Morgunblaðið - 03.02.1994, Blaðsíða 30

50
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 3. FEBRÚAR 1994
Fermingar eða „smuguveiðar“?
eftirJón Ragnarsson
Tilefni þessarar greinar er auglýs-
ing í Morg^unblaðinu 26. janúar 1994
um fyrirhugaða kaupstefnu í tilefni
af fermingum, sem „Perlan“ boðar
til í mars.
Efnahagskreppa hefur áhrif á allt
þjóðlífið. Minni sjávarafli þýðir minni
þjóðartekjur, sem leiðir til tekju-
skerðingar og atvinnumissis hjá fjöl-
skyldunum, en það leiðir aftur til
þess að fólk, sem hefur minna á
milli handa dregur við sig að kaupa
óþarfa. Verslun dregst saman og
góð ráð eru dýr.
Togaraútgerðir sneru á kreppuna
með „smuguveiðum" í haust. Versl-
unin hefur nú verið hvött til að taka
markvissa stefnu á sína „smugu“:
Fermingarbörnin og fjölskyldur
þeirra. Nú á að bjarga því, sem
bjargað verður.
Ágangur seljenda vöru og þjón-
ustu hefur undanfarin ár verið vax-
andi plága á fjölskyldum þar sem
ferming stendur fyrir dyrum. For-
eldrar fermingarbarna kvarta yfir
linnulausu flóði af dreifipósti þar
sem útlistuð eru hverskonar tilboð á
söluvarningi allt frá eldhúsinnrétt-
ingum og stórveislum niður í sokka-
plögg og saumnálar. Nánast allt,
sem framleitt er og selt í landinu
virðist á útmánuðum verða að bráð-
nauðsynlegum „hjálpartækjum
fermingarinnar".
Allt er það spyrt við ferminguna
með einum eða öðrum hætti. Oftast
smekklausum. Þvi þetta er frekja
markaðarins og á ekki nokkurn
skapaðan hlut skylt við tilgang ferm-
ingarinnar.
Fólki er fyrir löngu farið að of-
bjóða, og það að ráðgera kaupstefnu
um ferminguna, eða „fermingar-
kynningu í Perlunni" bítur höfuðið
af skömminni svo að skella skoltar.
Tilgangur
Tilgangur fermingarinnar er fyrst
og fremst trúarlegur og fermingin
er kirkjuleg athöfn. Barn, sem skírt
hefur verið til kristinnar trúar og
hlotið hefur kristið uppeldi, fær
tækifæri til að staðfesta vilja sinn
til að hafa Jesú Krist að leiðtoga
lífsins. Þessi staðfesting fer fram í
guðsþjónustu safnaðarins, en áður
hefur barnið sótt fræðslunámskeið,
þar sem ijallað er um grundvallar-
atriði kristinnar kenningar, lífsvið-
horf og lífsmáta kristinna manna
og trúrækni. Fermingin tengdist um
aldir fullnaðarprófi í lestri, skrift og
reikningi og fermdur ungiingur var
kominn í tölu fullorðinna. Barnið var
komið til manns og uppeldishlutverki
foreldranna í mörgum tilfellum lokið
við fermingu. Þess vegna var ferm-
ingin stór atburður í lífi barnsins og
fjölskyldunnar og tilefni til að gera
sér dagamun og hún er það enn.
Gjafir, veislur, myndatökur,
föt o.fl.
Trúarlegur og kirkjulegur til-
gangur fermingarinnar ér ekki sér-
stakt tilefni til stærri gjafa eða
umfangsmeira veisluhalds en aðrir
tyllidagar Ijölskyldunnar. Gjafir og
tilstand í þeim mæli, sem ætla má
að tíðkist, fyrst grundvöllur er fyrir
kaupstefnuhaldi af þessu tilefni,
vinna beinlínis gegn tilgangi kirkj-
unnar með fermingunni. Hitt er ann-
að mál, að fermingin er rótgróinn
siður og fallegur í þjóðlífinu og hef-
ur margvíslegar félagslegar tilvísan-
ir. Hún er tilefni til fagnaðar í fjöl-
skyldum eins og afmæli þar sem
ættræknin fær að blómstra. Hún er
einnig einn helsti snertiflötur kirkj-
unnar og þjóðlífsins, sem er dýr-
mætt og kirkjunni vissulega mikils
virði.
Eru börn leyfilegur markaður?
Viss tegund forsjárhyggju auglýs-
enda kemur m.a. fram í því að rán-
dýr munaðarvara er gjarnan kynnt
sem „fermingargjöfin í ár“. Mark-
miðið virðist að skapa kröfu á mark-
aðnum. Reynt er að höfða til barn-
anna, í von um að þau óski sér þess-
ara dýru gjafa af fjölskyldum sínum.
Fólki er ekki treyst til að hafa vit á
því hvað eru heppilegar fermingar-
gjafir, hvað þá að rata í búðir.
íslendingar eru aðilar að alþjóða-
samþykktum, sem leggja hömlur á
að til barna sé höfðaða sem „mark-
aðar“ í auglýsingum. Hafa auglýs-
endur leitt hugann að því? Hafa
þeir líka hugsað út í það, að með
slíkum auglýsingum eru þeir einatt
komnir inn í landhelgi heimilanna?
Auglýsingar á dýrum lúxusvarningi,
sem aðalvalkostum til fermingar-
gjafa storka stærstum hluta for-
eldra. Fólkinu, sem á börnin og
skuldirnar í þessu þjóðfélagi og hef-
ur þegar of marga áskrifendur að
tekjum sínum.
Það væri einnig virðingarvert, ef
efnameira fólk sýndi hinum verr
stöddu þann skilning að stilla gjöfum
og veislum í hóf. Það er gleðilegt
að geta látið börnin sín njóta vel-
gengni sinnar og til þess gefast
mörg tækifæri önnur en fermingin
t.d. afmæli o.fl. Tækifæri, sem gefa
Macintosh námskeið
Mjög vandað og gott námskeið fyrir byrjendur.
Stýrikerfi tölvunnar, ritvinnsla og kynning á helstu forritum.
Með fylgir disklingur með deiliforritum, dagbókarforriti, teikniforriti,
leikjum, veiruvarnarforriti o. fl. • Hagstætt verð!
Tölvu- og verkfræöiþjónustan
Verkfræðistofa Halldórs Krístjánssonar
Grensásvegi 16 • slmi 68 80 90
„Fólki er fyrir löngu
farið að ofbjóða, og það
að ráðgera kaupstefnu
um ferminguna, eða
„fermingarkynningu í
Perlunni" bítur höfuðið
af skömminni svo að
skella skoltar.“
ekki jafn mikil tilefni til samanburð-
ar.
Hættum við að ferma?
Ytri umgjörð fermingarinnar er
vel a veg komin með að bera tilgang
og innihald slíku ofurliði, að kirkjan
kanna að þurfa að taka upp annað
iag á fermingum. Helsta forsenda
þessarar „vertíðar" er sú, að ferm-
ingar eru flestar á vorin frá páskum
til hvítasunnu. Það er vel athugandi
að ferma á sunnudögum um ársins
hring, eins og tíðkast með skírnir
og giftingar. Það er líka örþrifaráð,
en engan veginn fráleitt, að afleggja
fermingar með öllu. Fermingin er
strangt til tekið ekki kirkjuleg nauð-
Jón Ragnarsson
syn. Það yrði vissulega erfiðara fyr-
ir kirkjuna að sinna trúfræðslu þessa
aldurshóps og fermingarbörnum
mundi stórfækka, sem væri skaði
fyrir þau, þjóðfélagið og kirkjuna.
En hvað er til ráða?
Þjóðkirkjan hefur ekki þann til-
gang með athöfnum sínum og siðum
að veita fólki búsifjar. Þegar kröfur ■
varðandi félagslega umgjörð kirkj-
usiða eru orðnar fyrirkvíðanlegur
fjárhagsbaggi á fólki með meðaltekj-
ur, hvað þá þeim sem minna hafa
eða framfleyta sér á bótum, þá hlýt-
ur kirkjan að líta til ábyrgðar sinnar
í samfélaginu og spyija hvort ástæða
sé til að halda áfram á sömu braut.
Foreldrarnir ráða
Foreldrar fermingarbarna hafa í
raun úrslitavaldið í þessum efnum.
Leyfa þeir kvótalausar „smuguveið-
ar“ hja sér og sínum, eða veija þeir
efnahagslögsögu sína og síns heimil-
is?
Kaupstefnu um ferminguna er
ætlað að höfða til foreldra, sem eru
að fara að ferma. Þeim er ætlað að
koma og skoða og láta róa dálítið í
sér til viðbótar við dreifíbréfin í tunn-
unni. Eina valdið, sem getur snúið
þessari hvimleiðu öfugþrón við og
komið skynsamlegu sniði á þann
dagamun, sem fermingin gefur til-
efni til, er samtakamáttur foreldra
þeirra ríflegu 4.000 fermingarbarna,
sem ganga fyrir gafl í vor og næstu
vor. Það eru a.m.k. 8.000 manns á
ári og það munar um ef þetta fólk
tekur sig saman um að breyta sið-
um. Prestarnir og kirkjan eru tilbúin
að styðja alla slíka viðleitni.
Höfundur er deildarstjóri
fræðsludeildar kirkjunnar.
Hefur altæk gæða-
stjórmm skilað árangrí?
eftir Magnús B.
Jóhannesson
Altæk gæðastjórnun hefur verið
æ fyrirferðarmeiri í umræðunni und-
anfarið. Ýmsir halda því fram að
hér sé á ferðinni ein loftbólan enn
sem eigi eftir að springa með hvelli.
Ástæða þykir því að skoða' hvort
þessi stjórnunaraðferð hafi skilað
einhveijum árangri eða hvort þetta
sé óþarfa upplýsingar á upplýsinga-
öld.
Saga altækrar gæðastjórnunar
Gæðastjórnun á sér sögu sem
rekja má aftur til fyrri hluta þessar-
ar aldar. Bandaríkjamenn voru
fyrstir til að taka upp tölfræðilega
stjórnun ferla. Á árunum milli fyrri
og seinni heimsstyijaldar vann mað-
ur að nafni Walter A. Shewhart við
rannsóknir hjá Bell símafyrirtækinu
í Bandaríkjunum, sem leiddu til
tengingar tölfræði (statistics) og
stjórnunar. Niðurstaða þessara
rannsókna var tölfræðileg stjórnun
ferla sem altæk gæðastjórnun (AGS)
spratt af. Á árunum fyrir seinni
heimsstyijöld og á meðan á styijöld-
inni stóð þurftu Bandaríkjamenn að
auka stórlega framleiðslu sína sam-
hliða því að halda gæðum í há-
marki. Þeim tókst að ná árangri
með aðstoð tölfræðilegra aðferða. Á
þessum árum voru bandarískar vör-
• •
GAMASTOÐVAR:
— mn — ___
I9.30
alla daga frá kl. I2.30 - I9.30
Að auki eru gámastöðvarnar á Sævarhöfða og í Ánanaustum
opnar alla virka morgna frá kl. 9.00.
Nánari upplýsingar í þjónustusímsvara: 676571
Upplýsingar um
.. _ _ þiónustuaðila
SORPEYÐING HOFUÐBORGARSVÆÐISINS bs í dagbók Mbl.
r ' • -7—7 og hjá Gulu línunni
Gufunesi, simi 67 66 77 simi«ií2*2
ur eftirsóttar um allan heim vegna
gæða og mikillar endingar. Hver
man ekki eftir bandarískum bifreið-
um frá þessum tíma, bifreiðum sem
eru til enn í dag. Fljótlega eftir seinni
heimsstyijöldina hættu Bandaríkja-
menn að nota tölfræðilegar aðferðir
við stjórnun fyrirtækja. Ástæðan var
mikil eftirspurn eftir vörum sem
framleiddar voru í Bandaríkjunum
og lítil samkeppni. Á markaði þar
sem allt seldist sem framleitt var
þótti stjórnendum taka of langan
tíma að tryggja gæði með tölfræði-
legum aðferðum og því var fallið frá
þessum hugmyndum. Enda hefur
það sýnt sig að bandarískar vörur
hafa farið halloka fyrir öðrum vörum
í samkeppninni.
Þó AGS sé upprunnin í Bandaríkj-
unum var hún tekin upp í Japan
eftir seinni heimsstyijöldina, þegar
hafin var endurreisn japansks efna-
hagslífs. Japanir fengu til liðs við
sig tvo menn sem voru í fararbroddi
í gæðastjórnun í Bandaríkjunum, þá
dr. Joseph M. Juran og dr. W. Edw-
ards Deming. Dr. Deming, tölfræð-
ingur að mennt, kynnti AGS fyrir
japönum stjórnendum japanskra fyr-
irtækja og verkfræðingum í jap-
önsku efnahagslífi. Þegar þessir
menn komu inn í japanskt efnahags-
líf var japönsk vara þekkt fyrir háa
bilanatíðni og „Made in Japan“ var
merki um lélega vöru. Nokkrum
árum seinna þegar Japanir höfðu
beitt AGS í ríkum mæli með stjórn-
un fyrirtækja sinna voru Japanir að
hefja stórsókn á heimsmarkaði t.d.
með bifreiðir og ramfmagnstæki. I
dag vita allir hve stóran hluta mark-
aðarins Japanir hafa yfirtekið með
vörugæðum og hagkvæmni sem þeir
náðu með altækri gæðastjórnun.
Eftir að Bandaríkjamenn hættu
að nota tölfræðilegar aðferðir við
stjórnun gæða áttaði dr. Deming sig
á því að í Bandaríkjunum var það
rangur hópur manna sem helgaði
sig gæðatjórnun. Stjórnendur fyrir-
tækjanna höfðu ekki verið með í
verkefninu. Áherslan hafði verið
lögð á að kenna verkfræðingum og
hönnuðum aðferðirnar. Síðan hefur
dr. Deming lagt megináherslu á leið-
togahlutverk stjórnenda fyrirtækj-
anna í altækri gæðastjórnun. Þetta
hafa stjórnendur japanskra fyrir-
tækja tileinkað sér með frábærum
árangri.
Er ástæðan menningin?
Margir hafa haldið því fram að
menning Japana sé ástæða vel-
gengni þeirra. Það má vel vera en
menning Japana árið 1951 var mjög
Magnús B. Jóhannesson
„Dr. Deming hefur lagt
megináherslu á leið-
togahlutverk stjórn-
enda fyrirtækjanna í
altækri gæðastjórnun.“
svipuð og 1971 eða 1991. Munurinn
á efnahagslegri velgengni þeirra er
hins vegar mikiíl. Árið 1951 höfðu
vörur framleiddar í Japan orð á sér
fyrir að vera lélegar með eindæmum.
í dag eru þetta hágæðavörur. Menn-
ingin hefur breyst lítið sem ekkert
en japanskar vörur í dag eru viður-
kenndar fyrir gæði og endingu. Árið
1951 hófu Japanir innleiðingu al-
tækrar gæðastjórnunar sem veitti
þeim alþjóðlega viðurkenningu fyrir
framúrskarandi vörugæði.
Lokaorð
Ef Japanir hafa getað náð yfirráð-
um á heimsmarkaði með aðstoð al-
tækrar gæðastjórnunar er vert að
gefa stjórnunaraðferðinni gaum.
Stjórnendur íslenskra fyrirtækja
ættu að kynna sér þessar aðferðir
út í hörgul áður en þeir afskrifa þær
sem hveija aðra loftbólu sem muni
springa innan skamms. Altæk gæða-
stjórnun er lífsviðhorf jafnt sem
stjórnunaraðferð. Ef menn tileinka
sér þessar aðferðir, þetta viðhorf,
munu þeir ná árangri. Mikilvægt er
að nýta sér það fordæmi sem Japan-
ir hafa sett.
Höfundur cr rckstrar- og
stjórnunarfræðingur og
framkvæmdastjóri ísienskrar
gæðastjórnunar sf.