Morgunblaðið - 16.10.1993, Blaðsíða 1

64 SIÐUR LESBOK/C
STOFNAÐ 1913
235. tbl. 81. árg.
LAUGARDAGUR16. OKTÓBER1993
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Norska nóbelnefndin veitir Nelson Mandela og F.W de Klerk friðarverðlaunin
Tileinka þau sáttum
milli svartra og hvítra
Ósló. Eeutcr.
NELSON Mandela, einn helsti
leiðtogi blökkumanna í Suður-
Afríku, og F.W. de Klerk, for-
seti landsins, fengu í gær frið-
arverðlaun Nóbels fyrir það,
sem þeir hafa gert til að binda
enda á yfirráð hvítra manna
í landinu. Þjóðarleiðtogar víða
um heim fögnuðu verðlauna-
veitingunni.
í tilkynningu norsku nóbel-
nefndarinnar sagði, að með því
að vinna að sáttum í stað þess
dvelja við gamlan ójöfnuð, hefðu
þeir sýnt mikið hugrekki og lagt
hornstein að nýju lýðræði í Suð-
ur-Afríku.
„Verðlaunin eru ekki aðeins
fyrir Mandela og mig, heldur
allt það fólk, sem unnið hefur
að því að koma á Iýðræðislegu
stjórnarfari í Suður-Afríku,“
sagði de Klerk í Höfðaborg í
gær. Mandela kvaðst tileinka
verðlaunin öllu því fólki, svörtu
og hvítu, sem lagt hefði sitt af
mörkum til að koma á sáttum
og sagðist mundu vinna áfram
að friði, frelsi og réttlæti fyrir
alla landsmenn.
Sjá „Hafa reynt...“ á bls. 22.
Reuter
Friðflyljendur
ÞAÐ var mikill fögnuður í aðalstöðvum Afriska þjóðarráðsins þegar fréttist, að þeir Mandela og de Klerk hefðu fengið friðarverð-
laun Nóbels. Hér er verið að skála fyrir tíðindunum en á hinni myndinni er de Klerk ásamt Marike, konu sinni, og barnabarni sínU,
þriggja ára gömlum snáða.
Reuter
í krossferð frá Þýskalandi
UM 150 sanntrúaðir Þjóðverjar komu i gær til Moskvu eftir sjö vikna
göngu frá Þýskalandi. Báru nokkrir krossa á göngunni og á leiðinni bað
hópurinn fyrir þjóðum Austur-Evrópu.
Rússneskur hershöfðingi segist óttast hryðjuverk
Uppreisnarlið 1 fel-
um undir Moskvu
Geislamengnnin í austur-
vegi að verða óviðráðanleg
Moskvu. Daily Telegraph, Reuter.
MARGIR uppreisnarmannanna sem vörðust í Hvíta húsinu
eða þinghúsinu í Moskvu flúðu þaðan eftir leynilegum
göngum og eru taldir hafast enn við í gífurlega stórri
neðanjarðarborg. Leiðtogar uppreisnarinnar voru form-
lega ákærðir í gær fyrir að skipuleggja fjöldauppþot og
óeirðir. Borís Jeltsín, forseti Rússlands, tilkynnti í gær, að
kosið yrði um nýja sljórnarskrá fyrir landið samtímis þing-
kosningunum 12. desember.
Arkadíj Baskajev hershöfðingi
og háttsettur embættismaður í
rússneska innanríkisráðuneytinu,
sagði að neðanjarðarborgin væri
svo stór og svo vel birg af öllu sem
til þyrfti að þar gætu menn eytt
allri ævinni. Sagði hann, að mikilla
vopnabirgða væri saknað í Hvíta
húsinu og væri enginn vafi á, að
uppreisnarmenn hefðu tekið þau
þeim verið skipað að færa leitina
út í fimm km radíus.
Vadím Byelykh, blaðamaður við
Ízvestía, segir, að hundruðum
manna hafi tekist að flýja í neðan-
jarðarborgina og hann og Baskajev
einnig telja, að hætta sé á, að þeir
helji hryðjuverkastarfsemi í
Moskvu. Þeir geti farið eftir leyni-
göngunum óáreittir og komið upp
á hinum ólíklegustu stöðum.
Uppreisnarleiðtogar ákærðir
Alexander Rútskoj, fyrrverandi
varaforseti, og Rúslan Khasbúl-
atov, forseti þingsins, voru í gær
ákærðir fyrir að skipuleggja fjölda-
uppþot og óeirðir en viðurlög við
þvi eru allt að 15 ára fangelsi.
Kaupmannahöfn. Reuter.
GEISLAMENGUN er að verða óviðráðanleg í Sovétríkjunum fyrrver-
andi og sums staðar er geislavirkum úrgangi kastað í ár, vötn og
sjó. Kemur þetta fram í skýrslu tveggja alþjóðastofnana, Alþjóðakjarn-
orkumálastofnunarinnar og Þróunarstofnunar Sameinuðu þjóðanna.
Skýrsla stofnananna er meðal
annars byggð á upplýsingum frá
embættismönnum Samveldisríkj-
anna en eiginlegar eftirlitsstofnanir
með kjamorkuúrgangi eru aðeins í
Rússlandi og Ukraínu.
Reinhart Helmke, yfirmaður Þró-
unarstofnunar SÞ, nefnir ýmis dæmi
um ástandið í samveldisríkjunum:
Nýlega fannst fyrir tilviljun há-
geislavirkt efni í bankahólfi í Lithá-
en. Það var ekki varið á neinn hátt
en hafði verið lagt fram sem trygg-
ing fyrir einkaláni.
Mælingar í Kaspíahafi sýna, að
geislavirkni þar er hundrað sinnum
meiri en eðlilegt er, líklega vegna
þess, að geislavirkum úrgangi er
kastað í ár í Síberíu.
í verksmiðjum, sjúkrahúsum,
landbúnaði og í vitum í Sovétríkjun-
um fyrrverandi er mikið um smáan,
kjarnaknúinn vélbúnað. Líklega er
þessi búnaður tíu sinnum algengari
en á Vesturlöndum og aðeins í Ukra-
ínu er vitað um 100.000 geislaupp-
sprettur af þessu tagi.
méð sér.
Tekur langan tíma að leita
Orðrómur um neðanjarðarborg-
ina, leynileg göng og brautarteina
hefur verið á kreiki í Moskvu í ára-
tugi en í tíð Sovétríkjanna var hon-
um ávallt neitað opinberlega.
Baskajev sagði, að langan tíma
tæki að leita um alla neðanjarðar-
borgina en hermenn innanríkis-
ráðuneytisins hafa leitað í 1,5 km
radíus frá þinghúsinu. Nú hefur
Aður hafði Albert Makashov hers-
höfðingi verið ákærður fyrir sömu
sakir. Verður þeim haldið í Lef-
ortovo-fangelsinu þar til réttarhöld
hefjast.
Jeltsín forseti sagði í gær, að
samtímis þingkosningunum 12.
desember yrðu kjósendur spurðir
álits á nýrri stjórnarskrá fyrir
Rússland. „Tími sovétveldisins er
að líða undir lok,“ sagði hann.
„Þökkum guði fyrir það.“