Morgunblaðið - 05.08.1993, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. ÁGÚST 1993
Skaðabótalög' - góðar
lausnir og gamlir draugar
eftir Önnu Ólafs-
dóttur Björnsson
Kvenfrelsisbarátta undanfarinna
ára á sér margar hliðar. Baráttan
fyrir launajafnrétti hefur verið tor-
sótt þar sem jafnrétti er í orði en
ekki á borði. Enn hafa konur aðeins
um 60-70% af launum karla fyrir
sömu störf. Samhliða lauanmálun-
um hafa önnur baráttumál kvenna
komist til umræðu. í sumum tilvik-
um hefur það leitt til breytinga en
mikið verk er óunnið. Ekki fer allt-
af mikið /yrir breytingum á stöðu
kvenna. í fljótu bragði mætti t.d.
ætla að breytingar á skaðabóta-
rétti, sem gerðar voru í vor, vörð-
uðu konur ekkert sérstaklega, en
sú er raunin. Staða sunira kvenna
er nú betri én' áður, en aðrar konur
virðast verða að bíða lengur eftir
því að þeirra hlutur verði réttur.
Námsmenn og heimavinnandi
jafnfætis öðrum
í vor voru í fyrsta sinn sett heild-
stæð lög um skaðabótaábyrgð. í
„En leiðréttingin nær
aðeins til þess hóps sem
ekkiheiur vinnutekjur.
I lögunum eru ákvæði
sem staðfesta ríkjandi
launamismun kvenna
og karla.“
lögunum voru nokkrar athyglis-
verðar nýjungar. Konum og körlum
sem ekki eru komin út á vinnumark-
aðinn, t.d. námsmönnum, er sam-
kvæmt þessum lögum tryggður
sami réttur án tillits til kynferðis.
Það ætti auðvitað ekki að vera í
frásögur færandi, en er það engu
að síður vegna þess að fram að
setningu laganna voru ungum
stúlkum sem lentu { alvarlegum
slysum dæmdar mun lægri bætur
en jafnaldra strákum. Forsendurnar
voru þær að tekjumöguleikar þeirra
í framtíðinni væru minni en tekju-
möguleikar strákanna. Til marks
um hve lágar þessar bætur eru má
minna á nýlegar frásagnir í fjölmiðl-
um af baráttu ungrar stúlku,
Hrafnhildar Thoroddsen, sem er
100% öryrki eftir slys. Hún fékk
samkvæmt gömlu reglunum reikn-
aðar út bætur uppá níu milljónir
króna fyrir tekjutap framtíðarinnar,
tekjutap margra áratuga. Sam-
kvæmt nýju lögunum fengi hún
væntanlega 22 milljónir í bætur.
Það er í meira samræmi við þann
telqumissi sem hún verður fyrir,
þótt fé geti aldrei bætt slíkt tjón
að fullu.
Hin nýju skaðabótalög eru einnig
athyglisverð að því leyti að þau
tryggja heimavinnandi fólki, kon-
um, í fyrsta sinn skaðabætur á
borð við þær sem meðaljóninn á
vinnumarkaðinum fær. Það er því
miður nánast einsdæmi í íslenskri
löggjöf og reglugerðum. Heima-
vinnandi fólki eru yfirleitt ætlaðar
smánarlegar lágar bætur í veikind-
um og lítið fé til framfærslu. Það
er því full ástæða til að fagna þeg-
ar menn komast upp úr þessum
hjólförum og meta heimavinnandi
fólk til jafns við aðra.
Kíktu við í verslunum okkar og skoðaðu úrvalið
Sérstök klassísk deild er á Lauqaveqi 26.
,l*,w W-***?“
wauitwtm'
'íGELKBMSEV'
Skífan hf hefur frá og meö 1. ágúst fengiá einkaumboð
á Islandi fyrir PolyGram stærsta útgáfufyrirtæki í heimi.
PolyGram
n
polyclor
PHILIPS 1 mss

Anna Ólafsdóttir Björnsson
Á launamisréttið að vara um
alla framtíð?
En leiðréttingin nær aðeins til
þess hóps sem ekki hefur vinnutekj-.
ur. í lögunum eru ákvæði sem stað-
festa ríkjandi launamismun kvenna
og karla. Þeir sem eru á vinnumark-
aði fá bætur í samræmi við núver-
andi launakerfi sem augljóslega
mismunar konum og körlum. Það
er hlálegt í ljósi þess að bótunum
er ætlað að vega upp á móti tekju-
tapi framtíðarinnar. Þetta merkir
að ef Gunna, sem er með stúdents-
próf og tíu ára starfsreynslu í versl-
un, er með 92 þúsund á mánuði en
skólabróðir hennar, Jón, í næstu
verslun með sömu próf og starfs-
reynslu 125 þúsund krónur (miðað
er við meðallaun beggja kynja í
þessu starfi), þá taka bætur þeirra
mið af núverandi launum þeirra og
ríkjandi launamisrétti en ekki því
sem gerist í framtíðinni, þegar slíku
misrétti verður vonandi útrýmt.
Við setningu langanna var því
hafnað að sinni að setja inn ákvæði
um endurskoðun á bótaupphæð ef
forsendur breyttust vegna þróunar
í átt til launajafnréttis. Hugmynd-
inni var hafnað fyrst og fremst með
þeim rökum að of flókið væri að
reikna út slíkar breytingar. Það er
spuming hvers vegna það ætti að
vera flóknara að reikna út breyttar
launaforsendur en breyttar læknis-
fræðilegar forsendur. Og ef svo
væri, yrði þá ekki samt betra að
búa við flókið réttlæti en einfalt
ranglæti?
Höfundur er þingkona Kvenna-
listans í Reykjaneskjördæmi.
Rangar viðmiðan-
ir í bankakerfinu
eftir Egil Sigurðsson
Það hefir lengi verið yfirlýst
stefna Seðlabankans að vextir réð-
ust af framboði og eftirspurn fjár-
magns á markaðnum. Ef vextir
voru færðir neðar, kallaðist það
„handafl". Sú nafngift var eignuð
þáverandi viðskiptaráðherra, Jóni
Sigurðssyni. Nú hafa markaðsvext-
ir ríkisvíxla, spariskírteina og hús-
bréfa lækkað og eru á bilinu 6,77-
8,17%. Á sama tíma fara útláns-
vextir bankakerfisins hækkandi.
Þeir eru frá 9,46-14,12%, en vext-
ir viðskiptavíxla skera sig úr og em
komnir upp í 17,89% (meðaltöl).
Af þessu má ljóst vera að „handafl-
inu“ hefir verið beitt upp á við.
Enginn grundvöllur er fyrir þess-
um vaxtahækkunum bankanna,
nema ætlunin sé að hrifsa til sín
aukatekjur upp í útlánatöpin. Bank-
arnir veija sig með því að þeir séu
að jafna kjör á verðtryggðum og
óverðtryggðum lánum. Vextir verð-
tryggðra láha hækka eftir á, eins
og lánskjaravísitala hefir breyzt á
undangengnu tímabili. Vextir
óverðtryggðra lána miðast hins
vegar við verðbólguspár fram í tím-
ann, sex mánuði eða lengur. Þeir
verða af þessum sökum oft hærri
en vextir verðtryggðra lána. Þetta
keppikefli bankanna að jafna kjörin
á báðum tegundum lána, verð-
tryggðum og óverðtryggðum, leiðir
til þess, að öll lán era í rauninni
verðtryggð. Sú ákvörðun að tak-
marka verðtryggingu útlána við lán
til þriggja ára eða lengur, var tekin
í því skyni að losa okkur smátt úr
verðtryggingarviðjunum. Að heim-
ila núna verðtryggingu tveggja ára
lána er spor aftur á bak.
Að halda því fram, að bankar
hafí stærri hluta innlána en útlána
verðtryggðan, fær ekki staðizt.
Útlánin era að minnsta kosti tíföld
★ STRIKAMERKING
111 lllllllllllllll
116345781190100811
• Prentarar fyrir strikamerki
• Hóflegt verð
• íslensk leturgerð
• Prentun: EAN-8, EAN-13, UPC, Code
39, Code 93, Codabar, ofl.
• Aflesarapennar fyrir strikamerki
OTTO B. ARNAR HF.
Skipholti 33 105 Reykjavík
Símar624631 624699
„Keppikefli bankanna
að jafna kjörin á báðum
tegundum lána, verð-
tryggðum og óverð-
tryggðum, leiðir til
þess, að öll lán eru í
rauninni verðtryggð.“
á móti innlánunum, í þróuðu banka-
kerfi allt að tuttuguföld. Svo er á
það að líta að vextir af verðtryggð-
um innlánum, sem bankarnir hafa
greitt sparifjáreigendum síðustu
árin, hafa verið um 5%, hæst 7%
(verðbót innifalin), meðan vextir
útlána erp sem fyrr segir tvöfalt
og upp í þrefalt hærri. Þess vegna
er vaxtamunur miklu hærri hér en
í vestrænum ríkjum. Hann er yfír-
leitt 1%, en á íslandi 4-9% hjá
bönkunum og hefír komizt upp í
16% hjá sparisjóðunum.
I þeim örfáu löndum, sem við-
höfðu verðtryggingu fjárskuldbind-
inga um tíma, var ekki venja að
verðtryggja spariinnlán, nema þau
stæðu inni eitt ár eða lengur. Það
var að kröfu íslenzku bankanna
sjálfra, að heimilað var að verð-
tryggja þriggja og sex mánaða
bækur — í þeirri röngu trú, að spari-
innlán ykjust við það. Þetta má
færa til rétts vegar. Hitt er spor
aftur á bak, eins og ég sagði, að
verðtryggja tveggja ára útlán.
Sigurður B. Stefánsson, er skrif-
ar skynsamlega um peningamál,
kemst að þeirri niðurstöðu í Morg-
unblaðinu (viðskipti/atvinnullf) 22.
júlí, að verðtrygging fjárskuldbind-
inga veiti falskt öryggi. Hún er að
kollvarpa þeirri tilraun, sem hér
hefir verið gerð til þess að koma á
frjálsum gjaldeyrisviðskiptum og
sveigjanlegu gengi. Þetta er mála
sannast. Verðtryggingin hefir á
liðnum áratug valdið slíkri uppsöfn-
un skulda hjá sjávarútvegi, að hon-
um er og mun verða um megn að
standa i skilum. Sama gegnir um
fjölda heimila. Vanskil munu ekki
minnka, heldur aukast.
A.m.k. tveir hagfræðingar hafa
í áraraðir varað við þessu: Gunnar
Tómasson og dr. Magni Guðmunds-
son, en þeir hafa ekki fengið áheyrn
fyrr en nú.
Höfundur er fyrrverandi
frumk væmdastjóri Sindra hf. á
Akureyri.
I
i
i
\
i
i
i
i
i
i