Morgunblaðið - 03.02.1994, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ DAGLEGT LÍF FIMMTUDAGUR 3. FEBRÚAR 1994
r
Skiptar skoðanir
eru uppi um ágæti ákvæða
til væntanlegra tóbaksvarnalaga
í stjórnarflokkunum eru
uppi skiptar skoðanir um
ágæti nýrra ákvæða, sem eru
í frumvarpsdrögum til nýrra
tóbaksvarnalaga. Frumvarpið
hyggst Guðmundur Arni Stef-
ánsson, heilbrigðisráðherra,
leggja fram í nafni ríkisstjórn-
arinnar á næstunni og á hann
von á því að þurfa að aðlaga
frumvarpið þeim ábendingum,
sem fram hafa komið í ríkis-
stjórn, svo það nái fram að
ganga.
Að sögn ráðherra gengur nýja
frumvarpið enn lengra en fyrri lög
um tóbaksvamir í að vemda rétt
þeirra, sem ekki reykja, en einkum
em það þijú atriði, sem farið hafa
fyrir brjóstið á mönnum. í fyrsta
lagi að tóbakssala verði háð sér-
stökum leyfum, sem gjald komi
fyrir, og hægt verði að svipta
menn leyfinu vegna brota á tób-
akslöggjöfinni, t.d. hvað varðar
aldurstakmörk viðskiptavina. „í
öðm lagi gerir fmmvarpið ráð fyr-
ir að lágmarksaldur til tóbaks-
kaupa hækki úr 16 ámm í 17 ár
og var hugsunin sú að koma í veg
fyrir það að nemendur í gmnn-
skóla ættu þess kost að kaupa
tóbak. Aftur á móti bentu menn
á að sjálfræðisaldur væri 16 ár. í
þriðja lagi settu menn spurninga-
merki við ákvæði, sem er í fmm-
varpsdrögunum, að banna inn-
flutning á reyklausu tóbaki, öðm
en þeirri tegund neftóbaks, sem
framleidd er hér m.a. vegna þess
að aldur neytenda hefur færst
mjög niður,“ segir Guðmundur
Ami.
Tímamót
um reykingum er lagt til í fmm-
varpsdrögunum að réttur fólks til
reyklauss lofts sé afdráttarlaust
viðurkenndur og sér í lagi að
ábyrgðarmönnum bama verði gert
skylt að stuðla að því að þau njóti
þessa réttar. Eins er lagt til að
vinnuveitendur verði skyldaðir til
að sjá til að starfsfólk þeirra njóti
réttar til að vinna í reyklausu
umhverfí. Um einstakar stofnanir,
fyrirtæki og farartæki em breyt-
ingarnar helstar þær að stóraukn-
ar hömlur verði settar á reykingar
á veitingastöðum. Heimild til reyk-
ingaafdreps fyrir starfsfólk í
grunn- og framhaldsskólum, hvers
kyns dagvistun barna og húsa-
kynnum, sem em fyrst og fremst
ætluð börnum og unglingum, í
heilsugæslustöðum, læknastofum
og á sjúkrahúsum verði afnumin.
Þó er gert ráð fyrir því að leyfa
reykingar sjúklinga í vissum til-
fellum. Að lokum verði reykingar
með öllu óheimilar í millilanda-
flugi, fyrst í ferðum sem taka
skemmri tíma en fjórar stundir og
síðar einnig í lengri ferðum.
■
JI
VERÐKÖNNUN
VIKUNNAR
Kartöflumúsin er fjórfalt
dýrari í Bónus í Þórshöfn
en í Bónusbúðinni á Akureyri
Bónus hér og
Bónus Cola, 21 ;Jr 108 91 91
Maggi kartöflumús, fyrir 4 • 75 19 39
tt ááiÁ jgL SS rúllupylsa í sneiðum, 110 gr. pakkning 11* 184 184
Klípa, 300gr.ö 64,50 90 92 #tf #
m j Skyr frá MBF, 500 gr. ■ §0* 86 ekki til 72
Húsavíkur látt jógúrt með trefjum, 500 gr. 140 ekki til 77
* Varátilboði. Kostar venjulega 141 kr.
MATARINNKAUPIN í Bónus
Færeyjum kostuðu 484.50 krón-
ur þegar fréttaritari okkar í
Þórshöfn fór að kaupa í matinn
síðastliðinn þriðjudag. í Bónus á
Seltjarnamesi kostaðu sömu
vörur 555 krónur. Á Akureyri
voru tveir vöruliðir ekki til en
samkvæmt þeim fjómm vömteg-
undum sem voru til þar myndi
karfan reynast ódýrari þar en á
Seltjarnarnesi.
Heildarmunurinn er ekki sláandi
en þó er munurinn mikill á einstaka
vörutegundum. Rúllupylsa í sneið-
um er ódýrari í Færeyjum en á
íslandi. Venjulega kostar 110
gramma bréf af rúllupylsusneiðum
frá SS um 140 krónur á meðan
verðið er 184 krónur á íslandi.
Að sögn Steinþórs Skúlasonar
forstjóra hjá SS fer í útflutning
umframframleiðsla bænda sem
ekki nýtur neinskonar stuðnings.
Verðlagning á hveijum markaði
ræðst af aðstæðum á þeim stað sem
aftur mótar síðan skilaverð til
bóndans.
Að sögn Steinþórs eru Færeyjar
einn besti útflutningsmarkaður fyr-
ir kindakjöt og þar er verið að selja
íslenskt kjöt á hlutfalisiega hærra
verði en á öðrum mörkuðum. Ekki
tekst samt að ná fullu innanlands-
verði„
Á þriðjudag var Bónus með sér-
stakt tilboðsverð í gangi þar sem
viðskiptavinir gátu keypt rúllu-
pylsubréfíð á tíu krónur. Að sögn
Jóns Ásgeirs Jóhannessonar er
skýringin sú að kjötið var komið á
síðasta söludag. Á Akureyri og á
Seltjarnamesi er veittur 10% af-
sláttur af rúliupylsu við kassa.
Þá er einnig athyglisvert að kart-
öflumúsin var næstum því fjórum
sinnum dýrari í Færeyjum en á
Akureyri. Jón Ásgeir segir að verð-
ið á kartöflumúsinni sé langt fyrir
neðan heildsöluverð á Akureyri og
bendir á að þetta séu leifar af opn-
unartilboði Bónus á Akureyri.
Heildsöluverðið á Maggi kartöflu-
mús er 47 krónur en þá er verðið
á Seltjarnamesi einnig undir heild-
söluverði. „Skýringin er einfaldlega
sú að við emm í harðri samkeppni
hér heima og hjá sumum aðilum
kostar kartöflumúsin rúmlega
fimmtíu krónur.“
Það má benda á í lokin þó ekki
komi fram í verðkönnuninni að kíló
af kjúklingum kostar um 200 krón-
ur í Færeyjum á meðan kílóið kost-
ar 559 krónur í Bónus á íslandi.
■
grg
Lög um tóbaksvamir, sem tóku
gildi í ársbytjun 1985, mörkuðu
tímamót hér. Við setningu þeirra
var tekið mið af löggjöf, sem einna
lengst gekk í nálægum löndum.
Lögin vöktu á sínum tíma heimsat-
hygli o g mikið hefur verið til þeirra
vitnað. Þau hafa reynst árangurs-
ríkt vopn í þeirri baráttu, sem háð
hefur verið síðustu ár gegn reyk-
ingum og hefur jafnt og þétt dreg-
ið úr sölu og neyslu tóbaks. Sem
dæmi má nefna að tóbakssala á
hvern fullorðinn íbúa minnkaði um
fímmtung frá 1984 til 1990. Svip-
uð breyting hefur orðið á íjölda
neytenda, skv. könnunum Hag-
vangs, en á síðustu tíu árum hefur
reykingamönnum, sem reykt hafá
daglega, fækkað úr 40% í 29%.
Óbeinar reykingar
Hvað varðar vernd gegn óbein-
Sjálfvirka kaffi-
vélin sparsamari
Þegar kaffi er lagað er hægt
að spara 30% rafmagns með því
að nota sjálfvirka kaffivél í stað
þess að hita vatn í hitakatli og
hella uppá á gamla mátann.
Aftur á móti er betra að athuga
að láta kaffíkönnuna ekki standa
á heitri hitaplötu kaffívélarinnar,
heldur nota hitakönnu, því ef kaffi-
kannan stendur á heitri hitaplöt-
unni í tvær klukkustundir er búið
að eyða 30% af spamaðinum, sem
um var getið. ■
Umbúðir matvæla skulu
merktar samkvæmt reglum EES
í stað merkingarinnar „síðasti söludagur" kemur merkingin „síðasti
neysludagur" á mjög viðkvæmar vörur, en önnur matvæli skulu
merkt með geymsluþolsmerkingunni „best fyrir“.
Á ÁRINU 1994 er þess ekki að
vænta að breytingar með setn-
ingu nýrra reglna hafi veruleg
áhrif á hagsmuni neytenda, ís-
lensks iðnaðar eða þeirra, sem
dreifa matvælum. Breyting á
reglum um umbúðamerkingu
matvæla getur hinsvegar orðið
til þess að á árinu verði fyrir-
tæki að vinna við endurskoðun
merkinga á vörum og erfiðleikar
geta komið fram varðandi inn-
flutning matvæla frá ríkjum
utan EES, t.d. Bandaríkjunum,
nema umbúðir þeirra séu merkt-
ar samkvæmt reglum á Evr-
ópsku efnahagssvæði. Þá er ljóst
að fyrir lok ársins 1995 verða
matvælaframleiðendur og dreif-
endur að koma upp innra eftir-
liti til að tryggja öryggi og holl-
ustu matvæla og verður starfs-
leyfi þeirra háð skilyrði um þetta
atriði.
Þetta kemur m.a. fram í frétt frá
Hoilustuvernd ríkisins, en um sl.
áramót voru settar nýjar reglur um
matvæli, sem eru samræmdar til-
skipunum EB. Alls hafa 11 nýjar
reglugerðir tekið gildi og er þar
bæði um að ræða endurskoðun á
reglum, sem hér hafa verið í gildi,
og reglur um þætti, sem ekki hefur
verið tekið á í íslenskri matvælalögg-
jöf. Á næstu mánuðum mun síðan
svipaður fjöldi nýrra reglna Iíta
dagsins ljós þannig að_alls verða
settar rúmlega 20 nýjar reglugerðir
um matvæli og matvælaeftirlit þar
sem hliðsjón er tekin af sambærileg-
um reglum á Evrópsku efnahags-
svæði.
Síðasti neysludagur
1 stað merkingarinnar „síðasti
söludagur" kemur merkingin „síð-
asti neysludagur“ á mjög viðkvæmar
vörur, en önnur matvæli skulu merkt
með geymsluþolsmerkingunni „best
fyrir“. Þetta er eitt þeirra atriða, sem
breytt er með nýjum reglum um
merkingu, auglýsingu og kynningu
matvæla, en þess má geta að eftir
sem áður verður gerð krafa um
merkingu pökkunardags fyrir við-
kvæm matvæli. Einnig hefur tekið
gildi reglugerð um merkingu nær-
ingargildis matvæla.
Aðlögunartími er gefinn tii breyt-
inga á umbúðamerkingum og því
geta neytendur átt von á að nokkur
tími muni líða þar til umbúðir mat-
væla verða almennt merktar í sam-
ræmi við nýjar reglur. Helstu vanda-
málin verða hjá þeim matvælafram-
leiðendum, sem eiga mikinn um-
búðalager, sem ekki nýtist vegna
breytinga sem nú verða.
Aukaefni og aðskotaefni
Ný aukaefnareglugerð er á marg-
an hátt svipuð þeim reglum, sem
hafa verið í gildi hér á landi á undan-
förnum árum og breytingar á auka-
efnalista eru ekki veigamiklar. Notk-
un aukaefna verður því með sama
hætti og áður, en þegar EB-ríkin
hafa náð samstöðu um samræmdan
aukaefnalista getur orðið breyting
þar á. Nokkur tími mun þó líða þar
til slíkar breytingar vérða gerðar,
en þær verða háðar samkomulagi
milli EB og EFTA þegar Evrópu-
bandalagið samþykkir nýjar reglur.
Ekki er gert ráð fyrir birtingu nýrra
aukaefnareglna EB fyrr en á árinu
1995 og þá með tímamörkum hvað
varðar gildistöku. Þess ber að geta
að sérstakar reglur hafa verið settar
um bragðefni og eru þær samræmd-
ar tilskipunum EB á því sviði.
Reglur um hámarksmagn að-
skotaefna í matvælum eru að mestu
leyti nýjar hér á landi og munu veita
aðhald í framleiðslu og nauðsynleg-
an stuðning við eftirlit með varnar-
efnum og öðrum aðskotaefnum.
Þetta á við um grænmeti og ávexti
þar sem slík efni eru notuð við rækt-
un og jafnframt önnur matvæli sem
aðskotaefni geta borist í.
Umbúðir
ítarlegar reglur gilda nú um sam-
setningu plastumbúða og einnig
hafa verið sett mörk varðandi efni,
sem geta borist úr umbúðum eða
tilteknum ílátum í matvæli. Þessar
reglur eru mikilvægar fyrir innflytj-
endur, þá sem starfa við dreifíngu
á umbúðum fyrir matvæli og þá, sem
stunda matvælaframleiðslu. Þessum
aðilum ber að tryggja að á öllum
stigum framleiðslu og dreifingar
uppfylli umbúðir fyrir matvæli, eða
fyrir efni til framleiðslu þeirra, þær
framleiðslu- og heilbrigðiskröfur
sem um þær gilda. ■
J1
t
»
»
i
»
!
i
»
i
i:
I
I
I