dómsvald í höndum
skiptastjóra
Nú ætla ég mér ekki að vefengja
rétt skiptastjóra, Ragnars H. Hall,
til þess að fara ofan í kjölinn á
málefnum Fórnarlambsins, enda
ber honum skylda til þess. Ekki
ætla ég mér heldur að gagnrýna
að hann vilji taka upp eldri samning
milli fyrirtækjanna, telji hann að
eigendur fyrirtækjanna hafí reynt
að skjóta undan eignum. Það eru
aðferðir skiptastjórans sem eru
gagnrýni verðar, og leiða hugann
að réttarfarslegri stöðu fyrirtækja
og einstaklinga. Skiptastjóri hefur
nánast kveðið upp dauðadóm yfir
fyrirtækinu, áður en nokkur dómur
Brynjar Brjánsson
„Fari svo að skipta-
stjóri reynist ekki hafa
rétt fyrir sér í þessu
máli, hefur hann samt
sem áður valdið starfs-
mönnum, eigendum og
viðskiptavinum fyrir-
tækisins óbætanlegu
tjóni.“
hefur fallið um það hver hafí rétt
fyrir sér í málinu. Ekki var forráða-
ur á að sýna fram á sakleysi sitt
og leiðrétta það sem þeir telja aug-
ljósan misskilning. Ekki leitaði
skiptastjóri skýringa endurskoð-
anda fyrirtækisins. Nei, Ragnar H.
Hall fór aldrei fram á neinar skýr-
ingar og sat þó síðast á fundi með
Jóhanni G. Bergþórssyni þrem dög-
um áður en hann lét til skarar
skríða, án þess svo mikið sem að
minnast á að hann teldi eitthvað
vafasamt í málefnum Fórnarlambs-
ins.
Hver bætir skaðann?
Fari svo að skiptastjóri reynist
ekki hafa rétt fyrir sér í þessu
máli, hefur hann samt sem áður
valdið starfsmönnum, eigendum og
viðskiptavinum fyrirtækisins óbæt-
anlegu tjóni. Hann hefur tekið dóm-
aravaldið í sínar hendur og haft
endaskipti á hlutunum. Hér er
framkvæmd aftaka á fyrirtækinu
án dóms og laga, því þegar endan-
legur dómur mun falla að 3-4 árum
liðnum, er hætt við að örlög fyrir-
tækisins Hagvirkis-Kletts hf. verði
flestum gleymd.
íslenskt réttárfar hefur á liðnum'
árum fengið nokkra áfellisdóma hjá
Evrópudómstólnum, þótt í óskyld-
um málum sé. Er ekki kominn tími
til að skoða hvaða afleiðingar að-
gerðir í nafni dóms og laga hafa
áður en rokið er af stað með
flumbrugangi eins og í þessu tilviki?
Höfundur cr yfirmaður
framkvæmdadeildar
Hagvirkis-Kletts hf.