Morgunblaðið - 12.02.1994, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. FEBRUAR 1994
Mannorðssviptir í
beinni útsendingu
eftir Þórdísi
Guðjónsdóttur
Tilefni þessara greinaskrifa ei-u
misvísandi og ærumeiðandi umfjöll-
un fjölmiðils um fyrirtæki sem ég
er eigandi að. í Dægurmálaútvarpi
Rásar 2 miðvikudaginn 12. janúar
Qallaði Anna Kristine Magnúsdóttir
um ágreining okkar, eigenda Kaffi
listar, við fyrrverandi starfsmann og
hefur umfjöllun hennar valdið okkur
töluverðum óþægindum.
Þann 14. janúar var send athuga-
semd til Útvarpsráðs vegna umfjöll-
unarinnar. Þegar þetta er skrifað,
þremur vikum eftir að afhending
bréfsins og þremur útvarpsráðsfund-
um síðar, hefur ekkert svar borist.
Dagskrárgerðarmaður, deildarstjóri
dægurmáladeildar eða forstöðumað-
ur Rásar 2 hafa ekki heldur séð
ástæðu til að hafa samband við okk-
ur. Jafnvel þó skilaboð hafi verið
lögð fyrir þann síðamefnda. Eg tel
ástæðu til að skrifa grein og benda
á þá misbeitingu valds sem hér átti
sér stað. Það misrétti sem við vorum
beitt skiptir æ minna máli er frá líð-
ur, slík dægurmál fyrnast í fjölmiðl-
afárinu. Það sem að okkar mati er
aðaiatriði er að hér er ekki um eins-
dæmi að ræða. Dægurmálafrétta-
mennskan virðist í æ ríkari mæli
ganga út á að hagræða málum eftir
hentisemi og jafnvel hagsmunum án
þess að þeir sem umfjöllunin bitnar
á geti komið við vömum. Sú stað-
reynd að þeir sem eru í forsvari fyr-
ir Ríkisútvarpið hafa ekki séð ástæðu
til að svara athugasemd okkar bend-
ir til þess að þeim sé vinnulag dag-
skrárgerðarmannsins þóknanlegt.
Bréfið sem sent var útvarpsráði
var svohljóðandi og var afrit sent
útvarpsstjóra og forstöðumanni Rás-
ar 2:
„Með tilvísun í 3. og 5. grein siða-
reglna blaðamannafélagsins viljum
við, eigendur Kaffi listar, gera at-
hugasemd við fréttaflutning dag-
skrárgerðarmanns Dægurmálaút-
varps Rásar 2, Önnu Kristine, á
sjötta tímanum miðvikudaginn þ. 12.
janúar 1994.
„Dægurmálafrétta-
mennskan virðist í æ
ríkari mæli ganga út á
að hagræða málum eftir
hentisemi og jafnvel
hagsmunum án þess að
þeir sem umfjöllunin
bitnar á geti komið við
vörnum.“
Inntak dagskrárliðarins var að
veitingahúsaeigendur hefðu ráðið
nýbúa til matreiðslustarfa, rekið
hann fyrirvaralaust og síðan neitað
að greiða honum laun. Niðurstaða
dagskrárgerðarmannsins var að hér
væri um grófa misnotkun að ræða á
stöðu nýbúa sem kom til landsins
fyrir stuttu.
Þessi tiltekna dagskrárgerð sam-
anstóð af frásögn dagskrárgerðar-
manns af málinu, síðan var viðtal í
hljóðstofu við starfsmanninn sem
talaði á móðurmáli sínu, spænsku.
Dagskrárgerðarmaður endursagði
sögu starfsmannsins og síðan var
hringt á veitingastaðinn og spurt
eftir öðrum eiganda staðarins, Aug-
ustin Navarro Cortes. Dagskrárgerð-
armaður kynnti sig og ræddi við
Augustin án þess að skýra honum
frá því að um upptöku til útsending-
ar væri að ræða. Af viðtalinu má
greinilega heyra að Augustin hefur
ekki gott vald á íslenskri tungu og
á köflum skilur hann ekki spurningar
dagskrárgerðarmannsins. í lokin
leggur dagskrárgerðarmaður út af
viðtölunum tveimur og ber málið
undir Sigurð Guðmundsson, formann
Félags starfsfólks í veitingahúsum.
Það sem við viijurri gera athuga-
semdir við er eftirfarandi:
1. Augustin var ekki boðið að
skýra frá sinni hlið málsins á móð-
urmáli sínu, sem er spænska. Spyij-
andi setti fram fullyrðingar í spurn-
ingaformi sem margar hveijar voru
margþættar þannig að sá sem hefur
fullt vald á íslensku hefði þurft að
íhuga svörin. Þessi spurningatækni
er ítrekað notuð í viðtalinu, jafnvel
þó spyijanda eigi að vera fyllilega
ljóst af gangi samtalsins að August-
in geti ekki tjáð sig fyllilega um
málið á íslensku, eins og hann bend-
ir sjálfur á þegar líður á viðtalið.
Honum var ekki boðinn túlkur né
heldur sjálfur kynntur sem nýbúi,
en viðtalið var tekið upp fimm dögum
fyrir útsendingu. Degi fyrir útsend-
ingu hringdi dagskrárgerðarmaður
aftur og neitaði þá að ræða málið
við hinn eiganda staðarins, sem er
íslenskur.
Hverju breyta ný lög?
eftirAstuR.
Jóhannesdóttur
1. janúar síðastliðinn gengu í gildi
ný lög um almannatryggingar nr.
117/1993 og lög um félagslega að-
stoð nr. 118/1993. Þau koma í stað
22ja ára gamalla laga um almanna-
tryggingar, sem höfðu tekið miklum
breytingum frá því að þau voru sam-
þykkt árið 1971. Með gildistöku
þessara laga verða ýmsar breytingar
á sjúkra-, lífeyris- og slysatrygging-
um, sem mikilvægt er að allir kynni
sér vel.
6 mánaða bið eftir
sjúkratryggingu
Ein stærsta breytingin er sú að í
stað þess að menn voru sjúkra-
tryggðir um leið og þeir fengu lög-
heimili hér á landi, verða þeir nú
að bíða í sex mánuði frá því að þeir
fengu lögheimili hér eftir að fá
sjúkratrygginguna. Undantekning
er ef menn flytjast frá EES-landi,
þá geta þeir flutt biðtímann með sér
milli landa og fengið sjúkratrygging-
una strax, bafi þeir verið sjúkra-
tryggðir í EES-landinu sem þeir
koma frá.
En hvað þýðir það að vera ekki
sjúkratryggður?
Það þýðir að þurfí maður á heil-
brigðisþjónustu að halda verður að
greiða fyrir hana fullu verði. Allt sem
almannatryggingarnar greiða fyrir
nú þarf sá sem ekki er sjúkratryggð-
ur að greiða að fullu úr eigin vasa.
Við skulum taka sem dæmi
sjúkrahúsvist. Þurfí maðurinn að
leggjast inn á sjúkrahús kostar sól-
arhringurinn hann rúmar 40.000
krónur. Það er sú upphæð sem inn-
heimt hefur verið hingað til, en upp-
hæðin er í endurskoðun. Þurfí hann
lyf greiðir hann þau að fullu. Sem
dæmi má nefna að algengt geðlyf
sem sjúkratryggður greiðir 1.500
krónur fyrir, kostar fullu verði rúm-
ar 23.000 krónur. Þessar upphæðir
geta verið bæði hærri og lægri. Fari
maðurinn til sérfræðings þarf hann
að greiða fullt verð í stað þess að
sá sjúkratryggði greiðir 1.200 krón-
ur + 40% af fullu verði. Rannsókn-
ir, röntgengreining, heilsugæsla og
heimsókn til heimilislæknis greiðast
fullu verði í stað fastagjalds.
Læknar og forráðamenn sjúkra-
stofnana verða nú eftir að þessi lög
gengu í gildi að kanna hvort sjúk-
lingurinn er sjúkratryggður áður en
hann er látinn greiða fyrir þjón-
ustuna, því að Tryggingastofnun
greiðir þeim ekki til baka kostnað-
arhlut sjúkratrygginga, sé hann ekki
tryggður.
Flytji fólk hingað frá einhveiju
landi, sem ekki er í EES, ætti það
að kaupa sér sérstaka sjúkratrygg-
ingu hjá tryggingafélagi, vilji það
ekki greiða fyrir heilbrigðisþjónustu
að fullu þurfí það á henni að halda.
Tryggingafélög hér á landi þyrftu
nú að huga að því að hafa á boðstól-
um sjúkratryggingu fyrir þá sem
lenda í þessum sex mánaða biðtíma
eftir sjúkratryggingu almanna-
trygginga.
E-111 og aðrar breytingar á
sjúkra- og slysastryggingum
Vegna EES-samningsins verður
sú nýjung að þeir sem ferðast til
EES-landa þurfa að hafa sérstaka
staðfestingu, E-lll, meðferðis svo
að þeir fái læknisþjónustu á sama
verði og íbúar í viðkomandi landi,
ef um skyndileg veikindi eða slys
er að ræða. E-lll staðfestingin er
ekki síður mikilvæg í farteskinu en
farseðill og vegabréf þegar lagt er
upp í ferðalag til EES-landa. E-lll
staðfestingin fæst hjá Trygginga-
stofnun fyrir brottför.
Breyting var gerð á rétti til
sjúkradagpeninga með nýju lögun-
um. Nú greiðast sjúkradagpeningar
frá 16 ára aldri, en áður frá 17 ára.
Einnig er ítrekað í nýju lögunum að
Tryggingastofnun greiðir aðeins fyr--
ir tannréttingar sem falla undir al-
varleg tilvik.
í slysatryggingunum er orðin sú
breyting að ökumannstryggingin er
fallin út, svo að ökumenn sem lenda
í slysum eru ekki lengur tryggðir
hjá Tryggingastofnun. Varðandi
slysabætur þá er orðin breyting á
hverjir eiga rétt til dánarbóta. Nú
eiga foreldrar hins látna ekki rétt á
bótum, en þeir áttu rétt á eingreiðslu
áður.
Breytingar á
lífeyristryggingum
Nokkrar breytinganna eru gerðar
í tengslum við gildistöku EES-samn-
ingsins. Ein þeirra er að skipta bóta-
greiðslum í almannatryggingabætur
og félagslegar bætur. Bætur sem
falla undir félagslega aðstoð eru
heimildarbætur og þær má ekki
greiða þeim sem flytur lögheimili
sitt frá íslandi. Bótagreiðslur sem
falla undir almannatryggingalög nú
má aftur á móti greiða úr landi.
„En hvað þýðir það að
vera ekki sjúkratryggð-
ur? Það þýðir að þurfi
maður á heilbrigðis-
þjónustu að halda verð-
ur að greiða fyrir hana
fullu verði.“
Elli- og örorkulífeyrir, tekjutrygg-
ing, örorkustyrkur, barnalífeyrir og
bætur í fæðingarorlofí heyra til al-
mannatrygginga, en aðrar bætur eru
félagslegar. Varðandi rétti til ör-
orkubóta, verður einstaklingur að
hafa átt hér lögheimili í sex mánuði
og starfsorka verður að hafa verið
óskert þegar hann fékk lögheimilið
hér. Hafí starfsorkan verið skert
öðlast hann réttinn eftir þijú ár.
Nú er það skilyrði fyrir rétti til
fæðingarstyrks að móðir hafi átt hér
lögheimili síðustu 12 mánuði fyrir
fæðinguna. Hið sama gildir um for-
eldra hvað varðar rétt til fæðingar-
dagpeninga. Lögheimili í öðru EES-
landi jafngildir nú lögheimili hér.
Ekkjulífeyrir fellur nú niður við
sambúð og sérstök heimilisuppbót
Ásta R. Jóhannesdóttir
fellur niður við minnstu tekjur aðrar
en lífeyrisgreiðslur. Nokkrar smærri
breytingar eru í lögunum, sem ekki
er ástæða til að tíunda hér.
Höfundur cr deildarstjóri hjá
Tryggingastofnun ríkisins.
2. Ekki var tilkynnt um að sam-
talið væri tekið upp, né að fyrirhug-
að væri að útvarpa því.
3. Ekki er ástæða til að leiðrétta
allar rangfærslur dagskrárgerðar-
mannsins um samskipti okkar eig-
endanna og starfsmannsins hér, en
ágreiningurinn snýst um vinnu-
stundaíjölda á þeim sautján dögum
sem hann vann á Kaffí list við ýmis
störf í eldhúsi. í kynningu dagskrárl-
iðarins ser sagt að hann hafi „unnið
þar í heilan mánuð . .. þar sem hann
var að læra að búa til spænskan
mat“. Slíkar rangfærslur eru skiljan-
legar ef haft er í huga að dagskrár-
gerðarmaður gerði sér far um að
kynna sér aðeins aðra hlið málsins.
Hitt er öllu alvarlegra að látið er sem
viðtalið við Augustin sé tekið útsend-
ingardaginn þann 12., jafnvel í beinni
útsendingu, en hið rétta í málinu er
að það er tekið 7. janúar. Fyrsti
mögulegi útborgunardagur hefði ver-
ið 4. janúar ef skattkort viðkomandi
starfsmannsins hefði verið til staðar
og samkomulag um íjölda vinnu-
stunda. Hér teljum við að greinilega
sé um misvísandi fréttaflutning að
ræða.
Einnig skal tekið fram að viðkom-
andi starfsmaður hefur áður starfað
á tveimur öðrum veitingastöðum hér
á landi þá u.þ.b. fímm mánuði sem
hann hefur verið á landinu.
4. Bent skal á að Juan Carlos
(fyrrverandi starfsmaður okkar) er
giftur systur Lísu Pálsdóttur, sam-
starfsmanni Önnu Kristine, en það
var fyrir milligöngu Lísu sem hann
var ráðinn á Kaffi list. Okkur þykir
leitt að þurfa að benda á að hér virð-
ist vera um tengsl á milli og þar
með misnotkun á starfsaðstöðu á
ríkisfjölmiðli, enda hótaði hann um-
fjöllun fjölmiðla í deilu sinni við okk-
Við teljum að um villandi og meið-
andi fréttaflutning sé að ræða, auk
þess sem fyrirtækið var nokkrum
sinnum nefnt á nafn, sem við teljum
vera atvinnuróg. Kröfur okkar eru
þær að beðist verði afsökunar á slík-
um vinnubrögðum. Að það verði gert
a.m.k. þrisvar sinnum (eins oft og
dagskráratriðið var kynnt og flutt)
á sama tíma og það verði gert sem
er á valdi Rásar 2 til að rétta hlut
okkar og fyrirtækisins.
Að lokum viljum við benda á það
atriði sem að okkar mati er hvað
alvarlegast við offar dagskrárgerð-
armannsins: Með því að breyta
ágreiningi vinnuveitanda og starfs-
manns, sem báðir eru nýbúar, í
dæmisögu um vandníðslu þess sem
hefur á þeim sem ekki getur varið
sig er verið að ala á andúð og fordóm-
um gagnvart útlendingum almennt.
Þessi vinnubrögð eru ekki samboðin
Rás 2 „sameign okkar allra“.
Lagt hefur verið fram á Alþingi
frumvarp til laga þar sem skylda á
útvarpsstöðvar til að nota tafarbúnað
til að fyrirbyggja svívirðingar í beinni
útsendingu. Spurning mín er hvaða
reglur eigi að gilda um dagskrár-
gerðarmenn sem með yfirlegu hag-
ræða sannleikanum þannig að betur
fari í æsifrétt?
Höfundur er atvinnurckundi.
Framtíð framsóknar
eftir Einar Krisiján
Jónsson
Ástæðan fyrir þessu greinar-
komi mínu er sú að nú er Fram-
sóknarflokkurinn að velja fólk á
framboðslista vegna komandi
sveitarstjórnarkosninga. Ég vil
sem formaður SUF minna fram-
sóknarfólk á það að tryggja ungu
fólki sæti ofarlega á listum flokks-
ins. Framsóknarflokkurinn í Kópa-
vogi hefur með afgerandi hætti
lýst yfír stuðnihgi við unga fólkið
og er það mál manna að þar fari
sterkur listi. Ég vil eindregið hvetja
flokksfélög sem víðast um landið
að þjappa sér saman um unga fólk-
ið og veita því brautargengi.
Ef Framsóknarflokkurinn ætlar
að verða öflugur stjórnmálaflokkur
í framtíðinni er eitt mál öðrum
fremur sem hann þarf að rækja.
„Það er nauðsynlegt að
gefa ungn fólki tæki-
færi til starfa innan
flokksins.“
Það er öflugt og markvisst ungliða-
starf í flokknum. Flokkur sem ekki
hefur öflugt ungliðastarf, end-
urnýjast ekki. Það er nauðsynlegt
að gefa ungu fólki tækifæri til
starfa innan flokksins, starfa við
hlið eldra og reyndara fólks, við
störf sem gefur ungu fólki dýr-
mæta reynslu og gerir það hæfara
til starfa fyrir Framsóknarflokk-
inn.
Hlutfall ungs fólks á kjörskrá
Með því að hafa ungt fólk í fram-
varðasveit flokksins gefst tækifæri
til þess að gera ímynd hans að-
Einar Kristján Jónsson