Morgunblaðið - 10.03.1994, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. MARZ 1994
Opið bréf til við-
skiptaráðherra
- með kröfu um rannsókn á starfsháttum Spari-
sjóðs Glæsibæjarhrepps og Seðlabanka Islands
frá Jóni Oddssyni og
Tómasi Gunnarssyni
Við undirritaðir lögmenn leitum
til þín, viðskiptaráðherra, fyrir
hönd fjögurra umbjóðenda okkar,
þeirra Sveins Sigurbjörnssonar,
Ártúni, Grýtubakkahreppi,
Tryggva Stefánssonar, Hallgils-
stöðum, Hálshreppi, Jóhanns
Benediktssonar, Eyrarlandi, Eyja-
fjarðarsveit og Sigurðar Stefáns-
sonar, Fornhólum, Hálshreppi,
vegna óréttmæts og ólöglegs
framsals Sparisjóðs Glæsibæjar-
hrepps á skuldabréfi nr. 08138 við
Sparisjóðinn til forsvarsmanns
eiganda Sparisjóðsins, Eiríks Sig-
fússonar, oddvita Glæsibæjar-
hrepps, en hreppurinn er eigandi
Sparisjóðsins. Þá er einnig kvartað
undan aðgerðaleysi Seðlabanka
íslands í máli þessu, sem eftirlits-
aðila með rekstri banka og spari-
sjóða í Iandinu samkvæmt IV.
kafla laga nr. 36/1986 um Seðla-
banka íslands og jafnframt heim-
ildarlausum erindrekstri Seðla-
bankans fyrir Sparisjóð Glæsibæj-
arhrepps.
Nú liggur fyrir dómur í málinu
nr. E-11/1992 frá Héraðsdómi
Norðurlands eystra: Eiríkur Sig-
fússon gegn Sveini Sigurbjörns-
syni og fl., frá 26. nóvember 1993,
þar sem Héraðsdómurinn dæmir
kröfur á hendur umbjóðendum
okkar, byggðar á ofangreindu
skuldabréfi, nú að fjárhæð um kr.
3.500.000. Kröfur stefandans í
málinu nema nú um kr. 8.000.000
og hefur hann áfrýjað málinu til
Hæstaréttar með áfrýjunarstefnu
nr. 24/1994, dags 13. janúar
1994, en gagnáfrýjunarstefna
umbjóðenda okkar er nr. 76/1994.
Margoft hefur verið leitað til
Sparisjóðs Glæsibæjarhrepps út
af máli þessu, en Sparisjóðurinn
hefur litlu sem engu svarað skrif-
lega og helst því að hann væri
bundinn þagnarskyldu um þetta
mál og gæti þess vegna ekki svar-
að umbjóðendum okkar, útgefend-
um og ábyrgðarmönnum ofan-
greinds skuldabréfs.
Bankaeftirlit Seðlabanka ís-
lands hefur athugað þetta mál og
tók sig til og svaraði fyrir sig og
Sparisjóð Glæsibæjarhrepps með
svohljóðandi bréfí til Tómasar
Gunnarssonar, lögmanns dags. 1.
júní 1993:
„Bankaeftirlit Seðlabanka ís-
lands hefur móttekið bréf yðar, sem
jafnframt er beint til Sparisjóðs
Glæsibæjarhrepps, dags. 26. maí
1993. Samkvæmt tilmælum spari-
sjóðsstjóra Sparisjóðs Glæsibæjar-
hrepps í bréfi til bankaeftirlitsins,
dags. 25. maí 1993 svarar banka-
eftirlitið yður fyrir beggja hönd
eins og bréfi því er við sendum
yður fyrr í dag vegna sama máls.
Jón Oddsson
Bankaeftirlitið ítrekar, sam-
kvæmt þeim upplýsingum sem það
hefur aflað sér, að Sparisjóðurinn
telur sig aldrei hafa verið eiganda
að skuldabréfi því er hér er til
umræðu. Sparisjóðurinn telur að
skuldabréf þetta hafi verið útgefið
í tilefni af kröfu sem Eiríkur Sig-
fússon á Sílastöðum á á hendur
umbjóðendum yðar, en skuldabréf-
Tómas Gunnarsson
ið hafi fyrir mistök verið gefið út
á hendur sparisjóðnum en ekki
Eiríki. Eins og orðalag bréfsins
ber með sér er svar þetta byggt
á ályktun forsvarsmanna spari-
sjóðsins á atvikum sem sparisjóð-
urinn hefur tengst með óbeinum
hætti. Sparisjóðurinn kveðst ekki
hafa undir höndum gögn sem stað-
festa ályktun hans.“
„ Við leitum til þín, viðskiptaráðherra, vegna þess,
að við höfum áður leitað til sparisjóðsstjóra og
stjórnar Sparisjóðs Glæsibæjarhrepps, og Banka-
eftirlits, bankaráðs og bankastjóra Seðlabanka
íslands, án árangurs, út af máli þessu.“
Dómur Héraðsdóms
Norðurlands eystra
Til frekari skýringar á mála-
vöxtum í máli því sem grein
Jóns Oddssonar og Tómasar
Gunnarssonar fjallar um birtir
Morgunblaðið hér á eftir þrjá
kafla úr dómum Héraðsdóms
Norðurlands eystra:
Sjónarmið Sveins
Sigurbjörnssonar og Tryggva
Stefánssonar
„Stefndu Sveinn og Tryggvi lýsa
svo meginatriðum málavaxta í
greinargerð sinni að á árinu 1985
hafí þeir sem forsvarsmenn Kaup-
félags Svalbarðseyrar, Svalbarðs-
eyri, unnið að málefnum Kaupfé-
lagsins og jafnframt unnið að því
að framleiðendur afurða gætu
fengið eðlilegar og réttar greiðslur
fyrir afurðir sínar er lagðar voru
inn í Kaupfélagið. Hafí Kaupfélag-
ið staðið mjög illa fjárhagslega,
en ýmsir kunnáttumenn, sem
fengnir hafi verið til að gefa álit
um fjárhagslega stöðu þess, hafí
þá talið nokkra möguleika á að
hægt væri að bjarga því og jafn-
framt væri tímabundið hægt að
haga svo innleggi afurða að
greiðslum fyrir þær yrði haldið sér
og menn fengju eðlilega greitt fyr-
ir þær. Að því er kartöflur varð-
arði var ráð fyrir því gert að
greiðslur færu í gegnum Iðnaðar-
banka íslands hf. og þaðan beint
til framleiðenda. Vegna mistaka
sem þeir stefndu réðu ekki við og
höfðu ekki með að gera hafí þetta
ekki tekist að því er stefnanda
varðaði og hafí því stefnandi gert
kröfu um að „traustir ábyrgðar-
menn yrðu fengnir", þar sem mál
hafi þá verið í hnút og stefnandi
ekki fengið þá greiðslu sem að
honum hafi verið heitið af hálfu
Kaupfélagsins hafi þeir stefndu,
Sveinn og Tryggvi, gengið í víxil-
ábyrgð fyrir megin hluta greiðsl-
unnar til stefnanda, enda hafi ver-
ið gert ráð fyrir því að greiðsla
úr ríkissjóði kr. 1.500.000, trygg-
asta greiðsla sem vitað var að
Kaupfélagið ætti von á, gengi síðar
til greiðslu á skuldinni við stefn-
anda. Þessi greiðsla úr ríkissjóði,
kr. 1.500.000 kartöflustyrkur sem
að renna átti til Kaupfélagsins,
hafí ekki enn verið innt af hendi
og vafamál hvort svo verði því hún
muni fyrir mistök hafa verið innt
af hendi til Kjörlands hf. sem stofn-
að var síðar um rekstur eigna
Kaupfélagsins, þ.e.a.s. þeirra sem
voru til kartöfluvinnslu. Síðar hafí
víxilábyrgðinni verið breytt að
formi til í skuldbindingu sam-
kvæmt skuldabréfi, sbr. dskj. nr.
2, sem er grundvöllur málsóknar
þessarar sem átti að greiðast með
eingreiðslu 1. apríl 1988 þegar
styrkurinn frá ríkissjóði bærist.
Ekki hafí verið krafíð um greiðslu
á skuldabréfinu svo vitað væri fyrr
en með innheimtubréfi Gísla Bald-,
urs Garðarssonar, hrl., dagsettu
24. september 1990. Það megi því
ljóst vera að skuldabréfið á dskj.

FESTINGAJARN
OG KAMBSAUMUR
Þýsk gæöavara - traustari festing
HVERGI MEIRA URVAL
ÓTRÚLEGA LÁGT VERD
BVGGINGAVOHUH
h ÞOHfiRÍNSSWI fiCO
M-rxlvn. \rmuU 2V IUM Ki->kjarik simar «iM(l hHMINI
nr. 2, sem sé grundvöllur krafna
stefnanda í málinu sé ekki venju-
legt skuldabréf og/eða viðskipta-
bréf skv. XVII. kafla einkamála-
laga nr. 85, 1936. Það sé í sam-
ræmi við eðli þeirra viðskipta sem
lýst hefur verið að þetta sé ábyrgð-
arskjal þar til styrkur ríkissjóðs
og greiðslur úr þrotabúi Kaupfé-
lagsins hefðu jafnað skuldina við
stefnanda. Skjalið hafi ekki verið
notað sem venjulegt kröfuskjal og
greiðslu ekki krafist eðlilega af
því. í ljósi þessa verði að meta
skjalið. Þá verði einnig að hafa
hliðsjón af því að stefndu Sveinn
og Tryggvi hafí á engan hátt verið
að afla sér fjár með aðgerðum sín-
um heldur aðeins að reyna að
tryggja að eðlilegs jafnræðis væri
gætt með seljendum afurða til
Kaupfélagsins.
Málsástæður og lagarök
stefndu, Sveins og Tryggva, eru
þau að þeir hafi ekki stofnað til
skuldaviðskipta við stefnanda og
aldrei fengið nokkur verðmæti frá
stefnanda sem þeir persónulega
eigi ógreidd."
Sjónarmið Eiríks Sigfússonar
„Stefnandi lagði fram greinar-
gerð 16. maí 1991 þar sem hann
mótmælir því að málsástæður og
lagarök stefndu fái að komast að
í málinu og vísar í því sambandi
til 208. gr. einkamálalaga nr. 85,
1936. Þær varnir og málsástæður
sem hugsanlega kæmust að í slíku
máli séu ekki til staðar í máli þessu.
Um sé að ræða skuldabréf og lög-
skipti á baki því komi ekki til álita
enda málið rekið samkvæmt XVII.
kafla eml. Rétt sé þó að víkja sér-
staklega að helstu atriðum í rök-
semdafærslu stefndu. Þar sem
stefndu, Jóhann og Sigurður, vísi
í greinargerðum sínum aðallega til
greinargerðar stefndu, Sveins og
Tryggva, þá kveðst hann taka á
málsástæðum og lagarökum í
þeirri röð er þar greinir.
í fyrsta lagi þeirri málsástæðu
að stefndu,:: Sveinn og Tryggvi,
hafí ekki stofnað til skuldavið-
skipta við stefnanda né fengið
verðmæti frá stefnanda, þar með
skuldi stefnanda ekkert. Stefnandi
svarar því til að til þess að bréf
teljist gilt skuldabréf sé það ekki
skilyrði að útgefendur eða ábyrgð-
armenn bréfsins hafi fengið verð-
mæti sem því svarar og vísar hann
til almennra reglna kröfuréttar um
skilyrði þess að skjal teljist vera
skuldabréf.
í öðru lagi halda stefndu því
fram að vaxtahlutfall sé ekki skráð
á skuldabréfið og hafi það ekki
formgildi. Því sé alfarið mótmælt
og bent á að samkvæmt ákvæði í
bréfinu sjálfu séu vextirnir breyti-
legir milli mánaða til samræmis
við vexti á sambærilegum og/eða
hliðstæðum lánum sem Sparisjóð-
urinn veitir á hverjum tíma. Því
mundi vaxtahlutfall sem tilgreint
væri í bréfinu aðeins eiga við um
þann mánuð er bréfið er útgefið,
en vaxtahlutfallið samkvæmt bréf-
inu sé opinbert og auglýst og því
í raun óþarft að taka það fram
enda valdi það ekki ógildi skulda-
bréfsins samkvæmt almennum
reglum um skilyrði þess að skjal
teljist vera gilt skuldabréf. Vaxta-
hlutfallið eigi samkvæmt skulda-
bréfinu að fylgja þeim vöxtum, sem
Sparisjóðurinn ákveður á hveijum
tíma og vaxtahlutfallið því ákveðið
í bréfinu þó vaxtahlutfall þess
mánaðar er bréfið útgefið sé ekki
tilgreint í því.
I þriðja lagi halda stefndu því
fram að lánskjaravísitölustig' það
sem miðað er við sé ekki tilgreint
í skuldabréfinu. Sé það rangt.
Grunnvísitalan sé 1643 stig og sið-
an breytist vísitalan í samræmi við
breytingar á vísitölunni til gjald-
daga í samræmi við ákvæði bréfs-
ins. Ekki sé hægt eðli málsins sam-
kvæmt að tilgreina vísitölu í apríl
1988 í bréfi útgefnu á árinu 1987.
Talað sé um að „bréfið greini ekki
sjálft frá efni þess“ því geti það
ekki talist viðskiptabréf sam-
kvæmt XVII. kafla eml. nr. 85,
1936. Hér virðist vera um einhvern
misskilning að ræða hjá stefndu
því að það sé alrangt eins og sjá-
ist á bréfinu sjálfu og stefnunni,
um sé að ræða opinbera skráða
vísitölu eins og hún er reiknuð á
hveijum tíma og að öðru leyti er
vísað til venju á þessu sviði.
í fjórða lagi sé Sparisjóður
Glæsibæjarhrepps ekki aðili að
máli; þessu og,ekki krai;ist, sýknu
á þeim grundvelli að stefnandi eða
stefndu séu ekki réttir aðilar að
málinu. Ákvæði 45. gr. laga nr.
85, 1936 eigi þvi ekki við í mál-
inu. Auk þess sé skuldabréfið út-
gefið til Sparisjóðs Glæsibæjar-
hrepps. Dísa Pétursdóttir framselji
skuldabréfið til stefnanda fyrir
hönd Sparisjóðsins. Sé framsal
þetta fullgilt þar sem að Dísa háfi
fulla heimild til framsals fyrir hönd
Sparisjóðsins, þar sem að hún sé
sparisjóðsstjóri og hafi verið það
frá áramótum 1980-1981, en þá
hafi prókúruumboð hennar verið
auglýst í Lögbirtingablaði.
I fimmta lagi að því er undir-
skrift sjálfskuldarmannanna varði
sem ekki hafi verið staðfest af
vottum. Ábyrgð samkvæmt
skuldabréfinu stofnast við undirrit-
un en ekki við vottun bréfsins. Sé
það ekki formskilyrði til þess að
skuldabréfið teljist gilt að undir-
skrift hafi verið vottuð. Auk þess
hafi stefndu sjálfir viðurkennt í
greinargerðum að þeir hafi sjálfir
skrifað undir sem útgefendur og
sjálfskuldarábyrgðarmenn.
í sjötta lagi sé því haldið fram
að kröfurnar séu ósundurliðaðar
og því ekki hægt að taka þær til
greina. Þessu sé mótmælt og bent,
er á að krafist sé greiðslu á einni
fjárhæð þ.e.a.s. skuldabréfinu
gjaldfelldu á gjalddaga 1. apríl
1988 ásamt vísitöluhækkun og
vöxtum miðað við þann tíma og
óþarfi að sundurliða þá íjárhæð
sérstaklega. Stefnuíjárhæð hafi
heldur ekki verið mótmælt sem
efnislega rangri af stefndu. Visar
stefnandi til áralangrar venju um
þetta efni að öðru leyti hvað varð-
ar dómkröfur í skuldabréfamálum.
í sjöunda lagi mótmælir hann
því að skuldabréfið sé óhæft og
ógilt sem greiðslu- eða ábyrgðar-
skjal. Stefndu hafa ekki fært nein
haldbær rök því til stuðnings, enda
bréfið fullgilt skuldabréf og við-
skiptabréf bæði hvað varðar form
og efni. Um viðskipti sem að baki
liggja að skuldabréf þetta var gef-
ið út komi ekki til álita í máli þessu.
Varnir stefndu komast því að engu
leyti að í málinu. Því er mótmælt
að gögn máli þessu óviðkomandi
varðandi kartöflustyrk úr ríkissjóði
verði lögð fram og að tilgreindir
aðilar verði kvaddir fyrir dóm fyrir
skýrslutöku.“
Álit dómsins
„Svo sem að framan greinir