Morgunblaðið - 08.01.1994, Qupperneq 30

30
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. JANÚAR 1994
Hjónaminning
ValdimarH. Daníels-
son og Guðbjörg Sigur-
laug Gunnlaugsdóttir
Guðbjörg
Fædd 18. maí 1919
Dáin 27. september 1993
Valdimar
Fæddur 14. desember 1901
Dáinn 19. mars 1974
Tíminn líður ár við ár,
ellin sýnir litinn:
döpur aup, hrímgað hár,
höndin kreppt og slitin.
Ekki virðist leiðin löng,
lítil þörf að kvíða,
þegar ótal unaðsföng
eftir manni bíða.
(Gunnlaugur P. Sigurbjömsson, Daggir II.)
Nú hefur gangverk. lífsklukku
merkrar dugnaðarkonu slegið sinn
síðasta slátt, konu sem var borin
og barnfædd í Vestur-Húnavatns-
sýslu. Hún Guðbjörg frænka mín
trúði því að hún ætti eftir að hitta
Valdimar sinn og með þá sælu trú
lagði hún aftur augu nú um jólin,
eða að kveldi 27. desember.
Frænka mín hét fullu nafni Guð-
björg Sigurlaug Gunnlaugsdóttir og
--var fædd 18. maí 1919 að Efri-
Torfustöðum í Miðfirði, dóttir hjón-
anna Agnesar Magnúsdóttur og
Gunnlaugs Péturs Sigurbjömsson-
ar. Börn þeirra voru þijú og var
Guðbjörg þeirra elst. Magnús Bene-
dikt, sem var næstur, er fæddur
29. ágúst 1920, hann býr á Torfu-
stöðum, kvæntur Margréti Sóleyju
Guðmundsdóttur. Þau eiga þijú
böm, þau Agnesi Björk, Guðmund
Víði og Þóru Ösp. Eina dóttur eign-
aðist Magnús áður, heitir hún Agn-
es. Yngsta systir Guðbjargar var
Skarpheiður, fædd 24. október
1921. Hún var gift Þórði Jónssyni
og eignuðust þau tvær dætur, Agn-
esi Sigrúnu og Soffíu Gunnlaugu.
Þau bjuggu lengst af á Akranesi.
Hún missti mann sinn 11. janúar
1991, en dóttur sína Agnesi Sig-
rúnu missti hún 27. janúar 1991
eða 16 dögum síðar.
í þessari ætt er mikil skáldagáfa
og til dæmis var faðir Guðbjargar
mikill hagyrðingur. Gaf hann út tvö
ljóðakver, Daggir I og Daggir II,
auk þess sem hann orti ýmislegt
sem ekki hefur komið út á prenti.
Ingþór, bróðir hans, var í Kvæða-
mannafélaginu Iðunni, en var mest
þekktur fyrir fatasöfnunina til Pól-
lands. Faðir undirritaðrar, bróðir
þeirra, Björn Konráðs, var verka-
maður hér í Reykjavík og einnig
mikill hestamaður. Hálfbróðir
þeirra heitir Skarphéðinn Kári og
býr hann suður með sjó.
Guðbjörg frænka mín var nett-
fríð kona, grannvaxin og hárið fag-
urt, féll í mjúkum bylgjum niður
með vanga og sló fallegum rauðum
blæ á. Hún var ákaflega glaðvær
og létt á fæti, það var eins og
frænka þyrfti ekki að sofa og það
var ekki ofmælt að hún var tveggja
manna maki hvað dugnað snerti.
Hún hafði yndi af góðum hestum
og sat þá fagmannlega. Eitt sinn
var hún á gráum fjörhesti sem
Magnús bróðir hennar átti. Er þau
koma að hliðgrindinni í tröðinni
heim að Torfustöðum hentist gæð-
ingurinn yfir hliðið niður eyrarnar
og yfír Miðfjarðará og stöðvaðist
ekki fyrr en fyrir ofan Króksstaði,
en Guðbjörg sat í hnakknum eins
og alvanur grindahlaupsknapi.
Systkinin á Torfustöðum voru
ung þegar þau misstu móður sína,
Agnesi. Eins og segir í endurminn-
ingum Ingþórs í II. hefti bókarinnar
„í dagsins önn“: „Ég reyndi að
hafa ofan af fyrir börnunum, sem
öll voru í bernsku, það yngsta á
öðru ári. Þegar læknirinn kom fór
hann strax ásamt Gunnlaugi inn til
konunnar, þegar þeir komu aftur
var Agnes dáin. Banamein hennar
var lungnabólga, svo svæsin að á
þessu stigi varð engum vörnum við
komið. A Bergsstöðum, næsta bæ
við Torfustaði, bjuggu fullorðnar
systur ásamt föður sínum, Jens
Þórðarsyni, pósti. Önnur systranna,
Soffía, hafði verið hjá Agnesi þegar
hún átti börnin, enda var sú kona
alltaf boðin og búin til að hjálpa
þeim sem bágt áttu. Til hennar bar
ég næstelsta barnið, það var dreng-
ur, og var hann hjá henni eftir það.
Bú rofnaði hjá þeim systrum litlu
síðar, en Soffía réði sig hvergi til
vistar án þess að því skilyrði væri
fullnægt, að drengurinn mætti
fylgja henni. Gunnlaugur var svo
áfram til heimilis að Torfustöðum
með elsta bamið, en vann víða sem
smiður o.fl. Sex árum seinna vant-
aði þar ráðskonu og réðist þá Soff-
ía þangað með drenginn. Dró þá
saman með þeim Gunnlaugi og
leiddi til hjúskapar sem entist með-
an bæði lifðu.“
Gunnlaugur hefði orðið 101 árs
18. febrúar á þessu ári hefði hann
lifað. Skarpheiður, yngri systir Guð-
bjargar, var tekin í fóstur af afa-
systur sinni, Halldóru Ólafsdóttur,
sem þá var í húsmennsku hjá prest-
hjónunum Jóhanni Kristjáni Briem
og frú Ingibjörgu á Melstað í Mið-
fírði. Séra Jóhann var bróðir fóstur-
móður undirritaðrar, Elínar Briem
á Oddgeirshólum.
Valdimar var sonur Daníels Pét-
urssonar og Halldóm Ólafsdóttur
frá Bessastöðum í Miðfirði. Faðir
Valdimars fluttist til Vesturheims.
Fljótlega fór Valdimar í fóstur til
hjónanna Helgu Bergsdóttur og
Asmundar Eiríkssonar á Hvamms-
tanga. Á þessum ámm var það al-
gengt að unglingar fæm snemma
að vinna fyrir sér. Valdimar varð
traustur og duglegur til allra verka.
Eitt sinn er hann var 10-11 ára
gamall var hann beðinn af hús-
bónda sínum að fara einsamall með
á annan tug hesta suður yfir Holta-
vörðuheiði niður í Borgarnes að
sækja fólk sem kom með skipi og
leysti hann það verk vel úr hendi
eins og allt sem honum var trúað
fyrir. Valdimar yar meðalmaður á
hæð og samsvaraði sér mjög vel.
Hann var maður félagslyndur og
var glaður heim að sækja, málefna-
legur og rökfastur og mikill dreng-
skaparmaður. Ungur gekk Valdi-
mar að eiga Jónínu Friðriksdóttur.
Þau eignuðust einn son. Hófu þau
fyrst búskap að Dæli í Víðidal, síð-
an fluttu þau að Neðri-Torfustöðum
en þaðan að Kollafossi i Miðfirði.
Þar skiljast leiðir. Þá voru á heimil-
inu Skarpheiður, 12 ára, sonur
Valdimars, 2 ára, Halldóra, móðir
Valdimars, og Ásmundur, fóstri
hans, sem þá var búinn að missa
konu sína, Helgu Bergsdóttur.
Láttu geymda liðna tíð.
Líttu fram á veginn.
Ljómar bak við lífsins stríð,
landið sólarmegin.
(Gunnlaugur P. Sigurbjörnsson)
Þegar Valdimar var 17 ára var
hann vinnumaður á Efri-Torfustöð-
um hjá Magnúsi, móðurbróður sín-
um, og var hann þá beðinn að sækja
lækni til Agnesar, konu Gunnlaugs,
sem var í barnsnauð. Hann kom
með lækninn í tæka tíð, stúlkubam
fæddist og var vafið í sæng og litla
stúlkan lögð í fang Valdimars. Tutt-
ugu og tveimur árum síðar felldu
þau hugi saman og giftu sig í ág-
úst 1941. Guðbjörgu og Valdimar
varð þriggja barna auðið, elstur er
Gunnlaugur Pétur, fæddur 25. mars
1950. Sambýliskona hans er Anna
Rósa Jóhannsdóttir og eiga þau
fjögur börn, Guðbjörgu Sigurlaugu,
f. 23. nóvember 1981, tvíburana
Valdimar Halldór og Jóhann Fann-
ar, f. 12. júlí 1985 og Ólöfu Eik,
f. 19. júlí 1988. Áður eignaðist
Gunnlaugur stúlku sem Þorbjörg
heitir og fæddur er 14. apríl 1980.
Gunnlaugur og Anna Rósa búa á
Kollafossi. Dóra Magnheiður, f. 17.
desember 1954. Hún er gift Ólafí
Steini Sigurðssyni og eiga þau tvær
dætur, Ingu Rut, f. 2. júlí 1979 og
Valbjörgu Rós, f. 14. desember
1984. Olafur, maður Dóru, á þijú
böm af fyrra hjónabandi, Þórdísi,
Guðrúnu Rögnu og Sigrúnu. Guð-
björg tók þær alltaf eins og sín eig-
in barnabörn. Ólafur og Dóra búa
á Laugarbakka í Miðfirði. Yngstur
er Ásmundur Smári, f. 2. júlí 1956,
giftur Önnu Guðnadóttur og búa
þau í Reykjavík. Sonur Valdimars
af fyrra hjónabandi er Helgi Ingv-
ar, f. 24. júní 1931. Hann er giftur
Bryndísi Stefánsdóttur. Þau eiga
þijú börn, Jónínu Helgu, f. 13.
mars 1959, Þorstein Baldur, f. 3.
nóvember 1961 og Valdimar, f. 29.
mars 1965. Fyrst hófu þau búskap
Guðjón B. Ölafsson
forsijóri - Minning
Fæddur 18. nóvember 1935
Dáinn 19. desember 1993
Það bar ekki langt á milli okkar
í aldri. Mig minnir að ég hafí haft
vinninginn um íjórtán daga. Báðir
sporðdrekar náttúrlega. Ekki var
fjarlægðin heldur löng á milli okkar
í uppvextinum. Ætli það séu ekki
svona fjórir kílómetrar milli Hnífs-
dals og ísafjarðar. Samt vom þetta
tveir aðskildir heimar og ekki man
ég eftir að fundum okkar bæri sam-
an fyrr en haustið 1950, þegar við
settumst tuttugu saman í lands-
prófsbekk á ísafírði og við urðum
sessunautar þann vetur, á næsta
borði við Lúlú, sem seinna varð
konan hans. Hann var þá þegar
sjálfum sér líkur: Hár og þreklega
vaxinn, bjartur yfírlitum, hnarreist-
_ur, ákveðinn og einbeittur í fasi og
göngulagi, einatt með kaldranaleg
spaugsyrði á vör, sem vissara var
að eiga viðeigandi svör við á stund-
inni; ögrandi, stríðinn, stundum
ófyrirleitinn þegar forsjáin varð að
víkja fyrir kappi í hita leiks. Sjálfs-
öruggur, fylginn sér, kappsfullur að
hveiju sem hann gekk í námi eða
starfí.
Við völdum okkur báðir sæti aft-
ast fyrir miðjum bekk til að geta
haft okkar hentisemi ijarri áleitnu
augnaráði kennaranna og notfærð-
um okkur það eftir bestu getu til
að skapa spennu og óróa í bekknum,
þegar okkur þótti vistin gerast held-
ur daufleg. Um þetta leyti hrakaði
sjón minni án þess að ég vissi af
því og Baddi miðlaði mér af þeirri
visku, sem á töfluna var færð í let-
ur. Hvískur okkar var stundum mis-
skilið af kennurunum, en ég þorði
ekki fyrir mitt litla líf að segja þeim
ástæðuna af ótta við að verða færð-
ur fram á yfírráðasvæði kennarans,
þaðan sem mér yrði ókleift að halda
uppi skeyta- og hvíslsambandi við
restina af bekknum. Við komumst
upp með þetta og ýmislegt fleira
og urðum vinir ævilangt, eins þótt
fundum okkar bæri ekki saman svo
árum og jafnvel áratugum skipti.
Enn vorum við bekkjarbræður,
þó ekki sessunautar, í þeirri undir-
búningsdeild undir menntaskóla
sem starfrækt var í gagnfræðaskól-
anum til að ryðja brautina fyrir ís-
fírskan menntaskóla. Þann vetur
ákvað kaupfélagsstjórasonurinn að
fara í Samvinnuskólann. Hugur
hans stóð til athafna og umsvifa.
Því skemmri leið sem lá að því
marki, því betra.
Hann valdi rétt. Ég hygg að þeg-
ar i skóla hafi menn séð í honum
foringjaefni. Og strax voru honum
falin ábyrgðarstörf á vegum sam-
vinnuhreyfíngarinnar, fyrst heima,
síðar erlendis, þar sem hæfíleikar
hans og ráðríki fengu fljótt notið
sín. Við hittumst af og til og bárum
saman bækur okkar, nógu oft til
þess að sannfærast um að skoðanir
okkar féllu oftast prýðilega saman.
Hann kom frá Ameríku til að
taka við forstöðu Sambandsins
skömmu áður en ég sneri suður eft-
tæpitungulaust þá skoðun mína að
hann stæði á brauðfótum. Skömmu
síðar skrifaði ég stutta grein í þessa
veru í Bændablaðið og átti satt að
segja ekki von á miklum viðbrögð-
um. Það gladdi mig því þegar Baddi
sagði mér að hann hefði lesið hana
og klippt út og hengt upp á töflu á
aðalskrifstofunni og haft gaman af
að kanna viðbrögð starfsliðs og
gesta við guðlastinu.
Mér þótti vænt um að geta
skömmu síðar sem skriffínnur á
Helgarpóstinum skotið skildi fyrir
hann í ósvífinni aðför þeirra manna,
sem höfðu á sínum tíma kallað hann
heim, að mannorði hans og æru.
Þetta var rúmu ári áður en Múrinn
féll. En þá varð mér ljós líkingin
með Sambandsveldinu og Sovét-
skipulaginu: ormétnir og maðks-
mognir innviðir, sem héldust saman
af gömlum vana og óhreinindum,
þar til byggingin brast undan eigin
þunga. Guðjón Baldvin barðist tap-
pert þar til yfír lauk, en ég held að
enginn mannlegur máttur hefði get-
að forðað Sambandinu frá örlögum
þess eins og málum var komið þeg-
ar hann kom að því.
Alltaf vorum við að ráðgera að
hittast en ekkert varð úr. Að því
er mér nú eftirsjá, þótt engu hefði
það breytt. Síðast sá ég minn góða
vin glaðan og reifan á sólarkaffi
Isfirðingafélagsins fyrir tæpu ári.
Engum, sem þá sá hann, hefði boð-
ið í grun að feigðin kallaði svo skjótt,
og var mér þó kunnugt um sjúkleika
hans. En þannig vil ég líka geyma
mynd hans, stríðnisblik í auga,
glettnisyrði á vör, þétt og hlýtt
handtakið.
Minni ágætu skólasystur gegnum
allan barna- og gagnfræðaskólann,
henni Lúlú, og börnum þeirra Badda
flyt ég mínar innilegustu samúðar-
kveðjur, nú er þau þurfa að sjá
hans samferðamönnum sé líka ein-
lægur söknuður í hug við brottför
hans úr heimi okkar lifenda. Fyrir
mína parta fínn ég það nú vel hversu
hentugt væri að geta trúað á endur-
fundi okkar í öðru lífi. Það verður
bara að koma í ljós.
Olafur Hannibalsson.
Skyndilega er eins og tilveran
hafi breytt um svip. Vinur minn,
Guðjón B. Ólafsson, er dáinn.
Mikla fjallið mænir yfir
Möðruvallastaðinn auða.
Þá sem falla, og það, sem lifír,
það mun alla telja dauða.
Sagt hefur verið, að þannig hafí
Ólöf Sigurðardóttir frá Hlöðum ort,
þegar hún frétti lát vinar síns, Ólafs
Davíðssonar náttúrufræðings á
Möðruvöllum. Og þannig geta skáld-
in lánað orð sín og anda þeim, sem
ekki kunna að segja sorgir sínar.
Óskaplega hlýtur tíminn að vera
fljótur að líða. Svo ótrúlegt finnst
mér, að liðið sé 41 ár frá því að við
Guðjón hittumst fyrst, þegar við,
haustið 1952, settumst samtímis til
náms í Samvinnuskólanum. Vetur-
inn, sem þá fór í hönd, hnýttum við
þau vináttubönd, sem aldrei hafa
raknað. Þá vorum við báðir ungir
menn og veröldin ævintýr óortra
braga. Næstu árin deildum við sam-
an vonum og vonbrigðum. Það voru
hin glöðu og áhyggjulitlu ár, sem
alla tíð áttu eftir að einkenna
ókomna tíma. Eftir að við útskrifuð-
umst úr Samvinnuskólanum vorið
1954, hófum við báðir störf hjá
Sambandi íslenskra samvinnufé-
laga. Á fyrri starfsárum Guðjóns
erlendis, 1956 - 1957 í New York
og 1964 - 1968 í London, skrifuð-
umst við reglulega á, þannig að
þótt vík væri milli vina, rofnaði aldr-
ei sá trúnaður né þau tengsl, sem
ungdómsárin skópu. Alltaf þegar
við hittumst var eins og við hefðum
hist í gær, þótt langt væri stundum
á milli funda. Guðjón ræktaði gleð-
ina og stráði henni frá sér. Þess
vegna var svo einstaklega gott að
vera honum nærri og því fór maður
alltaf glaðari af hans fundi en mað-
ur kom.
Guðjón B. Ólafsson helgaði sam-
vinnuhreyfingunni ævistarf sitt,
bæði hérlendis og erlendis. Af 36
ára starfi, vann hann í 16 ára er-
lendis en í 20 ár hér heima. Starfs-
ferill hans reis hæst á árunum 1975
- 1986, er hann var forstjóri Ice-
land Seafood Corporation í Banda-
ríkjunum. Við því fyrirtæki tók hann
nánast á barmi gjaldþrots, en undir
hans stjórn efldist það og dafnaði
með ári hveiju, svo að eftir var tek-
ið, ekki aðeins hér heima, líka úti
í heimi hinna hörðu gilda í viðskipt-
um. Eftir að Guðjón lét þar af for-
stjórastarfi var honum áframhald-
andi viðgangur Iceland Seafood
mikið hjartans mál alla tíð.
Guðjón var ráðinn forsjóri Sam-
bands íslenskra samvinnufélaga á
árinu 1986, sem hann gegndi til
ársloka 1992. Hann varð síðasti
forstjóri SÍS, að sinni. Of seint var
hann til þess starfs kallaður. Risinn
var þá þegar fallinn á bæði hné og
varð ekki reistur upp. Til þess lágu
margar orsakir, bæði efnahagslegar
og skipulagslegar, sem hvorki er
tími né rúm til að rekja hér. En
eina má þó nefna, enda sú kannski
stærst. Eldamir voru löngu kulnað-
ir, þeir hugsjónaeldar, sem Þingey-
ingar kveiktu fyrir og um síðustu
aldamót. Samstaða og samtaka-
máttur eru hornsteinar samvinnu-
hugsjónarinnar, í samkeppni við
önnur rekstrarform. Nafngiftin ein
dugar skammt, það eru verkin, sem
alltaf tala. Til eru þeir, sem hælast
um yfír því nú, að samvinnuhreyf-
ingin hafí verið brotin á bak aftur,
beðið skipbrot. í sögu lands okkar
og þjóðar, frá vesöld til velferðar,
er kafli samvinnuhreyfingarinnar
langur og þungvægur. Kannski
þyngstur á metum í þeirri sögu.
Slík hreyfing verður aldrei brotin á
bak aftur, til þess munu „Þingeying-
ar“_ komandi tíma sjá.
Á dauðastund eru það hvorki
metorð né völdin há, sem mestu
máli skipta, heldur maðurinn sjálf-
ur. Engan hef ég annan þekkt, sem
bar með sér viðlíka geislandi birtu
sem Guðjón. Ekkert myrkur vissi
ég svo svart, að þar væri aldimmt,
sem hann var. Geiglaus, hnarreistur
og beinn í baki, gekk hann mót
ir 10 ára búskap í Selárdal vestur . góðum dreng á bak og ævinnar
og við hittumst fljótlega á skrifstofu haust naumast gengið í garð. Ég
hans í Sambandshúsinu. Þá var hygg að flestum, ef ekki öllum,
kannski engum ljóst hvert stefndi
með þennan risa. Ég sagði honum