Morgunblaðið - 13.08.1993, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. ÁGÚST 1993
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. ÁGÚST 1993
23

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1368 kr. með vsk. á mánuði
innanlands. I lausasölu 125 kr. með vsk. eintakið.
Mikilvægi ferða-
mannaþjónustu
að eru ánægjuleg tíðindi í því
efnahagslega svartnætti
sem nú ríkir að aldrei hafi fleiri
erlendir ferðamenn komið til Ís-
lands í einum mánuði en í júlí síð-
astliðnum. Alls komu þá 38 þús-
und útlendingar til landsins, sem
samsvarar um 7,3% fjölgun frá
júlí í fyrra. Frá áramótum til júlí-
loka eru ferðamennirnir 97.360
sem er 6,9% fjölgun frá síðasta
ári.
Magnús Oddsson, markaðs-
stjóri Ferðamálaráðs, telur í sam-
tali við Morgunblaðið að_ þessi
aukning eigi eftir að skila íslend-
ingum 600-700 milljónum króna
í auknar gjaldeyristekjur. „Verði
hlutfallsleg aukning og meðal-
eyðsla sú sama það sem eftir er
ársins má gera því skóna að gjald-
eyristekjur af ferðaþjónustu auk-
ist um einn milljarð frá því í
fyrra,“ segir Magnús.
Ferðamannaiðnaðurinn er í ör-
um vexti um allan heim og er
talið að hann verði innan skamms
stærsta atvinnugrein veraldar sé
hann ekki orðinn það nú þegar.
Kemur þar jafnt til aukin velmeg-
un, meiri frítími almennings og
ódýrari samgöngur milli ríkja. Nú
þegar starfar fímmtándi hver
starfsmaður í heiminum við ferða-
þjónustu og er það spá samtak-
anna „The World Travel and Tour-
ism Couneii", sem stjómendur
helstu fyrirtækja í ferðamanna-
þjónustu í heiminum eru þátttak-
endur í, að velta ferðamannaiðn-
aðarins eigi nánast eftir að tvö-
faldast að raunvirði fram til ársins
2005. _
Við íslendingar erum ekki þeir
einu sem vilja fá stærri skerf af
þessari köku. Ferðamenn skila sér
heldur ekki sjálfkrafa til landsins.
íslendingar ferðast mikið og vita
sem er, að áhugaverðir áfanga-
staðir eru fjölmargir. Það sama á
við um staði, sem eru eftirsóknar-
verðir fyrir ráðstefnuhald.
Ef ferðaþjónusta á að halda
áfram að dafna og verða einn af
undirstöðuatvinnuvegum þjóðar-
innar verðum við að búa þannig
um hnútana, að ísland verði áfram
fýsilegur kostur í augum erlendra
ferðamanna og ráðstefnuhaldara
þó að samkeppnin /ari vaxandi.
Ferðamálaráð íslands sam-
þykkti á síðasta ári stefnumótun
í markaðsmálum fram til alda-
móta. Meðal þeirra markmiða,
sem stefnt er að, er fjölgun ferða-
manna og aukning gjaldeyris-
tekna um 6% á ári og að fjölgun
starfa í ferðaþjónustu verði 2.200
fram til ársins 2000. Þetta þýðir
að stefnt er að því að ferðaþjón-
ustan skapi 25% nýrra starfa á
næstu árum. Til að þessi markmið
nái fram að ganga þarf að inna
mikið starf af hendi bæði við
markaðssetningu erlendis og
skipulagningu innanlands.
Mikil uppbygging hefur þegar
átt sér stað á þessu sviði á undan-
förnum árum en betur má ef duga
skal. Við þekkjum það af okkar
eigin reynslu sem ferðamenn á
erlendri grundu, að við gerum
miklar kröfur til áfangastaðarins
varðandi þjónustu, aðbúnað og
verðlag. Þessar sömu kröfur gera
vitanlega þeir ferðamenn sem
hingað koma og þær verðum við
að standast. Markmiðið hlýtur að
vera að fjölga ferðamönnum eins
og unnt er og ná hámarkstekjum
af þeim.
Eitt af því sem helst háir ís-
landi sem ferðamannalandi er
óheyrilega hátt verðlag í saman-
burði við önnur ríki. Utlendingar
taka andköf er þeir sjá hvað hlut-
irnir kosta hér og bregða því oft
hreinlega á það ráð að taka vistir
með sér að heiman. Þegar fólk er
á faraldsfæti vill það gera betur
við sig hvað varðar mat og drykk
en það gerir dags daglega heima
fyrir. Ferðamenn láta því ekki
bjóða sér að einfalt snarl kosti á
við dýrindis máltíð á góðum veit-
ingastað í heimalandinu. Frekar
kjósa þeir að nærast á dósamat
og öðrum vistum að heiman.
Engin ein ástæða er fyrir hinu
háa verðlagi á þeirri þjónustu sem
ferðamenn þurfa helst á að halda.
Kemur þar jafnt til opinber skatt-
lagning, sem í mörgum tilvikum
óhófleg álagning þeirra, sem þjón-
ustuna veita. Það hlýtur að vera
umhugsunarefni hvort ekki sé
skynsamlegra að taka upp aðra
stefnu í þessum efnum. Það hagn-
ast enginn, hvorki ríki né einka-
fyrirtæki, á þjónustu sem aldrei
er seld vegna þess að hún er of
dýr. Má færa rök fyrir því að
fleiri krónur myndu skila sér ef
verði væri stillt í hóf þannig að
það yrði sambærilegra við það sem
gerist í löndunum í kringum okk-
ur.
Þá getur það einnig verið hollt
að líta í' eigin barm og spyija
hvort Island uppfylli að öðru leyti
þær kröfur sem við sjálf gerum
til ferðamannastaða erlendis.
Enn hefur heldur ekki verið
fundin lausn á því hvernig hægt
er að samrýma vemdun við-
kvæmra svæða á hálendinu stór-
auknum fjölda ferðamanna.
Hugsanlega væri hægt að leysa
þann vanda með því að reyna að
gera það að áhugaverðari kosti,
með uppbyggingu allskyns þjón-
ustu, að ferðast nær hringvegin-
um. Það gæti bæði orðið til að
drága úr ásókn á hálendið og að
styrkja þéttbýliskjarna á lands-
byggðinni.
Ferðamannaþjónusta er ein
fárra greina hér á landi í dag þar
sem sóknarfærin eru nánast ótak-
mörkuð. Þau verður hins vegar
að nýta á skynsamlegan og
raunsæjan hátt ef niðurstaðan á
ekki að verða enn eitt ævintýri
glataðra fjárfestinga og taprekst-
urs.
+
Krabbameinsleit
VEStFIRÐIR
NORÐURLAND
EYSTRA
NORÐURLAND
VESTRA
AUSTURLAND
VESTURLAND
SUÐURLAND
'JANES
Regluleg mæting er mikilvæg
eftir Krislján
Sigurðsson
Batalíkur þeirra er fá krabba-
mein byggjast á ýmsum þáttum
en þó má segja að líkur á bata
fari mest eftir því á hvaða stigi
sjúkdómurinn greinist. Með stigi
er átt við hversu útbreiddur sjúk-
dómurinn er. Tökum legháls-
krabbamein sem dæmi. Telja má
að allar konur sem greinast með
leghálskrabbamein á svonefndu
forstigi eða hulinstigi hafi nær
100% möguleika á lækningu. Sjúk-
lingar sem greinast með sjúkdóm-
inn á fyrsta stigi þar sem sjúkdóm-
urinn er sýnilegur en bundinn þeim
stað þar sem hann byijaði, þ.e.
staðbundinn, hafa einnig góðar
batalíkur. Batalíkurnar minnka
síðan mjög eftir því sem æxlið
hefur dreift sér meira. Á mynd 1
má sjá batalíkur (lifun) sjúklinga
með leghálskrabbamein eftir stig-
um hér á landi á tímabilinu 1964-
1988. Lárétti ásinn sýnir fjölda
mánaða frá greiningu en lóðrétti
ásinn sýnir hlutfall þeirra sjúkl-
inga sem eru á lífí eftir tiltekinn
ijölda mánaða frá greiningu. Af
línuritinu má vel sjá hve það hefur
mikla þýðingu fyrir batalíkur
sjúklings að greina sjúkdóminn
meðan hann er staðbundinn og þá
helst á forstigi eða hulinstigi.
Markmið krabameinsleitar er
að greina sjúkdóma á forstigi eða
hulinstigi áður en einkenni reka á
eftir sjúklingi að leita læknis. Til
glöggvunar er því rétt að skil-
greina forstig og hulinstig krabba-
meina. Forstig er ekki eiginlegt
krabbamein heldur breytingar í
vefjum sem gefa til kynna hættu
á myndun krabbameins. Hulinstig
er aftur á móti krabbamein á byij-
un fyrsta stigs en það er svo lítið
að það hvorki sést né þreifast og
veldur engum einkennum.
Alþjóða heilbrigðismálastofnun-
in (WHO) setur viss skilyrði fyrir
beitingu skipulegrar krabbameins-
leitar meðal almennings. Eitt skil-
yrðið er að til sé rannsóknaraðferð
til að greina forstig eða hulinstig
þess sjúkdóms sem leitað er að.
Rannsóknaraðferð þessi verður að
vera auðveld og ódýr í notkun og
má ekki valda einstaklingnum telj-
andi óþægindum. Þá verður að
vera til aðferð til að fjarlægja for-
stigið eða hulinstigið og þegar til
lengri tíma er litið þarf slík með-
ferð að leiða til fækkunar á árleg-
um fjölda nýgreindra tilfella (ný-
gengi) og fækkunar sjúklinga sem
árlega deyja af völdum sjúkdóms-
ins (dánartíðni).
Meðferð sjúkdóms á forstigi eða
hulinstigi hefur ólík áhrif á ný-
gengi og dánartíðni og þarfnast
því nánari skýringar. Ef forstigs-
breyting krabbameins er fjarlægð
þá fær sá einstaklingur aldrei
sjúkdóminn og leiðir það til lækk-
unar á nýgengi. Greinist krabba-
meinið aftur á móti á hulinstigi
þá hefur einstaklingurinn þegar
fengið sjúkdóminn og því mun
árangurinn ekki verða mælanlegur
í lækkun á nýgengi heldur lækkun
á dánartíðni.
Nú eru aðeins tveir sjúkdómar
sem taldir eru uppfylla skilyrði
Alþjóða heilbrigðismálastofnunar-
innar um krabbameinsleit og eru
það leghálskrabbamein og bijósta-
krabbamein. Starfsemi Leitar-
stöðvar Krabbameinsfélagsins
beinist að því að greina þessi
krabbamein á forstigi eða hulin-
stigi.
Leitarstöð Krabbameinsfélags
íslands hóf leit að krabbameinum
í leghálsi árið 1964 og í bijóstum
1973. Við leghálskrabbzmeinsleit
er tekið frumustrok frá leghálsi.
Þetta strok er tekið frá svæði neðst
á leghálsi þar sem mætist flögu-
þekja frá leggöngum og kirtilþekja
frá legbol en á því svæði myndast
85 til 90% af öllu leghálskrabba-
meini. Frá þessu svæði er með
sérstökum tréspaða og bursta
safnað slími og frumum sem strok-
ið er út á gler sem stungið er í
alkóhóllausn og síðan litað á sér-
stakan hátt þannig að fruma og
kjarni sjást vel við smásjárskoðun.
Greina má afbrigðileika í kjarna
frumanna sem gefur til kynna
hvort viðkomandi kona hefur for-
stigsbreytingar eða krabbamein á
hulinstigi. Forstigsbreytingum er
skipt niður í þijá flokka sem nefn-
ast fyrsta, önnur og þriðja gráðu
forstigsbreyting. Forstigsbreyt-
ingum af fyrstu gráðu er fylgt
eftir með nýjum frumustrokum
eftir 6-12 mánuði en forstigsbreyt-
ingar af annarri og þriðju gráðu
leiða til þess að konan er kölluð
til frekari rannsóknar með legháls-
speglun. Við þessa speglun er leg-
hálsinn skoðaður með sérstöku
speglunartæki og tekin vefjasýni.
Vefjasýnin staðfesta síðan rétta
gráðu forstigsbreytingarnar eða
hvort um er að ræða krabbamein
á hulinstigi. Finnist annarrar og
þriðju gráðu forstigsbreytingar
eða krabbamein á hulinstigi í
vefjasýni er konan send í meðferð
á sjúkrahús þar sem öll breytingin
er fjarlægð með svokölluðum
keiluskurði. Neðsti hluti leghálsins
er þá skorinn burtu neðan frá leg-
göngum og í flestum tilfellum er
konan útskrifuð af sjúkrahúsi
Mæting til krabbameinsleitar % Þnagjé ém nmtlng, konur 2S-69 ára

m

v ■ m7 ,9tö
Mynd 2
Kristján Sigurðsson
Árlegur fjöldi ný-
greindra krabbameina
(nýgengi) hefur aukist
jafnt og þétt bæði hjá
konum og körlum frá
upphafi krabbameins-
skráningar árið 1955.
Árið 1992 greindust um
850 krabbamein hér á
landi og þar af var um
helmingur hjá konum.
sama dag og aðgerðin er gerð.
Krabbamein sem er á hærra stigi
en hulinstigi krefst geislameðferð-
ar og í vissum tilfellum brottnáms
legs, eggjastokka og eitla í grind-
arholi.
Leghálskrabbamein
Tlöni miöaö viö 100.000 konur
/ \ Nýgengl
\7\
>\ v \ Dánartlðni
\
1*a 1987 1 972 187/ 11m 1867
66 - 71 -7« -61 -66 .92"
Mynd 3
Árangur leghálskrabbameins-
leitar er metinn í breytingum á
nýgengi og dánartíðni leghál-
skrabbameins og af mynd 2 má
sjá að nýgengið minnkaði mjög
kröftuglega á tímabilinu frá 1967
og alveg fram til 1977. Eftir það
varð tímabundin hækkun á ný-
genginu en talið er víst að sú
hækkun stafí að mestu leyti af
því að fyrir 1982 mætti aðeins um
helmingur kvenna á aldrinum
25-69 ára reglulega til leitar á
þriggja ára fresti. Tvær af hveij-
um þremur konum sem greindust
með leghálskrabbamein á þessu
tímabili höfðu aldrei mætt eða
mætt mjög óreglulega til leitar.
Flestar þessara kvenna voru með
krabbamein á hærra stigi en hulin-
stigi. Mæting hefur síðan batnað
mjög mikið og var regluleg þriggja
ára mæting í þessum aldurshópi
komin upp í 82% í árslok 1992
(mynd 3).
Meðalaldur kvenna sem greinst
hafa með leghálskrabbamein hef-
ur lækkað marktækt á síðari árum
(úr 52 árum í 44 ár) samhliða því
að þriðju gráðu forstigsbreyting-
um hefur fjölgað marktækt meðal
yngri kvenna. Af þessum sökum
boðar nú Leitarstöðin allar konur
á aldrinum 20 til 69 ára til leghál-
skrabbameinsleitar á tveggja ára
fresti og er stefnt að því að ná
85% þriggja ára mætingu í þessum
aldurshópi á næstu árum. Frá síð-
ustu áramótum hefur þó skyndi-
lega dregið úr mætingum (17%
samdráttur fyrstu sex mánuði árs-
ins á Leitarstöð í Reykjavík) og
vekur það ugg um að það geti
leitt til nýrrar hækkunar á ný-
gengi sjúkdómsins líkt og gerðist
eftir 1977. Á fýrstu sex mánuðum
þessa árs hafa þegar greinst 10
Brjóstakrabbamein
Tlönl miöað vlö 100.000 konur
Dénartlönl
S
-61 ■■
* MnaitSnl al 1991
Mynd 4
Mynd 5
Leghálskrabbamein 1964-1988
Lifun eftir stigi sjúkdóms viö greiningu
Mynd 1
konur með leghálskrabbamein.
Þijár af þessum 10 höfðu mætt
reglulega og voru með sjúkdóminn
á hulinsstigi. Sjö höfðu ekki mætt
síðustu 3 ár og var aðeins ein
kona af þeim með §jýkdóminn á
hulinstigi.
Frá árinu 1973 til ársins 1987
fólst brjóstakrabbameinsleit í því
að bijóst kvenna voru skoðuð og
þreifuð þegar þær komu til leg-
hálskrabbameinsleitar. Konur
voru auk þess hvattar til þess að
þreifa bijóst sín reglulega sjálfar.
Ef einhver þreifanleg fyrirferð
fannst í bijóstum við þessar skoð-
anir var gerð fínnálarstunga og
tekin bijóstaröntgenmynd af kon-
unni. Við fínnálarstungu er stung-
ið nál í fyrirferðina og sogaður
út vessi með frumum sem strokið
er út á gler, stungið ofan í alkóhól-
lausn og litað og loks skoðað und-
ir smásjá, svipað og gert er við
frumustrok frá leghálsi. Við
bijóstaröntgenmyndatöku er
bijóstinu komið fyrir á milli
tveggja platna og síðan teknar
röntgenmyndir. Markmið þessarar
leitar var að fínna krabbamein í
bijóstum eftir að það var orðið
þreifanlegt en áður en það hafði
dreift sér til aðliggjandi eitlastöðva
í holhönd. Áhrif bijóstakrabba-
meinsleitar eru því, þegar til lengri
tíma er litið, metin af breytingum
á dánartíðni bijóstakrabbameins
en ekki af breytingum á nýgengi
þar sem forstigsbreytingar grein-
ast afar sjaldan í bijóstum.
Eins og sjá má af mynd 4 hefur
nýgengi bijóstakrabbameina auk-
ist allt frá 1955 en dánartíðnin
hefur lítið breyst. Þó segja megi
að það sé á vissan hátt góður
árangur að dánartíðnin hafí ekki
aukist að sama skapi og nýgengið,
þá er ljóst að bijóstakrabbameins-
leit með þreifíngu hefur ekki haft
þau áhrif sem að var stefnt, það
er að lækka dánartíðni sjúkdóms-
ins. Sú breyting var því gerð á
bijóstakrabbameinsleitinni frá
árslokum 1987 að allar konur á
aldrinum 40-69 ára eru nú boðað-
ar á tveggja ára fresti til bijósta-
röntgenmyndatöku án undanfar-
andi bijóstaþreifíngar, samtímis
því sem þær eru boðaðar til leghál-
skrabbameinsleitar. Brjóst eru nú
eingöngu þreifuð hjá konum á
aldrinum 30-39 ára og allar konur
eru áfram hvattar til sjálfskoðunar
bijósta. Ástæða þessarar ný-
breytni er sú að reynsla annarra
þjóða, m.a. Svía, sýnir að á
bijóstaröntgenmyndum má oft
fínna krabbamein í bijóstum á
hulinstigi, þ.e. áður en það verður
þreifanlegt. Sænskar rannsóknir
hafa staðfest 29% marktæka
lækkun dánartíðni hjá konum
50-69 ára sem boðaðar hafa verið
til bijóstakrabbameinsleitar með
bijóstaröntgenmyndum. Hjá kon-
um 40-49 ára er lækkun dánar-
tíðni 13%. Hér á landi líkt og í
Svíþjóð hefur þessi nýja leitarað-
ferð þegar leitt til hærra nýgengis
sem rekja má til þess að fjöldi
nýgreindra bijóstakrabbameinstil-
fella hefur aukist vegna flýtingar
á greiningu. Aukningin stafar að
mestu af því að nú fínnast bijósta-
krabbamein á hulinstigi sem ann-
ars hefðu ekki greinst fyrr en
seinna og þá stærri og erfiðari
viðfangs. Þess er því vænst að
þegar fram líða stundir muni þessi
nýja leitaraðferð leiða til lækkunar
á dánartíðni af völdum bijósta-
krabbameins svipað og gerst hefur
meðal kvenna í Svíþjóð sem boðað-
ar hafa verið til reglulegrar
bijóstaröntgenmyndatöku.
Árangur bijóstakrabbameins-
leitar er mjög háður góðri reglu-
legri mætingu til bijóstaröntgent-
myndatöku. Það hefur valdið viss-
um vonbrigðum að mæting til
bijóstakr.abbameinsleitar hefur
verið 5 til 6% lægri en mæting til
leghálskrabbameinsleitar. Ástæð-
ur þessa geta m.a. verið að konur
búsettar utan Reykjavíkur mæti
til Ieghálskrabbameinsleitar á heil-
sugæslustöð á tíma þegar ekki er
boðið upp á bijóstaröntgenmynda-
töku og konur í Reykjavík leiti
annað en til Leitarstöðvar til leg-
hálskrabbameinsleitar. Þessar
konur sinna síðan ekki boði um
bijóstaröntgenmyndatöku þar sem
þær telja sig þegar hafa mætt til
leitar, trúa ekki á gagnsemi rönt-
genmynda eða óttast þær af ein-
hveiju ástæðum.
Að lokum. Leghálskrabba-
meinsleit hefur þegar sannað að
regluleg mæting itil leitar auðveld-
ar greiningu forstiga og hulinstiga
leghálskrabbameins og bijósta-
röntgenmyndun auðveldar grein-
ingu hulinstigs bijóstakrabba-
meins. Árangur leghálskrabba-
meinsleitar hér á landi er nú sá
besti sem náðst hefur í heiminum
og má þakka það betri þátttöku
kvenna og markvissara eftirliti en
tíðkast víðast hvar annars staðar.
Konur eru því hvattar til að sinna
kalli Leitarstöðvar og mæta reglu-
lega á tveggja ára fresti allt frá
tvítugsaldri til leitar á Leitarstöð
í Reykjavík, hinum ýmsu heilsu-
gæslustöðvum landsins eða hjá
sjálfstætt starfandi kvensjúkdó-
malæknum. Konum er bent á að
bijóstaröntgenmyndir eru ein-
göngu teknar á Leitarstöð í
Reykjavík, á Fjórðungssjúkrahús-
inu á Akureyri og við skipulega
leit á vegum Leitarstöðvar á heil-
sugæslustöðvum utan höfuðborg-
arsvæðisins (mynd 5).
Höfundur er yfirlæknir
Leitarstöðvar
Krabbameinsfélagsins.
Sj ávarútvegsráðherra um veiðar
íslensku togaranna í Barentshafi
Geta skaðað hags-
muni til langs tíma
Hæpið að banna veiðarnar með núgild-
andi lögum, segir lögfræðingur LIU
ÞORSTEINN Pálsson sjávarútvegsráðherra segir að það valdi sér
vonbrigðum ef íslenskir útgerðarmenn sendi skip til veiða í Barents-
hafi. Slíkt geti skaðað langtimahagsmuni íslendinga í baráttu þeirra
ásamt öðrum strandríkjum fyrir takmörkunum á veiðum á alþjóðlegum
hafsvæðum. Þorsteinn ítrekar að hann muni leggja fyrir ríkisstjórn í
næstu viku hugmyndir um að koma í veg fyrir veiðar íslensku skip-
anna. Jónas Haraldsson lögfræðingur LÍU segir að hann telji hæpið
að hægt sé að banna þessar veiðar samkvæmt núgildandi lögum.
„Ég mun gera ríkisstjórninni grein
fyrir stöðu mála í næstu viku og
væntanlega verða ákvarðanir teknar
í framhaldi af því,“ segir Þorsteinn
Pálsson. Hann telur sig hafa laga-
heimildir til þess að setja reglugerð
sem kemur í veg fyrir veiðar íslensku
skipanna.
Áðspurður um þau sjónarmið út-
gerðarmanna að Islendingar skuldi
Norðmönnum ekki neitt í þessu máli
segir Þorsteinn að hann sé hér fyrst
og fremst að hugsa um hagsmuni
íslendinga en ekki Norðmanna og
bendir á þátttöku íslendinga í alþjóð-
legri ráðstefnu um sjávarútvegsmál
sem haldin var í New York nýlega.
„Það er ljóst að íslendingar hafa ver-
ið í fararbroddi þeirra strandríkja sem
vilja að takmarkaður verði aðgangur
fiskiskipa að alþjóðlegum hafsvæðum
þar sem ljóst er að verið er að veiða
úr fiskistofnum strandríkjanna. Veið-
ar okkar í Barentshafi gætu skaðað
þessa réttindabaráttu strandríkj-
anna.“
Hæpin túlkun
Jónas Haraldsson iögfræðingur
LIÚ segir að væntanlega muni ráð-
herra styðjast við lög frá 1976 um
veiðar íslenskra skipa utan fískveiði-
landhelgi íslands. „Að beita þessum
lögum nú til þess að banna alfarið
veiðar á alþjóðlegu hafsvæði þar sem
við erum ekki bundnir af neinum físk-
veiðisamningum er að mínu mati
hæpin túlkun á þessum lögum,“ segir
Jónas.
Jónas telur að þar sem stjórnvöld
virðist staðráðin í að banna þessar
veiðar megi efast um að nokkur út-
gerðarmaður treysti sér til að standa
uppi í hárinu á þeim eða láta reyna
á málið fyrir dómi.
„Það er pólitísk ákvörðun stjórn-
valda hvort þau banna þessar veið-
ar,“ segir Jónas. „Sé sú ákvörðun
tekin verður að gera þá lágmarks-
kröfu til stjórnvalda að sú ákvörðun
standist örugglega að lögum og ekki
þurfí að leika minnsti vafí á því þann-
ig að það kynni að ýta mönnum út í
þessar veiðar á grundvelli vafans.
Lögin frá 1976 eru að mínu mati
ekki fullnægjandi réttarheimild. Af
þeim sökum tel ég brýna nauðsyn á
að sett verði skýr ákvæði í lög sem
banna þessar veiðar i Barentshafi
klárt og kvitt.“
Jónas segir að einnig verði að átta
sig á því hvað liggi að baki áformum
um veiðarnar í Barentshafí. „Menn
verða að átta sig á því að fyrir útgerð-
armenn sem lepja dauðann úr skel
skipta þessar veiðar miklu meira
máli í dag en vilji eða metnaður ís-
lenskra stjórnvalda að standa í farar-
broddi um mótun alþjóðlegrar stefnu
í fískveiðistjórnunarmálum sem kynni
að verða að veruleika eftir 5-10 ár,“
segir hann.
Lögin frá 1976
Lög þau sem hér um ræðir voru
sett árið 1976 í tíð Matthíasar Bjama-
sonar þáverandi sjávarútvegsráð-
herra. Fyrsta grein þessara laga
hljóðar svo: „Sjávarútvegsráðherra
setur með reglugerð þær reglur um
veiðar íslenskra skipa utan fískveiði-
landhelgi íslands sem nauðsynlegar
þykja til þess að framfylgt verði
ákvæðum alþjóðasamninga sem ís-
lendingar eru að gerast aðilar að eða
þá samninga sem gerðir eru á milli
íslenskra og erlendra stjórnvalda.
Ráðherra er auk þess heimilt að
setja aðrar þær reglur um þessar
veiðar sem honum þykir þurfa svo
sem til samræmingar við reglur þær
er gilda um veiðar íslenskra skipa í
fiskveiðilandhelgi íslands.“
Lindbergh í Viðey
Flugvél Lindberghs við Björnsbauju í höfninni á Sundbakka.
Sundbakkadagur í Viðey
MARGT verður um að vera í Viðey um helgina. Sagt verður frá þorpinu
sem var á Sundbakka á laugardag, messa og staðarskoðun verður á sunnu-
dag og hægt er að fara í hestaferðir alla daga.
■ í frétt sem Morgunblaðinu hefur
borist frá staðarhaldara segir m.a.:
Laugardaginn 14. ágúst verður dag-
skráin helguð þorpinu, sem var á
Sundbakka í Viðey á fyrri hluta þess-
arar aldrar. Menn geta farið, hvort
sem þeir vilja með Skúlaskeiðinu,
gömlu Viðeyjarfeijunni, beint austur
á Sundbakka eða með Maríusúðinni
yfir í Bæjarvör í Viðey, þar sem verð-
ur stutt staðarskoðun heima við, en
síðan verður gengið með gestum aust-
ur á Sundbakka. Þessar bátsferðir
verða kl. 14 og 15 og hefst staðarskoð-
unin við kirkjuna kl. 14.15 og 15.15.
Austur á Sundbakka tekur Örlygur
Hálfdánarson bókaútgefandi og for-
maður Viðeyingafélagsins á móti
gestum, sýnir staðinn og segir sögu
hans. Síðast en ekki síst verður Viðey-
ingafélagið með kaffísölu í Vatngeym-
inum, 150 tonna geymi, sem er frá
tíð Milljónafélagsins og er nýttur sem
félagsheimili Viðeyinga.
Sunnudaginn 15. ágúst verður
messa í Viðeyjarkirkju kl. 14. Það er
sr. María Ágústsdóttir, aðstoðarprest-
ur við Dómkirkjuna, sem messar, en
Marteinn H. Friðriksson og Dómkór-
inn sjá um tónlistina. Sérstök bátsferð
verður með kirkjugesti kl. 13.30. Kl.
15.15 verður staðarhaldarinn svo með
heðfbundna staðarskoðun, sem hefur
verið afar vel sótt í sumar: