Morgunblaðið - 23.10.1993, Blaðsíða 12

12_______________MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. OKTÓBER 1993_
Klórað í bakkann — enn
um gjöf ríkisstj órnarinnar
eftir Gylfa
Arnbjörnsson
Sveinn Hannesson, fram-
kvæmdastjóri Félags íslenskra
iðnrekenda og Samtaka iðnaðar-
ins, telur sér skylt að svara grein
minni um rausnarlega gjöf ríkis-
stjórnarinnar til samtaka iðnaðar-
ins hér í Morgunblaðinu þriðjudag-
inn 5. okt. si. í svari Sveins kemur
hins vegar ekkert efnislega fram
sem rökstyður það að þau samtök
sem hann starfar fyrir eigi að fá
einn milljarð króna í gjöf frá ríkis-
stjóminni. Þvert á móti tel ég að
í grein hans séu enn frekari rök
fyrir því að iðnaðurinn eigi enga
réttmæta kröfu á eignaraðild að
Iðnlánasjóði, heldur að hér sé um
eign þjóðarinnar að ræða. Það er
ástæða til þess að draga þessi
atriði fram hér.
í fyrsta lagi bendir Sveinn á að
arði af eignarhlut iðnaðarins eigi
skv. frumvarpinu að veija til þess
að þjónusta iðnfyrirtækin á vegum
samtakanna og Vöruþróunar- og
markaðssjóðs, sem skipuð verður
tveimur fulltrúum iðnaðarins og
einum frá ráðuneytinu, eigi að
taka upp samningaviðræður við
samtök iðnaðarins um nánari
skiptingu þessa arðs. Það yrði nú
fróðlegt að sjá niðurstöðu þeirra
viðræðna. Kjarni málsins er hins
vegar sá, eins og alþjóð veit, að
starfsemi hagsmunasamtaka felst
í því að veita félagsmönnum sínum
ýmsa þjónustu. Yfirlýsing Sveins
um að arðinum eigi að veija til
slíkrar þjónustu staðfestir einung-
is það sem ég hélt fram. Að nota
eigi þennan eignarhluta til þess
að ijármagna hagsmunagæslu
iðnrekenda. Þetta kemur einnig
fram í skýrslu stjórnar Landssam-
bands iðnaðarmanna sem lögð var
fram á síðasta Iðnþingi og birt er
í Tímariti iðnaðarmanna (66. árg.).
Þar segir að með stofnun íslenska
fjárfestingabankans hf. muni
„iðnlána- og iðnaðarmálagjöld,
sem nú eru lögð á aðstöðugjalda-
stofn iðnaðarins, falla niður að
loknum aðlögunartíma og myndi
arður af hlutafjáreigninni þá kom
a.m.k. að hluta í stað tekna af
þessum gjöldum“ (bls. 37). Eins
og menn vita þá er iðnaðarmála-
gjaldið sá hluti félagsgjalda Félags
íslenskra iðnrekenda og Landsam-
bands iðnaðarmanna sem öll iðn-
fyrirtæki greiða skv. lögum, án
tillits til þess hvort þau eru aðilar
að þessum samtökum eða ekki.
í öðru lagi er Sveinn upptekinn
af því að iðnaðurinn hafi lagt Iðn-
lánasjóði til 4,1 mia.kr. frá upp-
hafi og ríkið aðeins 1,7 mia.kr. frá
upphafi. Þar til viðbótar hefur
sjóðurinn verið rekinn með hagn-
aði af þeim vaxtamun sem sjóður-
inn hefur af útlánastarfsemi sinni
sem ætti að bæta eiginfjárstöðuna
enn meira. Hins vegar er eiginfjár-
staða Iðnlánasjóðs í dag 2,7
mia.kr. og því vantar í það minnsta
3,1 mia.kr. inn í dæmið, fyrir utan
hagnaðinn af rekstrinum. Það er
vitað mál að þetta fé hefur ekki
farið í ríkissjóð og sjóðurinn hefur
þrátt fyrir hagnaðinn fært töpuð
útlán til gjalda. Því er augljóst
mál að því fé sem á vantar hefur
verið úthlutað sem styrkjum bæði
til fyrirtækja í iðnaði og samtaka
atvinnurekenda í iðnaði. Þar til
viðbótar kemur síðan bæði skatta-
legt hagræði fyrirtækjanna vegna
iðnlánasjóðsgjaldsins og verðmæti
ríkisábyrgðar vegna erlendrar lán-
töku sjóðsins, eins og fulltrúar rík-
isins bentu réttilega á. Kjarni
málsins er sá að ef röksemda-
færslu Sveins er fylgt eftir þá er
lítið orðið eftir af þessu framlagi
þeirra þegar grannt er reiknað og
því fellur hún dauð niður!
í þríðja lagi telur Sveinn að ég
hafi farið illilega út af brautinni
þegar ég held því fram að það séu
neytendur sem hafi borið iðnlána-
sjóðsgjaldið með hærra vöruverði.
Kjarni málsins er hins vegar sá
að þetta byggir alfarið á rök-
semdafærslu fulltrúa atvinnurek-
enda, þar á meðal iðnrekenda,
fyrir niðurfellingu aðstöðugjalds
um síðustu áramót. Það verður
auðvitað að gera þá lágmarks-
kröfu til fulltrúa iðnrekenda sem
annarra að einhvert samhengi sé
í málflutningi þeirra frá einum
tíma til annars í stað þess að
breyta honum sífellt eftir því sem
við á. Eða er Sveinn að segja okk-
ur að niðurfelling aðstöðugjaldsins
hafi verið byggð á misskilningi sl.
haust?
í fjórða lagi teiur Sveinn að í
stað þess að ríkisstjórnin falli frá
Össur Skarphéðinsson.
„Gjöld sem hvetja til
umhverfisverndar má
allt eins kalla græn
gjöld. Þessi gjöld virka
á tvo vegu: Annars veg-
ar gefa þau fólki fjár-
hagslegan hvata til að
taka þátt í umhverfis-
vernd en hins vegar
hvetja þau fólk til að
gera ekki eitthvað sem
það annars myndi
gera.“
nokkur umhverfisspjöll, uns Þing-
vallapresti þótti nóg um og setti
gjald á „skrautið“ - tvær krónur
á hrísluna. Dró þá samstundis úr
ósómanum.
íslendingar ættu að feta í fót-
spor Þingvallaprests og taka upp
græn gjöld til umhverfisverndar.
Höfundur er umhverfisráðherra.
Gylfi Arnbjörnsson.
„Hér er verið að takast
á um það að ríkisstjórn
gefi skýlaust fordæmi
fyrir því að atvinnurek-
endum verði færðir á
silfurfati 5-6 mia.kr.
af eigum þjóðarinnar til
þess að standa undir
hagsmunagæslu sinni.“
því að gefa iðnrekendum einn
milljarð króna til þess að standa
undir hagsmunagæslu sinni, væri
eðlilegra að skerða félagsleg rétt-
indi með því að skattleggja sjúkra-
sjóði verkalýðsfélaga. Þetta er al-
veg makalaus málflutningur, sem
kemur svo sem ekki á óvart, en
ég læt lesendum eftir að dæma
hann.
í fimmta lagi hefur það komið
fram í fjölmiðlum að útgerðamenn
hyggjast gera kröfu til þess að
þeir eignist verulegan hluta af 4,5
mia.kr. eigin fjár Fiskveiðasjóðs
og hefur þegar verið skipuð nefnd
til þess að fjalla um þessa kröfu.
Ennfremur hafa bændur gert til-
kall til Stofnlánadeildar landbún-
aðarins, en þar er eigið fé 1,5
mia.kr. Hér er því ekki aðeins
verið að takast á um það að ríkis-
stjórn gefi skýlaust fordæmi fyrir
því að atvinnurekendum verði
færðir á silfurfati 5-6 mia.kr. af
eigum þjóðarinnar til þess að
standa undir hagsmunagæslu
sinni.
Því vil ég ítreka þá kröfu að
iðnaðarráðherra breyti þessu
frumvarpi. Þó það kunni að vera
nauðsynlegt að breyta skipulagi
fjárfestingarlánasjóðanna, m.a
með því að sameina sjóði iðnaðar-
ins, þá er ekkert sem rökstyður
það að ríkisstjórn gefi Pétri og
Páli (eða Sveini og Kristjáni). Mun
skynsamlegra væri að ríkissjóður
legði allt hlutafé í nýja bankanum
í Vöruþróunar- og markaðssjóð í
stað þess að selja hluta þess á
almennum markaði. Ekki veitir af
því að efla iðnþróun miðað við
þróunina undanfarin ár. Jafnframt
er eðlilegt að stjórn þessa nýja
sjóðs verði skipuð fulltrúum bæði
atvinnurekenda og launafólks
ásamt fulltrúa ráðuneytisins. Bæði
hafa samtök launafólks lagt veru-
lega af mörkum á undanförnum
árum til þess að efla iðnaðinn
m.a. með öflugri auglýsingaher-
ferð sl. haust. Einnig hefur Al-
þýðusambandið lengi krafist þess
að fá aðild að stjórn Iðnlánasjóðs,
því framtíðaruppbygging iðnaðar-
ins er ekki bara málefni atvinnu-
rekenda einna heldur ekki síður
þeirra starfsmanna sem þar vinna.
Undir þetta sjónarmið hefur m.a.
verið tekið við skipun stjórnar-
manna í stjórn Fiskveiðasjóðs, en
þar á launafólk einn fulltrúa.
Höfundur er hagfræðingur ASÍ.
Græn gjöld
eftir Össur
Skarphéðinsson
Umhverfisvernd grundvallast á
þekkingu almennings.og virðingu
fyrir umhverfinu. A seinni árum
hefur þrýstingur vel upplýsts al-
mennings leitt til þess hér á landi
og annars staðar, að stjórnmála-
menn og stjórnendur fyrirtækja
hafa orðið að láta sig umhverfis-
mál varða. Sumar greinar og fyrir-
tæki hafa átt ánægjulegt frum-
kvæði að umhverfisvemd, og þar
má nefna til dæmis Eimskipafé-
lagið og framköllunariðnaðinn, að
ógleymdum kæliiðnaðinum, sem á
hrós skilið fyrir viðleitni sína til
að draga úr notkun ósoneyðandi
efna.
En þrýstingur almennings dug-
ar þó ekki einn og sér. Það þarf
líka að setja lög og reglur til að
tryggja að ákveðnum lágmarkskr-
öfum sé fullnægt. Mannlegur
breyskleiki lætur nefnilega ekki
að sér hæða. Sérfræðingar um
umhverfísmál hafa jafnframt í æ
ríkari mæli velt fyrir sér, hvernig
beita megi efnahagslegum hvötum
til umhverfísverndar. Hér á landi
lágu gosdósir og flöskur um allar
jarðir þangað til sett var skila-
gjald á ýmsar einnota umbúðir.
Hinn efnahagslegi hvati, sem fólst
í skilagjaldinu, eyddi hins vegar
vandanum að langmestu leyti. Það
voru peningamir sem ýtti við fólki.
Græn gjöld
Gjöld sem hvetja til umhverfis-
verndar má allt eins kalla græn
gjöld. Þessi gjöld virka á tvo vegu:
Annars vegar gefa þau fólki fjár-
hagslegan hvata til að taka þátt
í umhverfisvemd en hins vegar
hvetja þau fólk til að gera ekki
eitthvað sem það annars myndi
gera. Þetta má útfæra á ótal hátt.
Við getum hugsað okkur að lagt
sé gjald á fyrirtæki sem mengar
yfir ákveðnu marki og þeim tekj-
um sem þannig aflast dreift til
þeirra fyrirtækja sem menga vinnu
en því nemur. Við getum einnig
hugsað okkur að þetta græna
mengunargjald renni í nkissjóð,
en skattar lækki á móti. Á þennan
hátt eru fyrirtækin hvött til að
menga minna og borga þá lægri
skatta í kjölfarið.
Sumir hagfræðingar hafa sett
fram hugmyndir um róttæka upp-
stokkun á skattakerfi vestrænna
ríkja. í stað hefðbundinna tekju-
og eignaskatta komi umhverfís-
gjöld og auðlindagjöld. Grundvall-
arhugmyndin er sú að grænu
gjöldin verði ekki viðbót við skatt-
heimtu ríkisins, heldur verði skatt-
ar lækkaðir á móti. Þessar hug-
myndir eru enn sem komið er á
umræðustiginu, en þeirrar er
framtíðin þar sem ekki er við því
að búast að Vesturlönd nái tökum
á vaxandi umhverfisvanda sínum
án róttækra aðgerða í efnahags-
málum.
Túkall á hrísluna!
I skýrslu OECD um umhverfis-
mál á Islandi er hvatt til aukinnar
gjaldtöku á mörgum sviðum. Það
er sjálfsagt að athuga þau mál
fordómalaust. Skilagjöld hafa
sannað gildi sitt hér á landi og
nauðsynlegt að beita þeim miklu
frekar, til dæmis á bíla, rafgeyma
og raunar fleiri tegundir umbúða
en þegar er gert.
Ánnars eru græn gjöld ekki al-
veg ný á íslandi. Eftir að vegur
var lagður til Þingvalla snemma á
öldinni varð það vinsælt að höfuð-
borgarbúar sem óku til Þingvalla
rifu upp hríslur til að skreyta far-
artæki sín með. Af þessu hlutust
Amnesty International
Akall um hjálp
Brasilía
SJÖ „götubörn" og ungur
maður, sem með þeim bjó,
voru skotin til bana - að því
er sagt af lögreglunni í mið-
borg Rio de Janeiro hinn 23.
júlí sl. Að minnsía kosti 328
börn og unglingar féllu í val-
inn í fylkinu Rio de Janeiro
á fyrstu sex mánuðum ársins.
I dagrenningu hófu byssu-
menn skothríð á hóp 50 barna
og unglinga sem sváfu undir
berum himni nálægt Candelar-
ia-kirkju. Fimm þeirra voru
drepin á staðnum, öðrum tveim-
ur var banað á lóð Nýlistasafns-
ins. Áttunda fórnarlambið lést
af sárum sínum fjórum dögum
síðar.
í kjölfar háværra mótmæla
frá innlendum og erlendum aðil-
um gegn Candelaria-blóðbað-
inu, einsog það er nefnt, hafa
fjórir menn - þeirra á meðal
þrír lögregluþjónar - verið
ákærðir fyrir glæpinn, aðrir
sem grunaðir eru er leitað.
Þeir sem létu lífið voru: Paulo
Roberto de Oliveira (11 ára),
Anderson Thome Percira (13
ára), Marcelo Candido de Jesus
og Valderino Miguel de Almeida
(báðir 14 ára), Gambazinho og
Nogento (báðir 17 ára), Raulo
José da Silva (18 ára) og Marc-
os Antonio Alves da Silva 122
ára).
Aftökur án dóms og laga á
fullorðnu fólki
jafnt sem börn-
um eiga sér
stað í þéttbýli
Brasilíu og eru
framkvæmdar
af „dauðasveit-
um“, sem oft
eru borgara-
lega búnir lög-
regluþjónar. Þessar sveitir eru
fjármagnaðar af kaupsýslu-
mönnum sem hafa hug á að
„hreinsa" nágrenni sitt af fé-
lagslega óæskilegu fólki, ræn-
ingjum og smáþjófum sem og
götubörnum sem sjálf kunna
að hafa leiðst út á glæpabraut.
Dómsmálaráðuneytið hefur
tilkynnt að alríkislögreglan sé
að rannsaka framferði „dauða-
sveita“ í Rio de Janeiro og öðr-
um fylkjum. Hingað til hafa
yfirvöld í Brasilíu ekki lokið
þvílíkum rannsóknum né sótt
sökudólga til saka.
Sendið kurteislegar áskoran-
ir og látið í ljós ánægju með
ráðstafanir sem gerðar hafa
verið til að rannsaka Candelar-
ia-morðin, og hvetjið til þess
að allt verði gert til að vernda
börnin sem bera vitni í málinu.
Ennfremur að öll slík mál verði
rækilega rannsökuð og söku-
dólgar sóttir til saka.
Utanáskriftin er: President
Itmar Franco, Palácio do Plan-
alto, Brasilia D.F., Brazil.