Morgunblaðið - 08.05.1993, Blaðsíða 22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. MAÍ 1993
Hart deilt mnan ríkisstj órnarmnar um breytingar á búvörulögum
Paradísarfuglablómin
og stj órnarsamstarfið
SAMSTARF ráðherra í ríkisstjórninni er með stirðasta móti
vegna deilu Halldórs Blöndal landbúnaðarráðherra annars
vegar og Friðriks Sophussonar fjármálaráðherra, Jóns Bald-
vins Hannibalssonar utanríkisráðherra og Jóns Sigurðssonar
viðskiptaráðherra hins vegar. Einkum hafa skeyti gengið á
milli landbúnaðarráðherra og utanríkisráðherra um frumvarp
það um breytingar á búvörulögum, sem Halldór hefur lagt
fram. Deilan snýst um það hvort landbúnaðarráðherra eigi
að ákveða það eður ei, hvort leggja skuli verðjöfnunargjald
á landbúnaðarvörur, sem leyfilegt verður að flytja til lands-
ins samkvæmt EES-samningnum og tvíhliða samkomulagi við
Evrópubandalagið. Við fyrstu sýn virðist deilan snúast um
nokkur suðræn blóm og grænmetistegundir, en að baki ligg-
ur stærri spurning um það hver muni ráða verðlagningu á
Iandbúnaðarafurðum þegar innflutningur á þeim verður gef-
inn frjáls í auknum mæli á næstu árum, eins og flest stefnir í.
AF INNLENDUM
VETTVANGI
ÓLAFUR Þ. STEPHENSEN
Málið tengist samningnum um
Evrópska efnahagssvæðið,
þó með óbeinum hætti. Með gerð
samningsins um EES var ákveðið
að rýmka eilítið um innflutning á
unnum landbúnaðarvörum hingað
til lands. Þar er t.d. um að ræða
jógúrt, vissar aðrar sýrðar mjólkur-
afurðir, smjörlíki og aðrar oliu-
blöndur, sem innihalda á milli
10-15% af mjólkurfítu. Heimilt er
samkvæmt samningnum — en alls
ekki skyit — að leggja full verðjöfn-
unargjöld á þessar vörur, eins og
nokkrar vörutegundir sem áður
hefur ekki verið innflutningsbann
á; t.d. kakó, pasta og súpur.
Auk þessa var gert sérstakt tví-
hliða samkomulag íslands og Evr-
ópubandalagsins um landbúnað,
sem tók gildi 15. apríl síðastliðinn.
Samkvæmt því er enn rýmkað örlít-
ið um innflutningshöft og innflutn-
ingur leyfður á fimm blómategund-
um; nelliku, lokaskeggi, flamingó-
blómi, fuglamjólk og paradísar-
fuglablómi, á tímabilinu 1. desem-
ber til 30. apríl. Á tímabilinu 1.
nóvember til 15. marz má flytja inn
fímm grænmetistegundir; tómata,
salathöfuð, gúrkur, nýja eða kælda
papriku og frysta papriku.
Þarf að breyta búvörulögom
Til þess að þessi innflutningur
stangist ekki á við núgildandi bú-
vörulög, þarf að breyta þeim. Er
Halldór Blöndal landbúnaðarráð-
herra lagði fram frumvarp þess
efnis i nóvember, vildu þrír aðrir
ráðherrar, sem málið snertir, skoða
málið betur. Það voru þeir Jón Bald-
vin Hannibalsson utanríkisráð-
herra, sem fer með utanríkisverzl-
un, Jón Sigurðsson viðskiptaráð-
herra, sem fer með almennan inn-
flutning og iðnaðarmál, og Friðrik
Sophusson fjármálaráðherra, en
álagning vörugjalda er á hans
starfssviði. Ráðherrum gekk illa að
verða sammála um innihald frum-
varpsins og eftir fimm mánaða þóf
varð til samsuða, sem allir voru
álíka óánægðir með. í frumvarpinu,
eins og það var lagt fram, var kveð-
ið á um að „innflutningur á búvör-
um, unnum sem óunnum og tilsvar-
andi vörum, er háður samþykki
landbúnaðarráðherra“ og að „ráð-
herra getur ... heimilað innflutn-
ing í samræmi við ákvæði í fríverzl-
unar- og milliríkjasamningum, sem
ísland er aðili að. Jafnframt látið
að öðru leyti koma til framkvæmda
ákvæði í slíkum samningum, bók-
unum og viðaukum, sem teljast
óaðskiljanlegur hluti þeirra, svo og
breytingar sem kunna að verða
gerðar á slíkum samningum og
bókunum og viðaukum við þá.“
Samkomulag í ríkisstjórn en
breytingar á þingi
Samkomulag var gert í ríkis-
stjóminni um þetta orðalag og bók-
að á ríkisstjórnarfundi, með því for-
orði að 'allir ráðherramir gætu sætt
sig við niðurstöðuna. Þegar fmm-
varpið kom fyrir landbúnaðamefnd
Alþingis, tók það verulegum breyt-
ingum. Nefndarálit kom fram á
miðvikudag og frumvarpið kom á
dagskrá Alþingis. Meirihluti nefnd-
arinnar, sem skipaður er sjálfstæð-
ismönnunum Agli Jónssyni, for-
manni, Einari Guðfínnssyni, Eggert
Haukdal og Árna R. Ámasyni, al-
þýðuflokksmanninum Össuri
Skarphéðinssyni og framsóknar-
mönnunum Jóhannesi Geir Sigur-
geirssyni og Guðna Ágústssyni,
skilur fmmvarpið þannig, að ekki
eigi að leyfa innflutning landbúnað-
arafurða, nema verðjöfnunargjöld
verði lögð á þær. Þess vegna leggur
hann til að í framvarpinu standi:
„Ráðherra getur .. . heimilað inn-
flutning í samræmi við ákvæði í
fríverzlunar- og milliríkjasamning-
um sem ísland er aðili að, enda sé
verðjöfnunargjöldum beitt í sam-
ræmi við heimildir í milliríkja-
samningnum." í nefndaráliti meiri-
hlutans segir um þessa breytingar-
tillögu: „Hér á landi hefur verið
valin sú leið að fela fjármálaráð-
herra framkvæmd á verðjöfnunar-
heimildinni en landbúnaðarráðherra
framkvæmd á heimildum til inn-
flutnings þessara vara. Með breyt-
ingunni er lagt til að tekið verði
skýrt fram í frumvarpinu að skil-
yrði þess að landbúnaðarráðherra
beiti heimild sinni til að leyfa hinn
samningsbundna innflutning verði
að fjármálaráðherra nýti sér heim-
ildir viðkomandi samninga um beit-
ingu verðjöfnunargjalda. Verði það
skilyrði ekki uppfýllt getur landbún-
aðarráðherra synjað um slíkan inn-
flutning."
Valdið fært milli ráðherra
Með þessu er í raun verið að
taka völdin af fjármálaráðherranum
og færa landbúnaðarráðherranum
ákvörðunarvald um bæði innflutn-
inginn og álagningu verðjöfnunar-
gjaldsins. Heimildin, sem er í EES-
samningnum til að leggja á verð-
jöfnunargjöld, væri orðin að skyldu,
yrði þetta að lögum. Fjármálaráð-
herra, sem vill að sjálfsögðu halda
skattlagningarvaldinu hjá sér, og
ráðherrar Alþýðuflokksins, sem eru
almennt hlynntir innflutningi land-
búnaðarafurða á sem lægstu verði
til þess að bæta hag neytenda, eru
æfír yfír þessu. Landbúnaðarráð-
herra er hins vegar hæstánægður.
Þingflokkur Alþýðuflokksins hafn-
aði breytingartillögum nefndar-
meirihlutans algerlega, og í þing-
flokki Sjálfstæðisflokksins lauk
fundi um málið án niðurstöðu.
Fjármálaráðherra og ráðherrar
alþýðuflokksins telja breytingartil-
lögur meirihluta landbúnaðarnefnd-
ar brjóta í bága við ýmis laga-
ákvæði, til dæmis ákvæði stjómar-
ráðslaga um verksvið ráðherra. Þá
sé landbúnaðarráðherranum gefin
heimild til þess að ákveða hvort
hann eigi að framfylgja milliríkja-
samningum, sem sé brot á þjóða-
rétti, lögum um stjórnarráðið og
sennilega á stjómarskránni. Þá tel-
ur viðskiptaráðuneytið að breyting-
artillögumar bijóti gegn tollalög-
um, þar sem það sé samkvæmt
þeim verkefni fjármálaráðherra að
leggja á jöfnunargjöld. Samkvæmt
áliti þeirra Sveins Snorrasonar
hæstaréttarlögmanns og Jóns
Höskuldssonar, deildarstjóra lög-
fræðideildar landbúnaðarráðuneyt-
isins, sem Halldór Blöndal aflaði sér
í gær, segir hins vegar að breyting-
artillögur landbúnaðamefndar feli
ekki í sér efnisbreytingar frá upp-
haflegu frumvarpi að þessu leyti.
„Verði frumvarpið að lögum getur
landbúnaðarráðherra ákveðið með
reglugerð eða á annan hátt, hvort
Halldór Blöndal landbúnaðarráðherra um frumvarpið um búvörulögin
Verðui' að tryggja rekstrar-
umhverfi landbúnaðarms
HALLDÓR Blöndal landbúnaðarráðherra segir að frumvarpið um
breytingar á búvörulögum, sem hart er deilt um í ríkisstjórn, hafi
ekki tekið efnislegaim breytingum frá því það var samþykkt í ríkis-
stjórn. Hann vísar því á bug að hann hafi rofið samkomulag við fjár-
málaráðherra, viðskiptaráðherra og utanríkisráðherra um efni þess.
„Frumvarpið er reist á stefnu rík-
isstjómarinnar í málefnum landbún-
aðarins, í tengslum við Evrópska
efnahagssvæðið og GATT-samning-
ana, en samþykkt þeirra mun hafa
í för með sér verulegan innflutning
og nýja samkeppni í landbúnaði,"
sagði Halldór. „Fmmvarpið byggir á
því, og um það náðist samkomulag
í ríkisstjóminni, að innflutningur á
búvömm, unnum sem óunnum, og
tilsvarandi vömm, skuli háður sam-
þykki landbúnaðarráðherra. Að þvf
samkomulagi komu einkum Björn
Friðfinnsson frá viðskiptaráðuneyti
og Sigurgeir Þorgeirsson frá land-
búnaðarráðuneyti, og um það var
enginn misskilningur milli mín og
iðnaðarráðherra. Jafnframt er kveðið
á um það í frumvarpinu að landbún-
aðarráðherra sé heimilt að leyfa inn-
flutning í samræmi við ákvæði í frí-
verzlunar- og milliríkjasamningum
og láta koma til framkvæmda ákvæði
í slíkum samningum. Þetta þýðir að
vömlíki falla undir ákvæði fmmvarp-
ins og sömuleiðis verður það á valdi
landbúnaðarráðherra að kveða á um
hvort verðjöfnunargjöld verði lögð á
hinar innfluttu vömr, í samræmi við
hina alþjóðlegu samninga. Það
ákvæði fmmvarpsins var síðan sér-
staklega borið undir utanríkisráðu-
neytið í meðfömm þingsins og land-
búnaðarnefnd breytti orðalagi sam-
kvæmt tilmælum þess. Það var raun-
ar formaður þingflokks Alþýðu-
flokksins, Össur Skarphéðinsson,
sem hafði milligöngu um að það orða-
lag yrði borið undir utanríkisráðu-
neytið og ábendingar kæmu þaðan.
Það er líka nauðsynlegt að fram
komi að Indriða Þorlákssyni, skrif-
stofustjóra í fjármálaráðuneytinu,
var fullkunnugt um þann skilning
landbúnaðarráðuneytisins að með
frumvarpinu væri þetta vald fært í
hendur landbúnaðarráðherra. Það
var því gengið mjög hreint til verks
og engin eftirmál af minni hálfu.“
Hvatning frá bændum
Halldór sagði að sér þætti með
ólíkindum að ráðherrar Alþýðu-
flokksins vildu nú'draga til baka eða
draga úr fyrri skuldbindingum sínum
við landbúnaðinn, í tengslum við
samninginn um EES.
„Ég hef fengið hvatningu frá
bændum og raunar kveðjur frá bún-
aðarsamböndum nú á þessum
klukkustundum, sem sýna að ná-
kvæmlega er fýlgzt með þessu máli.
Það er auðvitað hluti af sjálfstæðis-
baráttu okkar íslendinga, nú þegar
við göngum til alþjóðlegs samstarfs,
að íslenzkir atvinnuvegir geti treyst
því að líka þau ákvæði samninganna,
sem lúta að réttindum þeirra og
rekstrammhverfi, gangi fram. Það
sé ekki aðeins opnað fyrir innflutn-
ing, heldur njóti íslenzkir atvinnu-
vegir sambærilegra kjara og stéttar-
bræður þeirra í öðmm löndum Efna-
hagssvæðisins," sagði Halldór.
Aðspurður hvort hann hefði heyrt
frá neytendum, sem fengju ódýrari
landbúnaðarafurðir ef álagningu
verðjöfnunargjalda á innflutning
væri sleppt, sagði Halldór að verið
væri að tala um að opna fyrir inn-
flutning. „Ef það á að fara að blanda
neytendapólitík eitthvað saman við
þetta mál, hafa bændur nú tekið á
sig verulega tekjuskerðingu til að
koma tiPmóts við sjónarmið neyt-
enda. Atvinnutekjur sauðfjárbænda
munu minnka um 40% á næsta ári
og verð á lambakjöti til bænda á
íslandi er lægra en í löndum Evrópu-
bandalagsins. Þar em háir styrkir til
nautakjötsframleiðslu og fleiri
greina, en engir slíkir styrkir em hér
á landi. Ef við tökum saman fram-
leiðslutengd útgjöld ríkisins vegna
landbúnaðarmála, er það lægri upp-
hæð en sá virðisaukaskattur, sem
er lagður á íslenzkar landbúnaðaraf-
urðir, og má þá kannski skírskota
til þess að til dæmis í Bretlandi er
enginn virðisaukaskattur á landbún-
aðarvömm."
Utanríkisráðherra getur ekki
staðið við fullyrðingar
Aðspurður hvernig líklegt væri að
deila hans við samráðherra sína
leystist, sagði Halldór: „Það er alveg
ljóst að við það verður að standa að
bændur geti verið ömggir um það
rekstrammhverfí, sem þeir hafa inn-
an EES. Það er líka öldungis ljóst
að það er ekki hægt að hverfa frá
því að það verði á valdi landbúnaðar-
ráðherra að kveða á um innflutning-
inn, tryggja það að verðjöfnunargjöld
verði lögð á, eins og í öðmm löndum
EES, og raska þannig ekki rekstrar-
gmndvelli landbúnaðarins."
Halldór sagði að fullyrðingar ut-
anríkisráðherra um að hann hefði
rofíð samkomulag ráðherranna væm
út í hött og hann gæti ekki staðið
við þær. „Það er auðvitað ekki gott
í stjómarsamstarfi ef ráðherrar
verða að tala saman með þessum
hætti í fjölmiðlum, en ég get ekki
setið undir þessum orðum þegjandi."
Landbúnaðarráðherra sagði að í
ríkisstjóminni lægi fyrir sú samþykkt
að leggja full jöfnunargjöld á allar
innfluttar landbúnaðarvömr, sem
væm í samkeppni við innlenda fram-
leiðslu, og það yrði að tryggja.
Aðalstræti 6
Tillögu um
skreytingu
vísað til
borgarráðs
TILLAGA Guðrúnar Ög-
mundsdóttur, Kvennalista, í
borgarstjóm Reykjavíkur um
samkeppni um listskreytingu
á framhlið Morgunblaðshúss-
ins, Aðalstræti 6, sem keypt
hefur verið fyrir Borgarbóka-
safnið, var vísað til borgar-
ráðs.
Tillagan gerir ráð fyrir sam-
bærilegri samkeppni og verið
hefur um aðrar listskreytingar
á vegum borgarinnar, samanber
Ráðhús Reykjavíkur. Jafnframt
að borgarráði yrði falin nánari
útfærsla á tillögunni, m.a. við-
ræður við meðeigendur hússins
og handhafa höfundarétta.
Lyftistöng
I greinargerð með tillögunni
segir, að listskreyting á húsið
yrði mikil lyftistöng fyrir útlit
og ímynd miðbæjarins. „List-
skreyting myndi einnig hafa
mjög styrkjandi áhrif á endur-
hönnun og breytt skipulag við
Ingólfstorg/Grófartorg. Þar
sem húsið er nú að fara að hýsa
aðra starfsemi og fá nýtt hlut-
verk í miðbænum, er þetta kjör-
ið tækifæri til að breyta ímynd
þess með listskreytingu á fram-
hlið.“