Morgunblaðið - 02.06.1993, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAiÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 2. JÚNÍ <1993
Netaveiðar á laxi og sil-
nngi — Réttindi og skyldur
eftirArna Isaksson
Laxveiðitímabilið er nú liafið og
stangaveiðimenn farnir að huga að
útbúnaði sínum og hlakka til þess
að draga lax eða silung úr uppá-
haldsánni sinni. Á sama tíma byija
einnig netaveiðar á laxi og silungi,
en um þær gilda ákveðnar reglur,
sem nauðsynlegt er að allir, sem
netaveiði stunda, hafí greinargóðar
upplýsingar um. Mun ég til fróð-
leiks rifja upp helstu lög og reglur,
sem gilda um veiðirétt, framkvæmd
veiði og fyrirkomulag veiðieftirlits
hér á landi, einkum er varðar veið-
ar í sjó.
Helstu reglur er varðar lax- og
silungsveiðar er að finna í lögum
um lax- og silungsveiði nr. 76/1970
og reglum um netaveiðar á göngu-
silungi í sjó nr 205 1990.
Veiðiréttur
Laxveiðilögin kveða svo á, að
veiðiréttur sé alfarið í höndum eig-
anda þess lands er liggur að veiði-'
vatni eða sjó. Þar sem laxveiðar í
sjó eru bannaðar, verður hér ein-
göngu fjallað um veiðirétt á silungi
í sjó. Þessi réttur er bundinn lögbýl-
um og miðast við þann fjölda sil-
ungslagna, sem viðkomandi lögbýli
notaði á seinni hluta sjötta áratug-
arins, því samkvæmt 27. grein lax-
veiðilaganna frá 1957 er óheimilt
að fjölga lögnum eftir þann tíma.
Telja má víst, að fjöldi neta á hverju
lögbýli hafi verið á bilinu 1-2 net,
enda var hér eingöngu um veiði til
lífsbjargar að ræða. Þessi réttur
sjávaijarða er óumdeilanlegur og á
hann eru ekki bomar brigður sam-
kvæmt núverandi löggjöf. Eðlilegt
verður að telja, að veiðiréttur kaup-
túna og kaupstaða sé miðaður við
hefðbundinn rétt jarðanna, sem við-
komandi þéttbýli byggðist út frá.
Laxveiðar í sjó
Laxveiðar í sjó hafa verið bann-
aðar allt frá 1932, nema með örfá-
um undantekningum. Þar var um
að ræða lögbýli, sem höfðu laxveiði-
hlunnindi í sjó skráð í fasteigna-
mati 1930 og sem ríkið treysti sér
ekki til að kaupa upp á þeim tíma.
Nú eru þessi réttindi aðeins nýtt á
5 lögbýlum á suðvesturhorni lands-
ins. Veiði sumra þessara lagna hef-
ur vaxið verulega á undanförnum
árum, vegna vaxandi umferðar á
hafbeitarlaxi,, og nokkur umræða
hefur verið meðal hagsmunaaðila
um kauptá þessum réttindum.
Auk þessarar löglegu veiða er
vitað um tilburði til ólöglegra lax-
veiða í ýmiss konar búnað. Slíkt
hefur aðeins að hluta verið gert í
skjóli löglegra silungsveiða og ekki
síður undir því yfirskyni, að verið
sé að veiða rauðmaga eða aðra
nytjafiska utan kvóta. Mest hefur
borið á slíkum tilburðum í nágrenni
hafbeitarstöðva, þar sem mikið
gengur af laxi á stuttum tíma og
auðvelt er að ná honum.
Ljóst er, að ekki er hægt að
sætta sig við slíkar veiðar, þar sem
við höfum státað af því að vera
forystuþjóð í nýtingarstjórnun á
laxfískum, sem að stórum hluta
byggir á banni við laxveiðum í sjó.
Verulegir hagsmunir eru í veði í
laxveiðiánum, en heildarverðmæti
þeirra eru lauslega áætluð um 500
milljónir króna. Auk þess eru mikil
verðmæti í húfi fyrir hafbeitar-
stöðvarnar, sem lagt hafa í mikinn
kostnað við að framleiða og sleppa
laxaseiðum.
Silungsveiðar í sjó
Silungsveiðar hafa frá ómunatíð
verið stundaðar frá lögbýlum sem
land eiga að sjó. Þessar jarðir veiða
silung á ætisslóðinni, en hann dvel-
ur aðeins í sjó yfír hásumarið og
gengur þá í árnar til að hafa vetur-
setu eða hrygna. Eðlilegt er að
veiðiréttareigendur við ströndina
taki sinn skerf af þessari bleikju,
þegar hún hefur náð lágmarks-
stærð, en rétt er að hafa í huga,
að þeir samnýta bleikjustofnana
með eigendum ánna, þar sem bleikj-
an hrygnir. Báðir aðilar verða því
að sætta sig við takmörkun á sókn
í bleikjustofnana.
Reglur um göngusilungsveiði
í lögum um lax- og silungsveiði
er kveðið svo á, að reglur um veið-
ar á göngusilungi í sjó skuli í aðalat-
riðum vera samhljóða reglum um
veiðar í fersku vatni, þó landbúnað-
arráðherra geti sett sérstakar regl-
ur um einstök atriði veiðanna. Þessi
almennu atriði snerta t.d. algjöra
friðun frá netaveiði hálfa vikuna,
frá kl. 10 á föstudagskvöldi til kl.
10 á þriðjudagsmorgni.
Eins og gefur að skilja, er mjög
erfitt að samræma bann við laxveið-
um í sjó og heimild til silungsveiða,
nema settar séu mjög þröngar regl-
ur um silungsveiðina. Árið 1990 var
nýtt heimild samkvæmt 14. grein
laganna til að setja reglur um neta-
veiði göngusilungs í sjó og eru
helstu ákvæði sem hér segir:
1. Net á að vera landfast, liggja
þvert á fjöru og má ekki vera lengra
en 50 metrar að stjóra sjávarmegin.
2. Óheimilt er að mynda fyrir-
stöðu eða gildru með staurum,
gijóti eða öðrum föstum búnaði.
Samkvæmt þessu er óheimilt að
leggja silunganet frá bryggjum eða
öðrum mannvirkjum, svo dæmi séu
tekin.
3. Möskvastærð netanna milli
hnúta skal vera frá 3,5 til 4,5 sm,
þegar net eru vot og girnisþykkt
má ekki vera yfir 0,4 mm.
4. Bil milli silungsneta í sjó á að
vera að lágmarki 100 metrar eftir
endilangri strönd en þó aldrei
skemmri en fimmföld lengd lag-
nets. Sé því lagnet um 50 metrar
þarf vegalengd í næsta net að vera
250 metrar.
5. Öll silungsnet skal merkja með
bauju ásamt nafni ábúanda og lög-
býlis sem hefur veiðiréttinn. Veiði
annar maður í umboði landeiganda
skal hann merkja netið með nafni
og heimilifangi og geta framvísað
leyfi til veiðanna, ef óskað er.
Veiðieftirlit
Öllum ætti að vera ljóst að setn-
ing laga og reglugerða hefur í för
með sér að einhver aðili þarf að
fylgjast með því, að þær séu ekki
brotnar. Samkvæmt lögum um lax-
og silungsveiði skipar landbúnaðar-
ráðherra veiðieftirlitsmenn. Veiði-
eftirlitsmenn hafa vald til að taka
úr vatni eða sjó ólögleg veiðarfæri
og kæra brotið til viðkomandi lög-
reglustjóra. Um aðrar aðgerðir þarf
hinsvegar að leita til lögreglu.
í skipunarbréfi ráðherra til veiði-
eftirlitsmanna er kveðið á um lög-
sögu eftirlitsmanns og greiðslu
launakostnaðar. Veiðieftirlitsmönn-
um við laxveiðiár er að öllu jöfnu
greitt af viðkomandi veiðifélagi, en
eftirlitsmenn með sjávarveiði hafa
í vaxandi mæli fengið greitt af hinu
opinbera, þegar komið er út fyrir
ósasvæði ánna. í einstaka tilfellum
hafa veiðimálastjóri og hagsmuna-
aðilar á landsbyggðinni sameinast
um að ráða eftirlitsmenn til eftirlits
með sjávarlögnum, en þá hefur
þess ætíð verið gætt, að viðkom-
andi eftirlitsmaður væri óháður
hagsmunaaðilanum og nyti óskor-
aðs trausts viðkomandi lögregluyf-
irvalds.
Framtíðarskipan
Við fjárlagagerð undanfarinna
ára hefur verið stefnt að því, að
eftirlit með silungs- og laxveiðilögn-
um í sjó yrði alfarið í höndum eftir-
litsmanna á vegum hins opinbera.
Gæsla í veiðiám og innan umráða-
svæðis hafbeitarstöðvanna yrði
hinsvegar, eins og verið hefur,
greidd af viðkomandi aðilum. Lagt
hefur verið til, að strandlengjunni
við landið yrði skipt milli 4-6 eftir-
litsmanna, sem ynnu í nánu sam-
ráði við viðkomandi sýslumenn og
Landhelgisgæslu eftir því sem kost-
ur er. Því ber að fagna, að þáttur
Landhelgisgæslunnar í veiðieftirliti
nálægt landi hefur farið vaxandi,
en hún hefur til margra ára fylgst
með því, að erlendir laxveiðibátar
stunduðu ekki laxveiðar innan ís-
lenskrar lögsögu.
Lokaorð
Þróun í veiðimálum hefur verið
einstaklega jákvæð hér á landi, sem
að stórum hluta má þakka banni
við laxveiðum í sjó og þeim reglum,
sem almennt eru settar um veiðar
ferskvatnsfiska. í nágrannalöndun-
Árni ísaksson
„Þróun í veiðimálum
hefur verið einstaklega
jákvæð hér á landi, sem
að stórum hluta má
þakka banni við lax-
veiðum í sjó og þeim
reglum, sem almennt
eru settar um veiðar
ferskvatnsfiska.“
um hefur mengun ásamt löglegri
og ólöglegri veiði á laxastofnum í
sjó valdið miklum búsiijum og þar
hefur laxveiði almennt farið minnk-
andi á sama tíma sem veiði hér á
landi hefur frekar aukist, þó hún
sé ætíð sveiflukennd milli ára. Virkt
veiðieftirlit er lykilatriði í því að
viðhalda virðingu þegnanna fyrir
lögum og reglum og gerir okkur
kleift að fullyrða á innlendum og
erlendum vettvangi að bann við Iax-
veiðum í sjó sé haldið. Kaup á laxa-
kvótum í úthafinu gagnast okkur
lítið, ef laxinn er veiddur í net við
okkar eigin strönd.
Höfundur er veiðimálastjóri.
Málþing um dómstóla og
réttarfar á Þingvöllum
Fjárstoð hf.
Endurskipulagning fjármála, skuldbreytingar,
samningaumleitanir við kröfuhafa, aðstoð á greiðslu-
stöðvunartíma, nauðasamningar, lögfræðiráðgjöf,
Borgartúni 18, sími 629091
DÓMARAFÉLAG íslands og Lögmannafélag íslands halda
föstudaginn 4. júní málþing á Hótel Valhöll á Þingvöllum
fyrir félagsmenn sína, en félögin hafa mörg undanfarin
ár haldið sameiginlegt málþing á vorin um ýmis efni er
varða dómstóla og réttarfar og störf lögmanna. Að þessu
sinni verður fjallað um tvö efni, þ.e. annars vegar sjálf-
stæði dómstólanna og hins vegar aðgang almennings að
réttarkerfinu.
SUMARTILBO Ð
Frdbœrt
Hvítt, slétt eldhús án borðplötu.
Verð frá kr. 35.420.
5 mismunandi gerðir af hurðum.
Til afgreiðslu strax.
Borðplata 305x60 sm, kr. 6.000.
verð
J
miðstöðin
Lágmúla 8,
sími 68 49 10.
Ódýrar baðherbergisinnréttingar.
Frábært verð án borðplötu, kr. 35.180.
Marmaravaskplata 120 cm kr. 24.300.
Til afgreiðslu strax.
Um fyrra umræðuefnið fjallar
Pétur Kr. Hafstein hæstaréttar-
dómari og verður þar drepið á
ýmis atriði er m.a. varða innra og
ytra sjálfstæði dómstólanna undir
fyrirsögninni „Er sjálfstæði ,dóm-
stólanna nægilegt?“. Síðara efnið,
„Aðgangur almennings. að réttar-
kerfinu", er öllu umfangsmeira og
verður reynt að nálgast það frá
ýmsum sjónarhornum. Fjallað
verður um eftirfarandi efni: Er
málatíminn of langur? (Othar Örn
Petersen hrl.), Hvernig valda dóm-
stólar hlutverki sínu? (Már Péturs-
son héraðsdómari), Er þörf á opin-
berri réttaraðstoð og ef svo er, í
hvaða formi og fyrir hveija? (Gísli
Baldur Garðarsson hrl.), Smá-
málameðferð. Er þörf á nýjum
reglum um hraðari og ódýrari
meðferð smámála? (Þorleifur Páls-
son sýslumaður), Dómsmálagjöld
- á réttarkerfíð að standa undir
sér fjárhagslega? (Ari Edward
aðstoðarmaður dómsmálaráð-
herra), Málskostnaður - hvaða
breytingu hafa samkeppnislögin
nýju í för með sér? (Jón Kr. Sól-
nes hrl.), Hvaða atriði þarf dóm-
ari að hafa til hliðsjónar við
ákvörðun málskostnaðar? (Óskar
Magnússon hrl.) og Sjónarmið
dómara um ákvörðun malskostn-
aðar (Hei*vör Þorvaldsdóttir hér-
aðsdómari). Fundarstjóri verður
Ólafur Börkur Þorvaldsson hér-
aðsdómari. (Fréttatilkynning)