Morgunblaðið - 16.10.1993, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐÍÐ LAUGARDAGUR 16. OKTÓBER 1993
Afmælissýning
Hafnarborgar
Jón Engilberts 1908-1972. Ástarbrautin. Olía á striga, 80x105 cm.
________Myndlist_______________
Bragi Asgeirsson
Á þessu hausti eru fimm ár síð-
an Hafnarborg, menningar- og
listastofnun Hafnarfjarðar, var
vígð við hátíðlega athöfn.
Af því tilefni hefur verið sett
upp sýning á hluta myndverka-
eignar stofnunarinnar, sem stend-
ur til 25. október, og auk þess
hefur verið gefið út veglegt kynn-
ingarrit um athafnasemina á tíma-
bilinu.
Naumast þarf þó að auglýsa
starfsemina, því að hún hefur stað-
ið í miklum blóma og þar hafa
verið settar upp margar-eftirminni-
legar sýningar, auk þess sem að-
sókn að staðnum er einhver sú
besta sem þekkist um svipaðar
stofnanir.
Báðar salimir uppi og niðri eru
virkjaðir fyrir framkvæmdina en
einungis mjög lítill hluti þess sem
stofnunin á er til sýnis að þessu
sinni, og hafa menn um leið valið
þann kostinn, að vera með rýmið
opið og án skilrúma, sem auðvitað
takmarkar til muna möguleikana
á að sýna fleiri verk. Mun þetta
m.a. gert til að hin stóm verk á
endavegg í aðalsal njóti sín til fulls
og fái meiri svigrúm, en ég tel þó
að hér sé ekki alveg rétt að verki
staðið.
Þannig hef ég lengi furðað mig
á, hve Islendingarnir hafa tekið
miklu ástfóstri við eina tegund
upphengingar og opið rými, sem
að vísu var lenska í París fyrir 40
áram, en er að mestu aflögð fyrir
löngu, nema hvað hugmyndafræði-
lega list snertir. Alla vega fórna
menn nú síður góðum verkum til
að önnur fái betur notið sín, og
að auki gerir þetta sýningar ein-
hæfari og staðlaðri.
Fjölbreytni og sveigjanleiki upp-
henginga er meiri en nokkru sinni
og enginn staðall er hér tii, — slíkt
er mikill misskilningur og þannig
krefst hver einasta sýning þess að
tekið sé tillit til sérstakra einkenna
myndverkanna. Og satt að segja
var nokkuð tómlegt um að litast í
efri sölunum, þrátt fyrir ágæt verk.
Einkum staðnæmdist ég oft við
málverk Jóns Engilberts „Ástar-
brautina", sem er ákaflega vel
máluð mynd, en þarfnast sárlega
upplyftingar og nýrrar umgerðar.
Jón gerði nokkrar myndir í þess-
um stíl og era það allt eftirtektar-
verðar landslagsmyndir, safaríkar
og fínt málaðar, en hafa verið að
koma á markaðinn undanfarið,
skítugar og í þungum og forljótum
bronslitum römmum.
Þetta málverk var það sem kom
mér mest á óvart á allri sýning-
unni, en annars era þama önd-
vegisverk eftir ágæta myndlistar-
menn, en hafa mörg verið sýnd
oft áður, og því er brýnna að íjalla
að nokkra um sjálfa stofnunina í
þessum pistli.
Þetta er ung stofnun og fjárráð-
in varla mikill og því er hin blóm-
lega starfsemi aðdáunarverð, og
til þess hlýtur að vera tekið, hve
hún gerir Hafnarfjörðinn stórum
menningarlegri og hlýlegri heim
að sækja, og þess nýtur bæjarfé-
lagið allt á einn og annan hátt.
Óbeini hagnaðurinn er þannig
margfaldur á móti beinum og
skráðum útgjöldum, og því mega
menn aldrei gleyma í þessu litla
þjóðfélagi skriffínsku og þröng-
sýni. Þetta er margsannað erlendis
og varla erum við frábragðnir
mönnum þar, þótt aðstæður kunni
að vera aðrar.
En eitt ber að varast, sem er
að gera innri starfsemi of um-
fangsmikla og taka á sig of miklar
skuldbindingar og ábyrgð. Bæði á
það við starfsmannahald og að
taka við stórgjöfum, því að menn-
ingarstofnanir (og söfn) eiga fyrst
og fremst að þjóna heildinni, og
mega síður taka á sig skuldbind-
ingar sem óhjákvæmilega rýra
möguleikana á þeim afdráttarlausu
stefnumörkum.
Auðvitað era viðamiklar lista-
verkagjafir iðulega höfðinglega og
vel metnar, en spurningin er alltaf
öðru fremur, hvort viðkomandi
stofnanir séu nægilega vel í stakk
búnar til að taka á móti þeim.
Á ég hér við geymslurými, for-
vörslu og síðast en ekki síst rekstr-
arfé. Málið liggur nefnilega þannig
fyrir, að söfn ytra eru yfirleitt með
markaðar og mjög strangar reglur
í þessu sambandi. Framsýnir líta
til þess, að einn góðan veðurdag
þrýtur geymslurými, þannig að
ekki verði hægt að taka við meiru,
jafnvel ekki mjög verðmætum gjöf-
um!
Söfn ytra hafa þannig oftsinnis
hafnað höfðinglegum stórgjöfum,
jafnvel hundrað milljóna króna
virði, á þeirri forsendu, að það bitn-
aði á annarri starfsemi, setti um-
svifum þeirra takmörk og kæmi
niður á starfandi listamönnum og
eðlilegri starfsemi þeirra um leið.
Eitt af því, sem umboðsmenn
myndlistarmanna leggja hvað
mesta áherslu á ytra, er að reyna
að fá mikils háttar söfn til að taka
við myndum skjólstæðinga sinna
vegna auglýsingagildisins og
heppnist það þykir það dijúgur
ávinningur, en hér er þó við ramm-
an reip að draga vegna markaðra
reglna.
Hér er eingöngu um almennar
staðreyndir að ræða, og þessum
skrifum er ekki beint gegn neinum
sérstökum, né Hafnarborg sérstak-
lega, en fljótfærni í slíkum málum
hefur oftar en ekki reynst hafa
afdrifaríkar afleiðingar.
í þessu sambandi vil ég aftur
vísa til þess, að hinn heimskunni
danski myndlistaraiaður Richard
Mortenssen, sem lést fyrr á árinu,
vildi gefa 400 myndverk menning-
armiðstöð, sem verið hefur í bygg-
ingu í útborg eða nágrenni Kaup-
mannahafnar. Hér var um mjög
verðmæta gjöf að ræða, m.a. 200
málverk og þar af ýmiss konar
lykilverk. Gjöfinni var hafnað (!) á
áðurnefndum forsendum, en unnið
er að því í Danmörku að reyna að
koma þessum verkum fyrir á sóma-
samlegan hátt ef samningar takast
við erfingjana. Hér kemur það
skýrt fram að gjöf er ekki einung-
is gjöf, heldur getur það kostað
mikla peninga að taka við gjöfum.
Danir era 30 sinnum fleiri en
við og eiga mjög ríkar hefðir í
málaralist. Að auki er fjöldinn allur
af mjög góðum söfnum í landinu.
í Kaupmannahöfn era söfnin þar
að auki mörg risastór og auðug
af hvers konar perlum heimslistar-
innar. Hins vegar er íslenzk list
ung og sviðið raglingslegt, söfnin
fátæk af erlendum listaverkum og
í vasaútgáfuformi.
í ljósi þess mætti ætla, að hlut-
verk Hafnarborgar og annarra
listastofnana sé mun frekar að
Fossar og fjöllin blá
________Myndlist_____________
Bragi Asgeirsson
í Ásmundarsal heldur ungur mál-
ari, Torfí Ásgeirsson að nafni, fyrstu
einkasýningu sína og stendur hún til
24. október.
Torfi nam við málunardeild MHÍ
á árunum 1984-88, og virðist ekki
hafa tekið stefnuna á framhaldsnám
heldur öllu frekar verið að líta í kring-
um sig og leita fanga í íslenzkum
sjónhring.
Á sýningu Torfa eru aðallega mál-
verk, en það vora þó litlar vatnslita-
myndir er aðallega vöktu athygli
mína í fyrstu og á meðan ég var að
átta mig á málverkunum. Þau eru
nefnilega dálítið seintekin og hörð
og hafa eins og yfir sér yfirbragð
nákvæmni og fálætis.
Vatnslitamyndimar hins vegar eru
ólíkt innilegri í útfærslu og hafa
þannig yflr sér meiri nánd og era að
auki frjálslegar málaðar, sem þó felst
ekki einungis í tækni í þessu tilviki.

„Mistur á heiði“.
Nema að því leyti að liturinn er látinn
„renna“ eins og það heitir.
En um leið og vatnsliturinn býr
yfír þokka og litbrigðum, sem erfíð-
ara og í sumum tilvikum ókleift er
að ná í olíu, er tæknin mjög erfið ef
menn stefna að úrskerandi árangri.
Torfa hefur tekist að ná sérstökum
tökum á vatnslitunum, en þar vaka
veðrabrigðin fyrir honum og túlkun
þeirra og það tekst helst í myndum
eins og „Vonskuveður“ (14), „I skjóli
gróðurs" (15) og „Farið að hausta"
(17), sem allt eru vel og nærfæmis-
lega málaðar myndir.
Málverkin eru ailt annar handlegg-
ur og hér markar Torfí sér nákvæ-
man og hnitmiðaðan ramma hvað
formræna útfærslu snertir og er
umhyggjan fyrir lýtalausri útfærslu
fullmikil á köflum. En þessi árátta
getur líka leitt til óvæntra lausna
eins og t.d. í mynd -nr. 7 „Dynur í
fossum", sem er sér á báti á sýning-
unni og jafnframt áhrifaríkust í
myndbyggingu.
En annars vöktu nær samtóna
myndir einna mesta athygli mína,
eins og t.d. „Við ána að vetri“ (1),
„Vetrarmjöll" (5), og „Fegurð vetrar"
(9). Einnie’ er lifandi spil í hinum
fossmyndunum „Lækjarfoss" (4) og
„Við fossinn“ (12). Þykir mér einsýnt
að sterkasta hlið Torfa um þessar
mundir séu form sem byggjast í
hægri stígandi með einn granntón
sér til fulltingis.
Þótt þessar myndir sumar hveijar
virki harðar, kaldar og óvægar á
skoðandann í fyrstu, er aiveg víst að
þær vinna á við nánari skoðun. Ein-
faldlega vegna þess af hve mikilli
éinlægni þær era útfærðar og maður
finnur að hér er á ferð málari sem
liggur eitthvað á hjarta og kemur til
dyranna eins og hann er klæddur.
Samkór
Tónlist
Jón Ásgeirsson
Þegar talað er um þá blómstr-
andi þróun, sem orðið hefur á
sviði tónlistar síðustu tvo ára-
tugina, vill gleymast að hún
hefur einnig breiðst út um
landsbyggðina og birtist þar
með ýmsum hætti. Starfsemi
kóra er einn þátturinn í þessari
tónlistarvakningu og sú fram-
þróun, sem hefur orðið í kórsöng
á höfuðborgarsvæðinu, hefur
einnig haft áhrif á kórsöng úti
á landsbyggðinni.
Samkór Selfoss heldur upp á
20 ára starfsemi sína og hélt
tónleika í Seljakirkju sl. mið-
vikudag. Stjórnandi kórsins er
Jón Kristinn Cortez og píanó-
leikari með kórnum var Þórlaug
Bjarnadóttir. Á efnisskránni
voru íslensk þjóðlög og kórverk,
skemmtitónlist og kórþættir úr
óperum. í heild var söngur kórs-
ins góður, vel samæfður og auð-
heyrt að stjómandinn hafði unn-
ið vel og hugað grannt að, hvar
gæta skal varúðar, varðandi
tónstöðu og raddbeitingu.
Af þjóðlögunum var Island
farsælda Frón vel flutt og með
töluverðri stígandi og af ís-
lensku söngverkunum var Smá-
vinir fagrir, eftir Jón Nordai,
sérlega fallega sungið.
Sönggleði einkenndi allan
söng kórsis en var þó mest áber-
andi í skemmtilögunum, t.d. í
bæta við sundurlausa myndverka-
eign, púkka í undirstöðuna og
rækta meint sérkenni, en að taka
við stórgjöfum og halda þeim fram.
Fram kemur t.d. að biýnt er að
leggja áherslu á forvörslu þeirra
verka sem stofnunin á þegar, gera
við þau, hreinsa og skipta um
blindramma og umgjarðir, sem í
mörgum tilvikum kæfa verkin.
Allt þetta kostar mikla peninga,
vel að merkja...
Afmælisrit stofnunarinnar er
mikilsvért framtak og má skoðast
sem nokkurs konar árbók og telst
hæfilegt að slík úttekt fari fram á
fimm ára fresti.
Hér koma fram flestar ef ekki
allar heimildir um aðdraganda að
stofnun Hafnarborgar, sem hefði
aldrei orðið til án frumkvæðis
Sverris Magnússonar lyfsala, sem
lagði til húsnæði ásamt bóka- og
listaverkasafni sínu. Fram kemur
að tíu ár eru liðin frá því að gjöfin
var afhent, en gengið var frá form-
legri stofnun 1. júní 1983, ogfimm
ár frá því að viðbyggingin við hús
Sverris var vígð og tekin í notkun.
Um þann þátt skal vísað til upp-
lýsinga í ritinu sjálfu, en mikilvægt
er að sem flestir sem láta sig
myndlist varða eignist það, því að
hér er um mikilvægar heimildir að
ræða.
Ritið er ríkulega prýtt myndum,
bæði hvað listaverkaeign snertir
og frá einstaka listviðburðum.
Viðamikill annáll um starfsemi
listamiðstöðvarinnar er í upphafi
ritsins og þarnæst kafli um lista-
verkasafn Hafnarfjarðar. Þá er
íjallað um stórgjöf Eiríks Smith
og síðan viðtal við Elías B. Hall-
dórsson. Sjálfstæð grein um utan-
garðslist er í ritinu og er ekki gott
að segja hvaða erindi hún á þang-
að. Loks er stutt og snubbótt um-
ræða um hlutverk listastofnana,
sem hefði þurft að vera mun lengri
og ítarlegri, betur hugsuð og unn-
in. Tónleikahaldi innan stofnunar-
innar eru gerð skil og loks er skrá
yfir listaverkaeign Hafnarborgar
og svo nafnaskrá.
Annars er ritið það stórt og veg-
lega að því staðið, að helst þyrfti
að fjalla um það sérstaklega lið
fyrir lið.
Ber að óska aðstandendum
Hafnarborgar til hamingju með
framtakið og metnaðarfullra átaka
í framtíðinni.
Selfoss
„Viljasöngnum“ eftir Lehár og
Vorljóði eftir Johann Strauss.
Síðustu lögin voru fangakórinn
úr Nabucco og Steðjakórinn úr
Trovatore, bæði eftir Verdi, og
lokakórinn úr Þrymskviðu, sem
flutt voru með töluverðum til-
þrifum og ágætri aðstoð píanó-
leikarans, Þórlaugar Bjarna-
dóttur.
Samkór Selfoss er vel æfður
og vel syngjandi kór, með þó-
nokkuð þéttan tón, sem kór-
stjórinn nýtti vel, bæði í veikum
og sterkum söng og ofgerði
kórnum aldrei. Þetta góða jafn-
vægi í styrk korn sérlega vel
fram í lagi Páls ísólfssonar, Úr
útsæ rísa íslands fjöll í kórgerð
Garðars Cortes, Maístjörnunni,
óperukórnum og í léttu lögun-
um, sem voru og sungin af gleði,
lögum eins og Lítill fugl eftir
Sigfús Halldórsson, Hin sól-
gyllta strönd, eftir Sieczynski
og Faðmlög og freyðandi vín,
sem trúlega er rússneskt al-
þýðulag.
Sigurður Ágústsson var einn
þeirra manna sem var fremstur
í flokki tónlistarfrömuða á
Suðurlandi og eftir hann söng
kórinn lagið Jörvagleði, við
kvæði eftir Davíð, ágætt lag,
sem kórinn söng hressilega.
Tónleikar Samkórs Selfoss
benda til þess að tónlistariðkun
á Suðurlandi sé vel á vegi stödd
og Jón Kristinn Cortez kemur
þarna fram sem vandvirkur og
góður stjórnandi.