Morgunblaðið - 21.09.1993, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. SEPTEMBER 1993
3 ODYRASTIR
Við vorum ódýrastir í fyrra
og erum það enn og ætlum
að vera það áfram.
í okkar myndatökum er innifalið
að allar myndir eru stækkaðar og
fullunnar í stærðinni 13 x 18 cm
að auki 2 stækkanir 20 x 25 cm
og ein stækkun 30 x 40 cm í
ramma.
Verð frá kr. 12.000,oo
Gætum hvers við boröum,
íslenzkt lambakjöt á hvers
manns disk hreint og
ómengað.
Ljósmyndastofan Mynd sími:
65 42 07
Barna og fjölskylduljósmyndir
sími: 677 644
Ljósmyndastofa Kópavogs
sími: 4 30 20
Atkvæði íslands í New York
Bækur
Björn Bjarnason
I2IOMIEGA
vítamín og kalk
fæst í apótekinu
ísland í eldlínu alþjóðamála.
Höfundur: Valdimar Unnar Valdi-
marsson. Útgefandi: Háskóli ís-
lands, Alþjóðamálastofnun. 266
bls. með heimildaskrá og ljós-
myndum.
Um skeið var Valdimar Unnar
Valdimarsson fréttaritari Morgun-
blaðsins í London, einmitt á þeim
árum þegar hann vann að rannsókn-
um sínum á stefnu og störfum ís-
lands á allsherjarþingi Sameinuðu
þjóðanna (SÞ) við London School of
Economics & Political Science (LSE).
Valdimar Unnar lést langt fyrir ald-
ur fram í umferðarslysi í London í
maí 1988. Á þessum árum hafði ég
umsjón með erlendum fréttum og
fréttariturum Morgunblaðsins og
kynntist þá vandvirkni Valdimars,
áhuga og þekkingu á stjórnmálum
og alþjóðamálum.
Þegar Valdimar Unnar féll frá
lágu fyrir drög að doktorsritgerð
hans, sem byggðust á fyrrgreindum
rannsóknum, er snerust um aðild
íslands að SÞ, stefnumótun og sam-
vinnu innan samtakanna frá 1946
til 1980. Tveir skólafélagar við LSE,
dr. Gunnar Á. Gunnarsson og dr.
Guðmundur R. Árnason, tóku sér
fyrir hendur að ijúka við ritgerðina
og búa hans til prentunar og hefur
hún nú komið út á vegum Alþjóða-
málastofnunar Háskóla íslands und-
ir heitinu ísland í eldlínu alþjóða-
stjómmála. Nicholas A. Sims, dósent
við LSE, ritar aðfaraorð.
Bókin skiptist í fimm hluta og
gefa kaflaheiti efnistökin til kynna:
1. Markmið og fræðilegur grundvöll-
ur rannsóknarinnar; 2. Helstu ein-
kenni íslenskra utanríkismála; 3.
Fyrirkomulag ákvarðanatöku; 4.
Málefni og bandalög; 5. Mótunar-
þættir kosningahegðunar.
Verkið er unnið á fræðijegum og
hlutlægum forsendum. Utanríkismál
og þátttaka íslands í alþjóðastjórn-
málum hafa lengi verið viðkvæmt
pólitískt deilumál hér. Ritgerðir hafa
verið skrifaðar, jafnvel undir fræði-
legu yfirvarpi, sem eru ekki annað
en réttlæting á einhveiju sjónarmiði
í hinum pólitísku þrætum heima fyr-
ir. Ritgerðin um þátt íslands í starfi
SÞ frá 1946 til 1980 er ekki brennd
þessu marki. Við gerð verksins hefur
fræðilegur tilgangur þess setið í fyr-
irrúmi og sú viðleitni höfunda að
rökstyðja afstöðu íslands með vísan
til almennra þjóðarhagsmuna og
þátttöku íslenska ríkisins í samstarfi
ríkja, tii dæmis á vettvangi Norður-
landaráðs og Atlantshafsbandalags-
ins. Um hina sérstöku íslensku hags-
muni segir Nicholas A. Sims, þegar
hann lýsir efnistökunum: „Þó voru
hin máttugu áhrif hafsins jafnan
grundvallarþáttur í rannsóknum
Valdimars. Fiskveiðar, útflutningur
sjávarvöru, hafréttarmál og önnur
viðhorf til málefna hafsins hlutu að
hafa mjög marktæk áhrif á afstöðu
íslendinga til fjölmargra mála sem
Sameinuðu þjóðirnar ályktuðu um.“
Ritgerðin ber það með sér, að hún
er upphaflega samin við erienda
menntastofnun og til mats af fræði-
mönnum, sem skortir grundvallar-
þekkingu á ísiensku þjóðfélagi og
stjórnmálum. Þetta sést af þeim at-
riðum úr sögu þjóðarinnar, sem
nauðsynlegt þykir að tíunda til að
setja málefni í skynsamlegt sam-
hengi. Að mínu mati ættu þessi
efnistök einnig að vera kostur fyrir
íslenska lesendur. Umræður um
stjórnmái og alþjóðamál hér ein-
kennast æ meira af yfirborðs-
mennsku, þar sem menn gefa sér
ekki nægan tíma eða skortir einfald-
lega þekkingu til að tengja atburði,
menn og málefni, við eðlilegt um-
hverfí sitt eða hagsmuni.
Vegna hinna gífurlegu breytinga,
sem hafa orðið á alþjóðastjórnmálum
við hrun Sovétríkjanna og valda-
Fréttir frá Hótel Örk
Vissir þú að Hótel Örk er stærsta hótel landsins
utan höfuðborgarsvæðisins?
Á Hótel Örk eru öll herbergi með baðherbergi, síma, útvarpi.sjónvarpi og smá-bar.
Á Hótel Örk eru margir veitingasalir og barir skreyttir verkum íslenskra listamanna
og blómum úr gróðurhúsum Hveragerðis.
Á Hótel Örk eru ráðstefnu- og fundarsalir af öllum stærðum.
Á Hótel Örk er upphituð útisundlaug með vatnsrennibraut og heitum
pottum, gufubað með jarðgufu og líkamsræktarsalur.
Á Hótel Örk er hárgreiðslu- og snyrtistofa með ljósabekkjum.
Við Hótel Örk er 9 holu golfvöllur, 2 tennisvellir og skokkbraut.
Gestir á Hótel Örk eiga kost á að njóta þjónustu Heilsústofnunar N.L.F.Í. i Hveragerði.
Þar er hægt að fá mat læknis á heilbrigði og meðferð, t.d. nudd, heilsuböð og Hkams-
æfingar og ráðleggingar um mataræði og heilbrigða lifnaðarhætti.
Hótel Örk býður þeim, sem vilja hvíla sig á hótelinu og njóta þjónustu
Heilsustofhunar N.L.F.Í. sértilboð nú á haustdögum.
1. Vikudvöl frá sunnudegi til sunnudags kr. 35.000* á mann.
Innifalið: Gisting, morgunverður af hlaðborði og þríréttaður kvöldverður hússins,
mat læknis á Heilsustofnun N.L.F.Í. og daglegt nudd mánudag-föstudags
eða 5 skipti.
2. Lykill að Hótel Örk eftír dvalarlengd
Innifalið: Gisting, morgunverður af hlaðborði og þríréttaður kvöldverður hússins.
Þjónusta Heilsustofhunar N.L.F.Í. greiðist beint við meðhöndlun.
Gerum tilboð í akstur til og frá Hótel Örk ef óskað er.
* Verð miðað við tvíbýli. '
M HÓTEL ÖDK
HVERAGERÐI SlMI 88-34700. FAX 98-34775
Paradís rétt handan við hæðina.
Valdimar Unnar Valdimarsson
kerfi kommúnista, hefur ritgerð sem
spannar tímabilið 1946 til 1980
meira sögulegt gildi en ella. Ára-
langar deilur um afvopnunarmál
miili austurs og vesturs á vettvangi
SÞ eru úr sögunni. Firrur eins og
þær, að unnt sé að tryggja eilífðar
frið með því að friðlýsa Indlandshaf
valda ekki iengur áköfum deilum.
Önnur deilumál sem lýst er í ritinu
eins og um kynþáttaaðskilnaðar-
stefnu ríkisstjórnar S-Afríku og við-
urkenningu á ísraelsríki eru einnig
að verða kafli í mannkynssögubók-
í upphafí ritgerðarinnar segir
réttilega: „Eins og önnur smáríki
hefur ísland hvorki vald né efna-
hagslega getu til að framfylgja
markmiðum sínum erlendis. Stór ríki
hafa slíka getu innan landamæra
sinna og grípa stundum til hernaða-
raðgerða til að framfylgja hagsmun-
um sínum. Aftur á móti hvílir full-
veldi smáríkis eins og íslands á sam-
vinnu og snurðulausu sambandi við
vingjarnlega granna og friðsamleg-
um lausnum á alþjóðlegum ágrein-
ingsmálum sem annars gætu ógnað
jafnvægi á svæðinu. Smáríki hefur
mest áhrif á fjölþjóðlegum samkom-
um og í bandalögum með því að
taka höndum saman við önnur ríki
með áþekka hagsmuni."
Á það er bent að reynslan af fá-
tækt, stöðnun og eymd nýlendu-
tímans hafi mótað stjórnmálaum-
ræður hér, þegar ísland hóf að
gegna sjálfstæðu hlutverki í alþjóða-
stjómmálum, og þessir þættir séu í
sögulegri vitund þjóðarinnar. Það sé
því ekki að undra þótt afstaða ís-
lands á alþjóðavettvangi markist af
samúð með þjóðum sem búa við
nýlendukúgun og afleiðingar henn-
ar. Til marks um að þetta viðhorf
ráði enn miklu um afstöðu íslend-
inga til alþjóðamála má nefna áhuga
þjóðarinnar á að veita Eystrasalts-
þjóðunum stuðning í sjálfstæðisbar-
áttu þeirra.
Niðurstöður ritgerðarinnar em
þær, að á vettvangi SÞ hafí íslend-
ingar ekki greitt atkvæði, ýmist ein-
vörðungu af eigingjörnum hvötum
eða látið alfarið undan þrýstingi
annarra þjóða. Orðrétt segir: „Þvert
á móti hafa íslendingar sýnt hvernig
smáþjóð með takmörkuð völd og
bjargir lærir að nota pólitískar leiðir
til að vinna að hagsmunum sínum á
alþjóðlegum vettvangi, en búa sig
jafnframt undir áhrif stærri ríkja,
ríkjahópa, bandalaga og formgerðar
Sameinuðu þjóðanna sjálfra.
Þegar Island varð aðiii að Samein-
uðu þjóðunum 1946 varð Thor Thors
sendiherra fastafulltrúi landsins á
vettvangi SÞ. Þessu starfí gegndi
Thor í tvo áratugi og mótaði það
að sjálfsögðu. Er lærdómsríkt að
kynnast því, hve sjálfstæð stefnu-
mótun íslenska fastafulltrúans var
og í bókinni er nefnt eitt dæmi (bls.
183) um að hann hafi beinlínis haft
samþykkt Alþingis um afstöðu á
allsheijarþinginu að engu, þegar
hann kaus að vera fjarverandi við
atkvæðagreiðslu um málefni Græn-
lands í stað þess að sitja hjá eins
og Alþingi samþykkti.
í bókinni kemur fram, að ráðherr-
ar og þingmenn hafi með árunum
gegnt vaxandi hlutverki í stefnumót-
un og starfi íslands í SÞ. Þó eru
ekki nema nokkur ár liðin .síðan sú
breyting varð á þátttöku þingmanna
í störfum sendinefndar Isiands, að
þeir hættu að vera þar sem fulltrúar
utanríkisráðuneytisins með starfs-
skyldur í íslensku sendinefndinni og
hófu að fara sem fulltrúar Alþingis
sér til fróðleiks um það, sem er að
gerast á allsheijarþinginu. Fyrir mig
hafði það hagnýtt gildi að lesa 'það
sem í ritinu segir um hinn innri þátt
aðildar íslands að SÞ. Er ljóst, að
enn eimir eftir af því sjálfstæði, sem
Thor Thors ávann sér í krafti þekk-
ingar sinnar og algjörrar sérstöðu.
Við breyttar aðstæður í alþjóðamál-
um ætti að vera auðveldara en ella
að virkja stjórnmálamenn enn frekar
í störf á vettvangi SÞ. Að mínu
mati yrði slíkt tii þess að efla þátt-
töku okkar í því mikilvæga starfi
sem þar er unnið og til að auka
skilning manna á almennu gildi þess,
að ísland láti að sér kveða á alþjóða-
vettvangi.
Bókin ísland í eldlínu alþjóðamála
er vönduð að allri gerð. Eg sakna
þess þó að hvorki skuli vera atriðis-
orða- né nafnaskrá í henni, því að
það auðveldaði notkun hennar sem
uppflettirits um afstöðu íslands til
mikilvægra mála. Bókin er mikil-
vægt og tímabært framlag til mál-
efnalegra umræðna um þátttöku ís-
lands í alþjóðlegu samstarfi.
Stefán Geir Karlsson
Myndlist
Eiríkur Þorláksson
Hver listamaður hefur persónu-
lega sýn á listina, sem hann vill fást.
við, og oftar en ekki byggir sú sýn
á einhveijum þeim þáttum í sögu
viðkomandi, sem hann telur mikil-
væga fyrir þróun sína í listinni.
Þetta á vel við um Stefán Geir
Karlsson, sem nú sýnir í og utan
við Gallerí Sævars Karls á horni
Bankastrætis og Ingólfsstrætis.
Sýningu sína nefnir Stefán Geir
„Æskuminningar“, og vísar með því
til þess að flest viðfangefnin sem
hann er að fást við i verkunum hafa
kviknað út frá einföldum hlutum,
sem börn taka ástfóstri við, og verða
síðan enn mikilvægari í minningunni
sem tákn þess, sem eitt sinn var.
Stefán Geir er ekki kominn að
myndlistinni eftir hefðbundnum leið-
um myndlistarnáms, heldur lærði
hann til plötu- og ketilsmíði, og fór
síðar í skipatæknifræði; hann tók
síðar þátt í nokkrum samsýningum
FÍM, og hefur áður haldið tvær
einkasýningar.
Hlutir sem tákn eða tilvísanir eru
€
I
í
ekkert nýtt í verkum þessa lista-
manns. Sýningu sína í Gallerí einn
einn fyrir um tveimur árum nefndi
hann einfaldlega „Hlutir/Objects“,
enda samanstóð sýningin af
skemmtilega unnum verkum, flest-
um úr tré, þar sem stækkaðar mynd-
ir smáhluta tilverunnar vísuðu veg-
inn og bjuggu þeim þannig nýtt sam-
hengi.
Stærðin hefur skipt miklu máli í
verkum Stefáns Geirs, en 1989 smíð-
aði hann skúlptúr sem mun hafa
verið skráður í heimsmetabækur
sem stærsta herðatré heimsins.
Stærsta verkið á sýningunni nú,
„Friðarflauta“, er unnið úr heilu tré
og trónir utandyra, þar sem vegfar-
endur hafa getað barið það augum,
og á verkið eflaust einnig eftir að
rata í slíkar skrár.
Hinir einföldu gripir æskuminn-
inganna eru í senn hversdagslegir
og heillandi, þar sem efnið og stærð-
in á sinn þátt í að skapa rétta
stemmningu. Gripirnir vísa í ýmsar
áttir: „Fransari" (nr. 9) og „Pulsa I
og H“ (nr. 15 og 16) vísa í uppá-
haldsfæðið, „Nennanögl" (nr. 10),
„Strekkjari" og „Trommaradraum-