Morgunblaðið - 01.05.1993, Qupperneq 16

Morgunblaðið - 01.05.1993, Qupperneq 16
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. MAÍ 1993 p.fior !/.r/ r i moA.iH/uriHOr/ JÓN: Mér finnst höfundurinn vera að láta í Ijósi sína trúarbar- áttu. Mér finnst verkið frekar áfellisdómur yfir sálar- og félags- fræði. ■ GRÉTAR: Eftirþví sem á leið skyrijaði ég þennan mann á vissan hátt sem heilbrigðan, næstum eins og ungbam. ■ ERLENDUR: Ég man ekki eftir úr mínu starfi sem afbrotafræð- ingur að hafa kynnst afbroti ántilefnis. AUKASTUND VILLIDÝRS eftir Guórúnu Guólaugsdóttur VIÐ erum stödd í blekkingarheimi, myrkari og þrengri þeim venjulega. Þrjár manneskjur tala, hinar sitja í röðum og þegja. Ég er í þögla hópnum. Ungur maður með tryll- ingslegt augnaráð æðir um frammi fyrir tveimur konum. Glefsur úr samtali þeirra sitja í mér. „Þetta var samanburð- arverkefni, við vildum kanna svartholin í alheimi sálarinn- ar,“ segir sú yngri við þá eldri, sem er prestur. „Hugmynd- in var sú að leyfa aivarlega geðtrufluðu fólki að hafa og bera ábyrgð á dýri til þess að prófa hvort það ylli persónu- leikatruflun,“ bætir hún við. „Gaupan sefur í 21 tíma, veið- ir í 3 tíma og borðar í 1 tíma,“ segir ungi maðurinn ókyrr. „Það eru 25 tímar, meira en sólarhringur,“ segir stúlkan. „Tuttugasti og fimmti tíminn er stund Gaupunnar,“ hrópar ungi maðurinn, sem sekur er um „tilefnislaust ofbeldi", drap hjón sem hann þekkti ekki, rak skæri í annan sjúkl- ing og drap síðan köttinn sem honum var trúað fyrir. „Ég samdi þessa dæmisögu meðan rauði kötturinn minn svaf með bakið í ritvélina. Húsið sem pabbi byggði stendur enn, minnisbókin var brennd. Kannski eru tuttugu og fimm tímar í sólarhringnum. Gaupan er tígrisdýr Vesturbotna. Betur get ég ekki útskýrt þetta,“ er haft eftir höfundi, Per Olov Enquist í leikskrá Þjóðleikhússins. Bríet Héðins- dóttir leikstýrir Stund Gaupunnar, sem Þórarinn Eldjárn hefur þýtt á vandað íslenskt mál. Ég fékk þá þá Erlend Baldursson afbrotafræðing, Grétar Marinósson sálfræðing og Jón Bjarman prest til þess að sjá þessa sýningu með mér og fjalla að því loknu um þetta verk áleitinna spurn- inga samtímans. Á.mynd f.v. Ingvar, Guðrún og Lilja Eg var búin að vera 18 ár prestur í þjóðkirkj- unni, án þess að trúa,“ segir presturinn, sem Guðrún Stephensen túlkar af miklu öryggi, í upphafi leikritsins. Kynni konunnar af unga manninum verða til þess að hún tekur trú en segir sig jafnframt úr þjóðkirkjunni. Er þetta áfellis- dómur yfir kirkjunni? Jón Bjarman:„Það finnst mér ekki. Þetta er trúarlegt leikrit frá upphafi til enda, föstuleikrit með öllum píslarsöguminnunum, uppris- an er líka þarna með, fjallar um lífið eftir dauðann. Þegar unga stúlkan, sálfræðingurinn sem Lilja Þórisdóttir leikur sannfærandi, þol- ir ekki meira þá ýtir presturinn henni frá sér og segir; hvað svo, hvað svo. Mér finnst höfundurinn vera að láta í ljósi sína trúarbar- áttu. Mér finnst verkið frekar áfell- isdómur yfir sálar- og félagsfræði." I verkinu er gefið í skyn að ungi maðurinn og sálfræðingurinn hafí átt einhver skipti saman sem hvor- ugt þeirra vill tala um. „Hvað hef- ur komið fyrir á milli ykkar?“ spyr presturinn. Kannski hefur það gerst sem er langt handan við öll fræði, sem á rætur sínar í tilfinn- ingum. Verkið gerist á einhvers konar réttargeðdeild, um starfsemi slíkra deilda hefur mikið verið fjallað í ræðu og riti á íslandi undanfarin ár. Er þetta verk þá áfellisdómur yfir slíkum stofnunum? Erlendur BaIdursson:„Tilraun sem sú, er sagt er frá í leikritinu, myndi aldrei vera leyfð hér á Sogni eða í íslenskum fangelsum. Sál- fræðingurinn varpar af sér ábyrgð af þessari tilraun, talar um stjórn- unarhópinn sem öilu ráði, þegar líður á verkið vaknar sú spurning í leikhúsi með afbrotafræð- ingi, presti og sálfrædingi hver er með hvern í meðferð. Strák- urinn verður sálfræðingnum á viss- an hátt yfirsterkari. Eg þekki þá íslenska menn sem vistaðir hafa verið á réttargeðdeildum, enginn þeirra er líkur þessum manni sem verk Enquist fjallar um. Hann virð- ist vera geðklofasjúklingur og lifa í tvenns konar heimi, hinum harða heimi veruleikans og svo heimi himnahörpunnar.“ Ungi maðurinn persónugerir köttinn sem hann fær til umsjónar, gefur honum nafn afa síns, prédik- ara, sem hann elskaði mjög og ólst upp hjá. „Valli fór að mala þegar hann heyrði um himnahörpuna," segir ungi maðurinn. Himnaharpan voru símavírar sem tengdir voru í gaflinn á húsi afans og virtust ná upp til stjarnanna. Söngur þeirra er ein af sælum endurminningum unga mannsins. Hann elskar hús afans, en brennir það eigi að síður niður, hann elskar köttinn sinn, en drepur hann. Allir drepa yndið sitt, segir í frægu kvæði eftir Óskar Wilde. Af hveiju gerir fólk þetta? Grétar Marinósson sálfræð- ingur:„I leikskránni er gefið í skyn að vissa hluti sem gerast í verki Enquist megi rekja beint til lífs- reynslu hans. Ég fékk það út að sonur hans hefði orðið geðveikur og gert ýmislegt af sér. Þetta er mín þykjasta. Eftir því sem á leið skynjaði ég þennan mann á vissan hátt sem heilbrigðan, næstum eins og ungbarn. Mjög viðkvæman en hömlulausan einstakling með ein- staklega tilfinningaþrungin við- brögð, hann myndar mjög sterk tengsl, t.d. við afa sinn, sem hann gerir svo beinlínis að Guði. Tilgáta mín er sú að þegar honum finnst troðið á þessum tilfinningatengsl- um eða þau tekin frá honum rísi hann upp til ofsafenginna varna. Fólkið sem hann drap, bjó í húsinu sem afí hans hafði átt. Honum fannst þau saurga þetta hús og drap þau þess vegna, en hann ger- ir það ekki af ofbeldisþörf, þess vegna lagði hann líkin í faðmlög úti í snjónum. Þessi maður er sjúkl- ingur. Sjúkdómurinn hefur gert hann að afbrotamanni. Hann drep- ur og færir rök fyrir þeirri breytni, það á hann sameiginlegt með venjulegum sakhæfum mönnum.“ í leikritinu segir presturinn: „Al- máttugur, má loka dýr inni,“ hvað þá með menn? Erlendur: „Mér sýnist að höf- undur sé ekki sterkur í sálar- eða félagsfræði. Hann kýs að gera sál- fræðinginn að fulltrúa vísindanna
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.