Morgunblaðið - 13.11.1993, Side 13
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. NÓVEMBER 1993
13
Kjópum
Guðna Stefánsson í 2. sætið
Traustur maður með reynslu
Heitt á könnunni. Ökum kjósendum á kjörstað ef óskað er, sími 644011.
Kosningaskrifstofa, Kársnesbraut 110, kjallara, sími 44777.
Stuðningsmenn.
ÞRIGGJARETTA
MALTIÐ
FRÁKR.690
Kommissar Sús-
amia og krossferðin
Opið bréf til Odds Björnssonar frá Þór Rögnvaldssyni
Prófkjör Sjálfstæðismanna í Kópavogi 13. nóvember 19931
Oddur!
Mikið fannst mér leiðinlegt að
lesa svar þitt við svokölluðum „rit-
dómi“ Súsönnu Svavarsdóttir í
Mogganum um daginn! Hvernig
gastu fengið af þér, drengur, að
gefa slíkan höggstað á þér? Veistu
þá ekki — jú, auðvitað veistu það
mæta vel! — að inntaksleysið er
ekki svara vert? Þú svarar ekki
einskis verðum ritdómi. Það sem
ekki er svara vert, er heldur ekki
svara vert; ekki! Svo einfalt er það
mál!
Súsanna Svavarsdóttir hefur eng-
an sérstakan áhuga á leikhúsi; hefur
aldrei gefið sig út fyrir það og er
þar af leiðandi enginn alvöru gagn-
rýnandi. Áhugamál S.S. liggja allt
annars staðar eins og alþjóð veit.
Það er því ekki annað en að
skemmta skrattanum — eða bláeygð
einfeldnin — að fjalla af einhverri
einurð um markleysi (og þar með
um leið eitthvert hugsanlegt gildi)
„ritdóma“ hennar.
Súsanna Svavarsdóttir er femín-
isti; fyrst og síðast femínisti — allt
annað fellur í skuggann fyrir þessu
megináhugamáli „gagnrýnandans“.
Þar liggur hundur grafinn. Leikhús-
ið sem slíkt er ekki nema aukaatriði
eða aukageta: þriðja- eða fjórða-
flokks áhugamál. Skrif S.S. — sér-
staklega skrif hennar um leikhúsið
— eru því í raun og sannleika full-
komlega óskiljanlegt og samhengis-
laust rugl — nema að því tilskildu
að þau séu sett í tilhiýðilegt sam-
hengi við áhuga hennar á fem-
ínisma. Þá greiðist líka svo sannar-
lega úr flækjunni á augabragði og
allt verður ljóst; sól skín í heiði!
Hugtök eins og góður og vondur f
„dómum“ hennar hafa m.ö.o. ein-
göngu merkingu með skírskotun til
femínisma hennar.
Oddur, klingir þetta engri bjöllu
hjá þér? Manstu ekki? Manstu ekki
eftir Skáldatíma Halldórs Laxness;
lýsingunni á því þegar þeir Bertholt
Brecht hittust að máli í Berlín ’55
(Skáldatími, bls. 178). Brecht íjallar
hér um þá sérstöku tegund af
„gagnrýni" sem viðhöfð var í sælu-
ríki kommúnismans (A-Þýskalandi)
og sem starfaði samkvæmt þeirri
formúlu að eitthvert tiltekið lista-
verk sé að sönnu harla gott — en
samt ekki „rétt“ (þjónar ekki mál-
staðnum) og skuli því falla fyrir öxi
ritskoðunarinnar. „Gagnrýni" sam-
kvæmt þessari formúlu tekur m.ö.o.
eingöngu mið af því hvort listaverk-
ið þjónar hagsmunum „rétttrúnað-
arins“ eða ekki. Þetta er þvi ekki
gagnrýnt í neinum raunsönnum
skilningi heldur formúla: gott verk
er að sönnu gott — en samt vont
(tjáir ekki hinn „rétta“ skilning
hinnar „réttu" stefnu). Og auðvitað
gildir formúlan jafnt ef hún er notuð
á hinn veginn: vont verk er að sönnu
vont verk — en samt gott; þ.e. ef
það þjónar málstaðnum, o.s.frv.
Oddur! Er það ekki aldeilis und-
urfurðulegt sjónarspil að sjá þennan
ófögnuð — þennan rétttrúnaðar-
draug fallinnar hugmyndafræði —
fara nú hamförum á síðum Morgun-
blaðsins (Morgunblaðsins — af öll-
um málgögnum! „Oðruvísi mér áður
brá,“ sagði kellingin og glotti svo
að skein í berar svartar hendur!) —
og kallar sig leikhúsgagnrýni! Því
Þór Rögnvaldsson
„Súsanna Svavarsdóttir
er femínisti; fyrst og
síðast femínisti — allt
annað fellur í skuggann
fyrir þessu megin-
áhugamáli „gagnrýn-
andans“. Þar liggur
hundur grafinn."
verður hins vegar ekki á móti mælt
að kommissar femínismans — kom-
missar Súsanna — beitir lensunni
fimlega þegar hún fellir sleggju-
dóma sína, og er þá engu kviku eirt
sem ekki játar hina einu sönnu trú!
Og þó er það svo skrýtið að dómarn-
ir eru í raun og sannleika ekki nema
þrír; þ.e. „gott“, „ótrúlega gott“ og
„ótrúlega vont“.
Fyrst er það klassikin — hún er
„góð“. Klassíkin hefur sér það líka
til ágætis að vera í hæfilegri fjar-
lægð og er því ekki að ybbast allt
of mikið upp á femínískt hjarta
kommissarsins. Og þó er ekki alltaf
svo; ekki Strindberg t.d., Strindberg
hefur svoleiðis áhrif á kommissarinn
að hann bókstaflega sér — rautt.
Verk þessa höfuðsnillings (Fröken
Júlía t.d.) eru hreint ótrúlega vond;
persónusköpunin flatneskjuleg
o.s.frv. (Auðvitað er þetta hlægi-
legt; auðvitað er þetta fyrir neðan
allar hellur; auðvitað er þetta
skammarlegt — að voga sér að kalla
þetta gagnrýni . . . í stærsta blaði
landsmanna.)
Því næst eru það þau verk sem
styðja „réttan málstað". Þessi eru
„ótrúlega góð“. Hér ljúkast augu
kommissarsins upp í barnslegri ein-
lægni — og hann á ekki orð til að
lýsa hrifningu sinni. Nú eru öll efnis-
tök hnitmiðuð; persónusköpunin eft-
ir því djúp. I sem stystu máli er
formúlan þessi: Riddarinn góði á
hvíta hestinum (þú veist: hálf-guð-
inn sem steypt hefur verið af stallin-
um: „mjúki maðurinn“ sem reyndist
svo ekki vera túskildings virði og í
besta falli stórt, ábyrgðarlaust, bam
enda ekki einu sinni kvensterkur!)
og vondi riddarinn á svarta hestin-
um (þessi er í raun og sannleika
fullkomið illmenni (enda karlmaður)
— en hefur samt ótrúlegan kyn-
þokka til að bera: sadisti) bergja til
skiptis af blóði og lífsþrótti konunn-
ar. Konan er því píslarvotturinn og
í rauninni ekki annað en vængstýfð
gúmmíönd (ó, þú hrjáða, hrelldra
heimska! Hvílíkt þrugl!) — sem þó
vill ekki alls kostar leggja árar í bát
— og syndir samt!
Oddur, ég held að það sé bráðum
mál að linni. Ég hef þetta ekki mik-
ið lengra. Auðvitað gefur það auga-
leið að leikritið þitt dettur beint ofan
í skúffu nr. 3. hjá kommissarnum;
þá sem hefur fengið á sig merkimið-
ann „ótrúlega vont“. í fyrsta lagi
er verk þitt eitthvert athyglisverð-
asta leikrit sem skrifað hefur verið
á íslandi í áratugi. í öðru lagi fjall-
ar það í engri grein um kúgun
kvenna. Og að endingu: Þú ert ekki
einu sinni „rétt kyn“, kallinn minn!
Þarf frekari vitnanna við?
Staðreyndin er sú að þú mátt
auðvitað prísa þig sælan fyrir að
hafa fengið „vondan“ dóm í Mogg-
anum. Það táknar einfaldlega að
engin smán hefur fallið á þína æru.
„Vond“ gagnrýni í Morgunblaðinu
er í raun og sannleika gulls ígiidi:
gulltryggt sönnunargagn um það
að verk þitt er heilsteypt og gott.
Hugsaðu þér bara ef þessu hefði
verið á hinn veginn farið; ef það
slys hefði hent þig að fá „góða“
gagnrýni... Ég get ekki hugsað
þá hugsun til enda. Það rís enginn
höfundur til lengdar undir slíkum
ærumeiðingum.
Þinn vinur, Þór.
Höfundur cr heimspekingur.
■ KRISTNIBOÐSDAGURINN
verður hátíðlegur haldinn með fjöi-
skylduguðsþjónustu í Seltjarnar-
neskirkju kl. 11 nk. sunnudag. Sr.
Orn Bárður Jónsson, verkefna-
stjóri á Biskupsstofu í safnaðarupp-
byggingu, predikar. Eftir guðsþjón-
ustuna verður kirkjugestum boðið
upp á léttan hádegisverð í safnaðar-
heimilinu og verða þar umræður
um trúmál og safnaðaruppbygg-
ingu. Sr. Örn Bárður mun ræða
sérstaklega um boðun trúar í þjóð-
félagi okkar nú á dögum en hann
stýrir sérstöku átaksverkefni þjóð-
kirkjunnar á þessum áratug um
uppbyggingu safnaðanna innan frá.
Þeir dagar eru liðnir að trúboð sé
eingöngu rekið fyrir fólk í fjarlæg-
um löndum. Áberandi trúarleit fólks
hér á landi sem i mörgum nálægum
löndum hefur hrundið af stað átaki
innan kirkjunnar til að byggja upp
starf safnaðanna og sér þess þegar
víða stað í stóraukinni og fjölbreytt-
ari þjónustu.
Kjósið
Hjörleif
Hringsson
í 2. sæti
á lista Sjálfstæöismanna
í Kópavogi
umhverfisvernd
skipulagsmál
íþróttamál
heilbrigðismál
Prófkjör Sjálfstæðismanna er
opið öllum Kópavogsbúum
Prófkjör í dag 13. nóvember