Morgunblaðið - 12.02.1994, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ LAUGA-RDAGUR 12. FEBRÚAR 1994
Andrés Hermanns-
son sjómaðurfrá
Ogumesi - Mmning
Fæddur 22. maí 1924
Dáinn 2. febrúar 1994
Það er komið að kveðjustund.
Elskulegur móðurbróðir minn,
Andrés Hermannsson, hefur kvatt
þennan heim. Hann varð bráð-
kvaddur á heimili sínu að loknum
vinnudegi, 69 ára gamall. Hann sem
alla tíð hafði verið svo hraustur,
varla orðið misdægurt, þar til fyrir
nokkrum árum 'að hann fékk smá
„hjartavitleysu“ eins og hann orð-
aði þetta sjálfur. „Þetta getur nú
hent alla, frænka mín.“ Hann gekk
enn til vinnu sinnar sem hann sinnti
af einstakri alúð og kostgæfni.
Addi frændi var fæddur og upp-
alinn í Ögurnesi í Ísaíjarðardjúpi
og voru foreldrar hans Guðfmna
Andrésdóttir og Hermann Kr.
Björnsson útvegsbóndi. Þau voru
fimm systkinin og ein hálfsystir,
móðir mín. Addi var tveggja ára
þegar pabbi hans lést en móðir
hans giftist aftur Pálma Gunnari
Gíslasyni, afa mínum. Það varð
hlutskipti Adda frænda að sjá sér
ungum farboða. Hann byijaði átta
ára sjómannsferil sinn með bróður
sínum Guðmundi að stokka upp.
Fyrir það fengu þeir að hafa saman
stúf eins og kallað var og fengu
fiskinn af honum í hlut. I rúm 60
ár hefur hann stundað sjóinn. Hann
hefur alla tíð verið sjóveikur sem
lýsir best eljusemi hans. Hann
reyndi að gerast „landkrabbi" en
tókst ekki. í tæp 30 ár var hann
búsettur í Reykjavík og var nálega
allan þann tíma togarasjómaður.
í ársbyijun 1974 fluttist hann
búferlum heim aftur til ísaljarðar.
Þá fyrst kynntist ég þessum góð-
hjartaða frænda mínum, sem var
alla tíð gefandi í sínu lífí. Hann
flutti til ömmu í Tangagötuna, þar
sem ég var tíður gestur. Er ég lít
til baka, verða ýmsar minningar
ljóslifandi. Sérstaklega fannst mér
allar ferðimar sem við fórum saman
á bátnum hans inn í Djúp, norður
í Jökulfírði og á Strandir. Hann
hafði frá svo mörgu skemmtilegu
að segja, þegar hann og mamma
voru ung. Svo mátti amma alls
ekki vita af þessu, það voru saman-
tekin ráð að halda þessu leyndu,
því henni var illa við að við værum
að þvælast saman á lítilli bátsskel.
Það er margt sem flýgur í gegn-
um hugann, þegar litið er yfír far-
inn veg, minningamar hrannast
upp. Allar eru þær ómetanlegar.
Hann frændi minn gerði aldrei nein-
ar kröfur fyrir sjálfan sig, var vel
liðinn og dagfarsprúður maður.
Hann hafði sínar skoðanir en bar
þær ekki áUorg. Alla tíð var hann
mikil félagsvera og hafði yndi af
að umgangast fólk, ræða við það
og var ávallt hress í máli og við-
móti. Hann þoldi ekki kvart og
kvein og illt umtal mátti hann ekki
heyra. Hann beindi sjónum sínum
alltaf að því góða í tilverunni og
sá alltaf það besta í fari hvers
manns.
Það urðu tímamót í lífí Adda
frænda, þegar hann kynntist núver-
andi konu sinni, Þómnni Vem-
harðsdóttur. Það var hans mesta
gæfa. Þegar þau kynntust átti Þór-
unn fyrir fjögur uppkomin böm og
fyrir átti Addi eina dóttur, Hrönn,
og einn fósturson. Addi var mikill
gl KERFISÞRÓUN HF.
FÁKAFENI 11 -SÍMI 688055
fjölskyldumaður og ræktaði fjöi-
skyldutengsl af mikilli umhyggju-
semi og alúð. Hann átti létta lund
og átti því mjög auðvelt með að
ungangast fólk, unga sem aldna.
Um hann lék ávallt hressilegur blær
og leið öllum vel í návist hans.
Að leiðarlokum sækir sorg og
söknuður á hugann en jafnframt
þakklæti fyrir góðar minningar sem
ég geymi um þennan frænda minn,
tryggð hans og vinátu. Guð blessi
minningu Adda frænda og gefí eig-
inkonu hans og ástvinum hans öll-
um styrk á erfíðum tímum.
Guðfinna Jónsdóttir.
Það voru sorglegar fréttir sem
mamma færði mér að kvöldi 2. febr-
úar, hann Andrés var dáinn. Á slíkri
stundu koma margar minningar
fram í huga minn.
Kynni okkar Andrésar hófust er
hann og mamma felldu hugi saman
og hann fluttist inn á heimili okkar
á Skólaveginum. Ég var þá við-
kvæmur unglingsstrákur og óneit-
anlega kvíðinn þeirri breytingu sem
ég stóð frammi fyrir. Sá kvíði
reyndist ástæðulaus. Á skömmum
tíma hafði Andrés unnið sér vináttu
mína og virðingu. Stuðningur hans,
hvatning og umhyggja voru mér
ómetanleg á þessu skeiði lífs míns.
Ófáar stundirnar sátum við heima
og spjölluðum saman. Þær umræð-
ur vöktu mig oft til umhugsunar
og hafa ráð hans verið mér gott
veganesti.
Samband mömmu og Andrésar
einkenndist af ástúð og hlýju. Það
var einstaklega notalegt að vera í
návist þeirra og ég tel mig hafa
verið lánsaman að fá að vera með
þeim á þeirra fyrstu hjúskapar-
árum.
Vegna dvalar minnar erlendis
hafa samverustundimar verið færri
en áður. Þó langt væri að fara var
samband okkar Andrésar jafn náið.
Af áhuga og einlægni fylgdist hann
vel með hvernig mér og fjölskyldu
minni vegnaði. Ég naut góðs af
harðfískvinnslu hans og marga
pakkana hef ég sótt með tilhlökkun
á pósthúsið. Enda hefur harðfískur-
inn hans Andrésar aldrei brugðist.
Stundum fékk ég líka hákarl, stykk-
in voru valin af kostgæfni og gjam-
an úr mismunandi beitum. Þannig
var Andrés, öll verk voru unnin að
sömu natni og samviskusemi.
í dag er ég kveð Andrés fínnst
mér ég vera bæði ríkur og fátæk-
ur. Ríkur af því að samskiptin við
hann hafa gefíð mér svo mikið.
Fátækur, af því að hann Andrés
er ekki lengur á meðai okkar.
Og því varð allt svo hljótt við helfregn þína
sem hefði klökkur gígjustrengur brostið.
Og enn ég veit margt hjarta, harmi iostið,
sem hugsar til þín alla daga sina.
Og meðan árin þreyta hjörtu hinna,
sem horfðu eftir þér í sárum trega,
þá blómgast enn, og blómgast ævinlega
þitt bjarta vor í hugum vina þinna.
(T.G.)
Elsku mamma, orð mega sín lít-
ils á slíkri stunu. Minningin um
góðan mann lifir í hjörtum okkar.
Við Guðrún og Erla biðjum góðan
Guð að styrkja þig og styðja í sorg-
inni.
Óli Vemharður Antonsson.
í dag kveðjum við okkar besta
vin og afa. Afí Andrés var okkur
alltaf svo góður. Söknuður okkar
er sár og mikið er tómlegt án afa.
Það er skrítið að koma á Skólaveg-
inn'og finna ekki afa sem tók fagn-
andi á móti okkur hvenær sem við
komum og ef sá dagur leið að við
komum ekki í heimsókn var hringt
og spjallað í síma. Afi hafði alltaf
tíma fyrir okkur og alltaf var hann
boðinn og búinn ef við báðum hann
einhverrar bónar. Afí leyfði okkur
alltaf að vera með sér ef hann var
að gera eitthvað sem okkur langaði
að taka þátt í og aldrei var amast
við litlum vinnufúsum höndum.
Þegar afí var að verka harðfísk í
skúrnum fengum við að vera með.
Þá var Aron Bertel klæddur í polla-
galla og sá um að rétta afa físk
og fékk að sulla að vild, hann var
að vinna með afa. Þegar harðfískur-
inn, eða afanammið eins og við
kölluðum harðfískinn hans afa, var
tilbúinn úr hjallinum fengu allir eins
og þeir gátu í sig iátið.
Það var gaman að fara með afa
í fjárhúsið á vorin þegar lömbin
voru að koma í heiminn hvert af
öðru, þá fengum við ací halda á
þeim og kiappa. Á sumrin fórum
við með afa og ömmu á afabát í
sumarbústaðinn í Fljótavík. Þar var
alltaf nóg að gera við að smíða
báta og láta þá sigla á Ósnum, fara
að vaða, fara í gönguferðir, tína
blóm eða höggva í eldinn. Alltaf
hafði afí tíma fyrir okkur. Það var
traust að stinga litlum lófa í hlýja
lófann hans afa þegar litlir fætur
voru orðnir lúnir og hvönnin var
svo há að erfítt varð að fóta sig. Á
kvöldin las afí bók eða söng fyrir
okkur áður en farið var að sofa. Á
veturna var ósjaldan farið á sleða
eða skíði. Þá dró afí okkur upp
brekkuna og hljóp með niður aftur
og passaði að við færum ekki of
hratt eða dyttum. Oft hringdi afí
og bauð okkur í mat þegar hann
og amma voru búin að elda uppá-
haldsmatinn okkar. Afí hugsaði fyr-
ir öllu.
Missir okkar er mikill. Aron Bert-
el sem er þriggja ára var alltaf með
afa enda á hann nú erfitt með að
skilja hvers; vegna afí komi ekki
heim. Hann er alltaf að spyija um
afa og hvenær afí komi heim, hve-
nær guð ætli að skila honum, nú
sé hann búinn að hafa afa svo lengi.
Elsku amma Þórunn, nú þegar
afí er farinn verðum við öll að hjálp-
ast að og styrkja hvert annað. Við
eigum góðar minningar um góðan
afa.
Guðmundur Auðunn Auðunsson,
Aron Bertel Auðunsson.
Sífellt er verið að minna okkur
á hve skammt er bilið milli lífs og
dauða. Enn á ný var ég minntur
á þessi sannindi að kveldi 2. febr-
úar sl., þegar mér var tilkynnt, að
mágur minn og vinur, Andrés
Hermannsson, hefði orðið bráð-
kvaddur skömmu eftir að hann
kom heim um kvöldið. Hann hafði
verið lengi dags inni á ísafírði til
að afla aðfanga fyrir harðfískverk-
un sína, sem hann hafði stundað
í stopulum frístundum um langt
árabil. Hann hafði tekið marga
samferðamenn sína tali, glaðbeitt-
ur og hress, eins og hans var vandi.
Flestum kom skyndilegt fráfall
hans því mjög á óvart vegna þess
hve frísklegur hann hafði verið um
langt skeið. í nokkur ár hafði hann
verið veill fyrir hjarta og gengizt
undir skurðaðgerð, sem varð þess
valdandi, að hann virtist hafa end-
urheimt verulegan hluta fyrri
starfsorku sinnar. En eigi má sköp-
um renna.
Andrés var fæddur í Ögumesi
við ísafjarðardjúp 22. maí 1924.
Foreldrar hans voru hjónin Guð-
finna Andrésdóttir og Hermann
Kr. Bjömsson, formaður í Ögur-
nesi. Guðfinna var ættuð frá Blá-
mýrum í Laugadal í Ögursveit, en
Hermann var ættaður frá Bæjum
á Snæfjallaströnd. Það var því
kjamafólk við Djúp, sem að Andr-
ési stóð í báðar ættir, þótt ekki sé
farið lengra út í ættfærslu. Afí
hans, Andrés Jóhannesson, sem
hann var heitinn eftir, tók við búi
á Blámýrum eftir föður sinn árið
1874, og bjó þar til ársins 1910,
en þá fluttist hann út í Ögumes.
Keypti hann þar ívemhús Gísla
Jónssonar og Solveigar Þorleifs-
dóttur, sem voru foreldrar Árna
Gíslasonar, yfirfiskmatsmanns á
ísafírði. Þau voru talin fyrstu land-
nemarnir í Ögumesi árið 1884.
Andrés stundaði síðan róðra úr
Ögurnesi vor og sumar til ársins
1920 og fískvinnu þess á milli.
Þau Guðfínna og Hermann eign-
uðust fímm böm, tvær dætur og
þijá syni. Börn þeirra vora: Stein-
unn, f. 14. janúar 1917, búsett í
Reykjavík, hún var gift Gunnlaugi
Þorbjamarsyni frá ísafírði, sem nú
er látinn; Skúli, f. 5. maí 1918,
var kvæntur Helgu Pálsdóttur frá
Heimabæ í Hnífsdal, drakknaði -2.
janúar 1959; Unnur, f. 31. júlí
1919,_ búsett á Selfossi, hún var
gift Ölafí Ólafssyni, sýsluskrifara
á ísafírði, sem nú er látinn; Guð-
mundur, f. 18. nóvember 1922,
dáinn 2. febrúar 1952, og yngstur
var Andrés, sem hér er minnzt.
Foreldrar Andrésar settust að í
Ögumesi þegar þau giftu sig
haustið 1915. Þar byggði Hermann
stórt og vandað íveru- og útvegs-
hús, skammt frá húsi tengdafor-
eldra sinna. Þegar Andrés var rétt
tveggja ára missti hann föður sinn.
Móðir hans stóð þá uppi með fímm
böm, það elzta níu ára gamalt.
Siíkt mótmæli raskaði þó ekki jafn-
vægi þessarar jafnlyndu konu. Öllu
mótlæti, sem hún mátti þola á lífs-
leiðinni, tók hún af einstöku æðru-
leysi. Hún giftist öðru sinni árið
1927 Pálma Gunnari Gíslasyni frá
Bæjum á Snæljallaströnd, en þeir
Hermann og Pálmi voru systrasyn-
ir. Hermann var sonur Steinunnar
Pálmadóttur, en Pálmi sonur
Kristnýjar Pálmadóttur, sem lengi
var ljósmóðir í Ögursveit. Þau
Guðfínna og Pálmi eignuðust eina
dóttur, Huldu Kristínu, sem gift
er undirrituðum, og bjuggu þau
áfram í Ögumesi til ársins 1945,
en þá fluttu þau til Ísafjarðar.
Buggð lagðist þá af í Ögumesi,
en hún hafði þá staðið í rúm 70 ár.
Andrés ólst upp í glöðum systk-
inahópi við gott atlæti og að sjálf-
sögðu í náinni snertingu við sjó-
sókn og meðferð í sjávarfangi,
enda sóttu Ögumesingar aðal lífs-
björg sína í sjóinn. Grundimar í
Ógurnesi urðu leikvangur hans í
æsku. Ungur að árum fór hann,
ásamt eldri bræðrum sínum, að
létta undir með stjúpa sínum við
línubeitingu, beituöflun og fískað-
gerð, en síðan hófst sjósóknin
nokkru fyrir fermingu. Milli tektar
og tvítugs stundaði Andrés sjó-
mennsku á ýmsum bátum við Djúp,
ýmist heima í Ögurnesi og Ögur-
vík eða í Hnífsdal. Það kallaði
hann sjálfur undirbúningsárin. í
ársbyijun 1946 urðu þáttaskil í lífi
hans. Þá hleypti hann heimdragan-
um og hélt til Reykjavíkur, til að
leita sér að skiprúmi á togara. En
það var ekki á hvers manns færi
á þessum áram að komast í gott
skiprúm. Til þess þurftu menn yfír-
leitt að hafa nokkra reynslu, sam-
fara líkamlegu atgervi. Hann réðst
í skiprúm til Bjama Ingimarssonar
á gamla Júpíter. Það var upphaf
17 ára samvinnu. Hann var í skipr-
úmi hjá Bjama nánast samfellt,
þar til Bjami hætti skipstjóm árið
1963, fyrst sem háseti, en síðan
netamaður og bátsmaður í mörg
ár, lengst af á togaranum Neptún-
usi. Þegar Bjarni hætti skipstjóm
á nýja Júpíter tók við skipinu ann-
ar þjóðkunnur aflamaður, Markús
Guðmundsson, og með honum var
Andrés næstu 10 árin, til ársins
1973. Þegar hann tók pokann sinn
hafði hann verið nánast samfellt
hjá útgerð Tryggva Ófeigssonar í
27 ár. Bar hann ávallt mikið lof á
þá útgerð, sem hann taldi hafa
verið í einu og öllu til fyrirmynd-
ar. Skipstjórnarmennina dáði hann
einnig báða, ekki aðeins sem mikla
aflamenn, heldur engu síður sem
frábæra og aðgætna skipstjórnar-
menn. Það traust sem Andrés bar
til útgerðar Júpíters hf. hefír
greinilega verið gagnkvæmt, því
að Tryggvi segir í ævisögu sinni,
þegar hann hefír lýst störfum hans:
„Sannkallaður víkingur, Andrés."
Slíku lofí hlóð Tryggvi ekki á hvem
sem var. Menn þurftu að hafa
unnið fyrir því.
Römm er sú taug sem rekka
dregur föðurtúna til. Þegar Andrés
hafði verið 27 ár á síðutoguram
frá Reykjavík hélt hann á ný til
heimahaganna. Hann var ekki til-
búinn að hætta togarasjómennsk-
unni, enda þótt hann stæði nú á
fimmtugu. Nýju skuttogaramir,
sem vora að koma til landsins á
þessum áram, freistuðu hans.
Bróðursonur hans, Hermann
Skúlason, var þá orðinn skipstjóri
á nýjum skuttogara, Júlíusi Geir-
mundssyni. Hann réðst í skiprúm
til hans árið 1974 og var með hon-
um næstu tíu árin. í ágúst 1984
gekk hann í land eftir nærri 40
ára úthald á toguram, enda var
heilsa hans þá farin að gefa sig.
Það má því-með sanni segja, að
hann hafi upplifað og fengið að
taka þátt í þeirri byltingu, sem
varð í íslenzkri togaraútgerð á
þessari öld. Sjómennskan var hon-
um í blóð borin. Hann gerði tilraun
til að vinna í landi í eitt ár, en lík-
aði ekki, og sumarið 1985 réð hann
sig á Fagranesið og var þar skip-
veiji, þegar yfir lauk. Hann kunni
því starfi að mörgu leyti vel. Hann
var mikil félagsvera og á sumrin
hitti hann marga gamla vini og
kunningja, sem lögðu leið sína inn
í Djúp eða norður á Strandir. Á
Fagranesinu var hann því áfram í
nánum tengslum við kviku mann-
lífsins.
Andrés kvæntist Bjamheiði Ól-
ínu Davíðsdóttur frá Patreksfírði
24. desember 1948. Dóttir þeirra
er Sigurlína Hrönn, f. 11. marz
1950. Hún er gift Vilhjálmi Jóns-
syni, verzlunarmanni í Reykjavík,
og eiga þau þijú börn. Einnig ólu
þau upp son Bjamheiðar, Davíð
Guðmundsson, tæknifræðing í
Gautaborg, sem kvæntur er Guð-
rúnu Sif Jónsdóttur og eiga þau
tvö börn. Andrés og Bjarnheiður
slitu samvistum 1973. Hann
kvæntist Þórunni Vernharðsdóttur
frá Tungu í Fljótavík 13. desember
1980 og eignuðust þau fallegt
heimili í Hnífsdal. Þegar þau
kynntust átti Þórann fjögur upp-
komin böm af fyrra hjónabandi.
Það var mikil breyting fyrir
Andrés að flytjast vestur eftir svo
langa útivist. Þá kynntist ég fyrst
fyrir alvöru þessum elskulega mági
mínum, sem ég hafði þó þekkt lítil-
lega allt frá barnæsku, að ég dvaldi
nokkur sumur í Ögurvík hjá þeim
heiðurshjónum Kristínu Sv. Helga-
dóttur og Þórði Ólafssyni í Odda.
En milli heimilis þeirra og æsku-
heimilis Andrésar í Ögurnesi lágu
ávallt gagnvegir. Hann var þó fljót-
ur að endumýja gömul kynni við
félaga og vini hér vestra og varð
fljótlega hvers manns hugljúfi.
Andrés var ekki hár maður vexti,
en þéttur á velli og lá hátt rómur,
eins og títt er um þá sjómenn, sem
lengi stóðu á grindinni á gömlu
síðutoguranum. Það þurfti radd-
sterka menn til að kalla upp í vind-
inn, þegar togað var í illviðrum og
þeir breyttu ógjaman um tónteg-
und, þó að komið væri í land.
Hann var glaðlyndur og glettinn
og ávallt fylgdi honum hressilegur
gustur, sem laðaði menn að hon-
um. Hann hafði einnig skemmti-
lega kímnigáfu og sagði skemmti-
lega frá, svo að engum leiddist í
návist hans. Kímni var hans var
þó laus við allan brodd og gædd
meðfæddri góðvild. Illt umtal þoldi
hann ekki.
Andrés var einstaklega fjöl-
skyldurækinn og umhyggjusamur
við alla sína. Það var því engin