Morgunblaðið - 26.02.1993, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. FEBRÚAR 1993
nmmm
„Bq erhri-fi'n <xf peningum og -foiUequ
utUtl Bg mynái segja þu þyrfUr aó
eiga zso milLjóriir.0
Ég er stærsti framleiðandi
umbúða utanuift flöskuskeyti!
Ast er ...
I1-23
... gjöf mín til þín.
TM Rm. U.8 Pat Off.-aH rtghts rMrvwl
• 1W3 “ *
Lo* AngatM Tlmaa Syndtaat*
Við verðum jú að undirbúa okk-
ur fyrir þá tíð þegar hann tek-
ur við fyrirtækinu!
BREF TIL BLAÐSINS
Aðalstræti 6 101 Reylqavík - Sími 691100 - Símbréf 681811
Athugasemd við ritdóm
Frá Guðrúnu Sveinbjarnardóttur:
Þann 27. janúar síðastliðinn birt-
ist í Morgunblaðinu ritdómur eftir
Bjama Einarsson fornleifafræðing
um bók mína „Farm Abandonment
in Medieval and Post-Medieval Ice-
land“ sem gefin var út í Oxford á
síðasta ári. Þar sem ég dvel erlend-
is, barst mér þessi ritdómur ekki
strax í hendur. Ég fagna allri um-
ræðu um það sem verið er að gera
á sviði fornleifafræði hér á landi. i
ritdómi Bjama var hins vegar ýmsu
haldið fram sem er miður gagnlegt
og beinlínis rangt. Ég neyðist því
til að gera athugasemdir við og Ieið-
rétta nokkur atriði sem þar komu
fram.
Ritdómendur falla stundum í þá
gryfju að skrifa dóm út frá þejrri
bók sem þeir óska að höfundur hefði
skrifað, frekar en um þá rannsókn
sem gerð var og birt. Þetta hendir
einmitt Bjama og með því hugarfari
er ritdómurinn skrifaður. Honum er
að sjálfsögðu heimilt að hafa sínar
skoðanir á því hvað gera eigi á sviði
fomleifarannsókna á íslandi, en hon-
um ber einnig að láta rannsókn þá
sem gerð var njóta sannmælis. .
Frá Svavari Gests:
Af sérstöku tilefni þurfti ég að
fletta upp í bókinni „Ævars saga
Kvarans" sem Baldur Hermannsson
skráði og gefin var út árið 1989 af
bókaútgáfunni Emi og Örlygi hf.
Rakst ég, fyrir tilviljun, á nokkrar
línur þar sem Ævar Kvaran fer sér-
lega rætnum orðum um mig.
í kaflanum „Kasper, Jesper og
Jónatan" þar sem Ævar fjallar um
bamaleikritið Kardemommubæinn,
en þar lék hann ræningjann Kasper,
segir hann orðrétt:
„Svo vinsælir urðum við þremenn-
ingar, Kasper, Jesper og Jónatan,
að við Baldvin og Bessi vorum fengn-
ir til þess að syngja lögin inn á plötu.
Það var Svavar Gests sem gaf hana
út. Ekki fengum við neitt fyrir okkar
snúð, en platan rokseldist árum sam-
an, svo að vonandi hefur hagur Svav-
ars eitthvað grænkast."
Bjami heldur því fram að ekki sé
gerð grein fyrir tilgangi verksins,
að engar kenningar séu lagðar til
grundvallar og að ekki sé gerð grein
fyrir niðurstöðum. Þetta er rangt. í
inngangi er gerð full grein fyrir til-
gangi verksins og hvemig að því er
staðið. Tilgangurinn var að skoða
og reyna að meta þróun byggðar í
landinu á grundvelli þriggja afmark-
aðra svæðisrannsókna, þar sem allar
byggðaleifar voru mældar upp og
sumar rannsakaðar frekar, ritheim-
ildir vom kannaðar og gjóskulaga-
fræði beitt til tímasetningar. Niður-
stöður þessara svæðisrannsókna
vom síðan skoðaðar í ljósi fyrri rann-
sókna á sviði byggðasögu.
Bjami heldur því fram að rituðum
heimildum sé fylgt gagnrýnislaust.
Þetta er rangt. Fjallað er um
áreiðanleika hinna ýmsu ritheimilda
víða í bókinni (t.d. í kafla 1, 2, 5 og
6) og einmitt bent á það hversu oft
ber mikið á milli þess sem ritheimild-
ir og aðrar heimildir, t.d. gjóskulaga-
fræðin, segja um aldur byggðar á
ákveðnum stöðum. Þó að tímatal
gjóskulagafræðinnar styðjist oft við
ritheimildir þá er svo alls ekki að
öllu leyti.
Hið rétta í þessu máli er að ég
gaf umrædda plötu alls ekki út og
fer Ævar því með staðlausa stafi.
Platan var gefin út af fyrirtækinu
íslenskum tónum nokkmm ámm
áður en ég gaf mína fyrstu plötu út.
Því má bæta við að eftir að ég
gerðist hljómplötuútgefandi gaf ég
út bamaleikritin Kardemommubæ-
inn og Dýrin í Hálsaskógi. Gerði ég
sérstaka samninga þar um við Félag
íslenskra leikara þar sem félagið,
fyrir hönd leikaranna, fékk ágóða-
hlut af hverri útgefinni plötu. Fylgi-
skjöl staðfest af STEFi vom lögð til
grandvallar greiðslum hveiju sinni.
Sótti fulltrúi leikara greiðslur til mín
ámm saman, eins og um var samið,
án nokkurra athugasemda.
Með þökk fyrir birtinguna.
SVAVAR GESTS,
- Reykjavík.
Þá heldur Bjarni því fram að ég
fylgi þeirri hugmynd að íslensk saga
sé að mestu mótuð af ytri öflum -
eldvirkni, slæmu veðurfari og drep-
sóttum. Þetta er rangt. Rannsóknin
byggir nokkuð á samanburði við
fyrri rannsóknir á sviði byggðasögu,
en niðurstöður þeirra um helstu or-
sakir byggðaeyðingar eru einmitt
ofangreindar. Ég kemst því ekki hjá
því að fjalla um þessi atriði en niður-
staðan verður sú að yfirleitt sé ekki
unnt að gefa eins einhlít og almenn
svör við því hvers vegna byggð hafi
lagst af og reynt hefur verið að
gefa, heldur spili þar margt inní.
í umræðu undanfarin ár um ís-
lenska fomleifafræði hefur íslensk-
um fomleifafræðingum verið borið
á brýn að styðjast um of við ritheim-
ildir í stað þess að stunda eiginlega
fornleifafræði, sem byggist á eigin
rannsóknaraðferð og eigin hefðum
eins og Bjarni orðar það. Þó að þetta
sé e.t.v. að breytast hef ég enn ekki
séð fjallað um neina fomleifarann-
sókn á íslandi þar sem ritheimildir
hafa alveg verið hundsaðar. Sé ég
reyndar ekki hvernig unnt væri að
taka ekki afstöðu til þessara heim-
ilda um byggð í landinu. Rannsókn
þeirri sem ég tók mér fyrir hendur
að gera var ekki ætlað að fela í sér
eiginlega fornleifarannsókn, enda
hefði þá verið um allt öðmvísi rann-
sókn að ræða, heldur var hún tilraun
til að sameina mismunandi rann-
sóknaraðferðir til að varpa ljósi á
þróun byggðar án uppgraftar: yfir-
borðsrannsókn byggðaleifa (fom-
leifaskráning), könnun ritheimilda
um þær og gjóskulagafræði til tíma-
setningar. A nokkrum stöðum hefði
verið æskilegt að taka viðarkolasýni
til geislakolsaldursgreiningar
(C-14), en því miður vom ekki tök
á að láta gera það. Úrlausn áreiðan-
leika C-14 aldursgreininga á íslandi
er reyndar alveg jafn brýnt verkefni
og frekari rannsóknir innan gjósku-
lagafræðinnar sem tímasetningar-
tæki fyrir íslenska fornleifafræði og
verkefni sem Þjóðminjasafn íslands
ætti að beita sér fyrir að láta gera
í náinni framtíð.
GUÐRÚN SVEINBJARNAR-
DÓTTIR,
15. Pricefíeld Road,
Toronto, Ontario M4W 1Z8,
USA.
Ævar, Jesper og Jónatan
HÖGNI HREKKVÍSI
/, weyfsooi H\MÐ<se:R.ie£Hj?/...
GeVMifZ&U P'A alla unpir d^nummi ?"
Víkveiji skrifar
Starfsemin í húsi íslensku óper-
unnar í vetur hefur vakið at-
hygli Víkveija. Ekki aðeins fyrir þær
sakir að starfsemin sé mikil, heldur
vegna þess að í vetur er þar rekið
mjög fjölbreytt leikhús og afar vand-
að.
Skemmst er þess að minnast að
Lucia di Lammermoor, vönduð
dramatísk ópera, var þar sýnd í haust
við mjög góða aðsókn og undirtektir
og er reyndar alveg með ólíkindum
hvað tekist hefur að byggja upp
sterka, góða óperuhefð hér á stuttum
tíma. Nýlega fmmsýndi svo íslenska
óperan gerólíkt stykki, óperettuna
Sardasfurstynjuna. Víkveiji fór á
eina af fyrstu sýningum óperettunn-
ar og verður að játa að hafa ekki
hrifíst eins mikið í leikhúsi í langan
tíma. Tónlistin er undurfögur og
verkið er hlaðið lögum sem íslensk
skáld hafa samið texta við á þessari
öld, svo þetta er eins og að hitta
gamla vini. Leikmyndin er litrík og
búningamir virkilega skrautlegir svo
sýningin er hreint konfekt fyrir aug-
að. Yfír öllu svífur svo léttleiki og
glaðværð, söngurinn er frábær og
leikurinn sérlega góður. Punkturinn
yfir i-ið er þó dúett Sieglinde Kah-
man og Kristins Hallssonar í lok
sýningarinnar, þegar þau syngja
„Komdu inn í kofann minn,“ ógleym-
anlegt atriði, hvort heidur er í söng
eða leik. Sviðsframkoma Sieglinde
var heiliandi og víst er að fegurðin
tilheyrir ekki bara æskunni. Sieg-
linde er líka mjög góð leikkona; hef-
ur einstakt næ'mi fyrir því hvað virk-
ar í gamanleik og svipbrigði hennar
og látbragð em óborganleg. Það er
óhætt að segja að hún sé senuþjófur
af Guðs náð, og furðulegt að hún
skuli ekki hafa komið fram á síðast-
liðnum ámm.
En þar með er ekki allt upptalið,
því enn ein sýning er á fjölum ís-
lensku óperunnar, þótt ekki tengist
hún tónlist. Það er Húsvörðurinn
eftir Harold Pinter. Af þeim sýning-
um sem em á fjölum leikhúsanna í
dag er Húsvörðurinn án efa sú
áhugaverðasta, að öðmm ólöstuðum.
Hún er auðvitað hvorki skyld ópemm
né óperettum að öðm leyti en því
að vera sviðsverk og það með fremur
nauman texta. Vegna þessa knappa
texta er leikritð ákafiega krefjandi
fyrir leikarana og það er unun að
horfa á þá Róbert Arnfinnsson, Arn-
ar Jónsson og Hjalta Rögnvaldsson
kljást á sviðinu. Þeir takast ekki ein-
ungis á við persónur leiksins, heldur
kljást þeir hver við annan um að
halda athyglinni á sviðinu, en em
svo reyndir og góðir leikarar að þeir
ganga aldrei of langt. Víkveiji hafði
það á tilfínningunni að þeir væm að
heyja þriggja manna einvígi á bjarg-
brún. Það er ekki á hveijum degi sem
áhorfendur fá að horfa á þijá svo
góða leikara sýna list sína. Þeir
gæða þetta knappa, sérstæða verk
miklu lífi og opna áhorfandanum
greiða leið til skiinings á því sem
höfundurinn er að segja — og Bkiln-
ings á hugarheimi persóna, sem em
ekki af þeirri gerðinni sem við veljum
okkur að umgangast dags daglega.
Víkveiji mundi gjaman vilja velja
íslensku ópemna sem leikhús mán-
aðarins fyrir vönduð vinnubrögð og
fjölbreytt verkefni.
/