Morgunblaðið - 10.03.1994, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. MARZ 1994
Erlendur Olafs-
son — Minning
Fæddur 10. október 1897
Dáinn 28. febrúar 1994
Látinn er í hárri friðsamri og
fagurri elli vinur okkar Erlendur
Ólafsson. Erlendur var fæddur á
Jörfa í Kolbeinsstaðahreppi 10.
október 1897 og ólst þar upp í stór-
um hópi systkina. Foreldrar hans
vo.ru hjónin Agatha dóttir Stefáns
bónda Stefánssonar á Jörfa og hús-
freyja hans Ingibjargar Jónasdóttur
og Olafur Erlendsson bóndi, sýslu-
nefndarmaður og oddviti. Ólafur
féll frá langt fyrir aldur fram 1922,
en Agatha bjó áfram á Jörfa með
bömum sínum.
Erlendur kvæntist 13. mars 1926
lífssólinni sinni, Önnu Jónsdóttur
frá Kaldárbakka. Foreldrar Önnu
voru hjónin Halla Gunnlaugsdóttir
frá Álfatröð í Hörðudal og Jón Jón-
asson frá Bíldhól á Skógarströnd.
Þau hjón bytjuðu búskap sinn á
Gautastöðum í Hörðudal og þar er
Anna fædd, en þau fluttu þegar
Anna var kornung að Kaldárbakka
■~r- Kolbeinsstaðahreppi og þar ólst
Anna upp í föðurgarði.
Þær eru fallegar þessar jarðir í
sveitinni milli ánna en nokkuð ólík-
ar þó í sömu sveit séu. Kaldárbakk-
inn er landmikill og á fjalllendi inn
á Kaldárdal norðan Kaldár inn í
dalbotn og sjávargata er þar löng,
en jörðin beitarsæl og flutningsjörð
með sauðfé. Jörfinn liggur að sjó
sérlega hlýleg og falleg jörð og
nytjagóð með hlunnindi tölvuerð.
Fjórir hólmar liggja þar fyrir landi,
.Fremri-hólmi, Innstuhólmar tveir
og Æðarklettur. Jörðin gaf því sel,
egg og dún og lax og er foma
matið á henni tuttugu hundruð en
yngra matið 1861 er tuttugu og
þrjú hundruð og hálfu hundraði
betur. En þó jörðin væri fríð og
gagnsöm þá framfleytti hún ein-
faldlega ekki svo mörgum. Erlendur
og Anna vildu stofna eigið heimili
og vera sjálfs sín. Þau þjuggu um
tíma í Leirulækjarseli á Álftanesi á
Mýrum, fluttu aftur að Jörfa og
síðan til Reykajvíkur 1935. Engir
nema þeir sem á sjálfum sér hafa
reynt rótarslitin frá ættjörðum sín-
um skilja hvílíkt átak það hefur
verið þessum ungu glæsilegu hjón-
um að taka sig upp, flytja í burtu
frá frændgarði og vinum og þekktu
og kæra umhverfi þar sem mat-
björgin fékkst næstum við túngarð-
inn til Reykjavíkur kreppuáranna
þar sem ríkti atvinnuleysi og úr-
ræði fá. En þau vora ung og hraust
og framsýn og sáu fyrir sér að ein-
mitt í Reykjavík gætu þau byggt
upp framtíð sína. Afurðaverð á
þessum áram var mjög lágt og jarð-
næði lá heldur engan veginn á
lausu. Það var ekki fyrr en eftir
stríð að fóru að losna jarðir.
Ungu hjónin reyndust réttspá í
bjartsýni sinni. Þótt fyrstu árin í
Reykjavík væru erfið í misjöfnu og
Isl.mdskosmr
Brfidrykkjiir
Verd Irá 750 kr. á mann
(> 1 48 49
o
III
0
III
-- 0
HéTEl BORC
Sími 11440
Önnumsterfidrykkjur
í okkar fallega og
virðulega Gyllta sal.

ótryggu leiguhúsnæði og atvinnu-
leysið napurt og nístandi þá er það
nú svo að erfiðu árin líða líka. Þau
voru samhent, reglusöm og dugleg
og smám saman óx allt og dafnaði
í höndum þeirra og heimili þeirra
var ávallt til fyrirmyndar, hvar sem
þau bjuggu. Lífið gaf þeim líka
mikið þessum farsælu hjónum, þau
eignuðust fjögur börn, stolt og gleði
foreldra sinna. Þau era Olafur,
framkvæmdastjóri á Húsavík,
Halla, húsmóðir í Reykjavík, Pétur,
aðstoðarbankastjóri Landsbankans
í Reykjavík, og Agatha, ekkja Vil-
hjálms Jónssonar.
Afkomendur era orðnir margir
og Anna og Erlendur nutu þess
saman að sjá ættargarð sinn vaxa
vel með nýjum og traustum meið-
um.
Undir stríð fór Erlendur að vinna
hjá Eimskipafélagi íslands og þar
átti hann síðan starfsævi sína alla,
fyrst við höfnina, síðan sem skrif-
ari, en þar var hann tilvalinn maður
vegna nákvæmni sinnar og glögg-
skyggni. Síðar tók hann svo við
launaútreikningum og þar varð
hans starfsvettvangur í áratugi.
Þetta var mjög þýðingarmikið starf
og vandasamt. Állt var handskrifað
og handfært og hreint með ólíkind-
um hvað þessir menn afköstuðu.
Verkamenn voru þá mjög misjafn-
lega margir hjá Eimskipum áður
en fastráðningar komu til. Gátu
verið á bilinu þijú til fimm hundrað
og hveiju launaumslagi fylgdi listi
þar sem hver vinnudagur var út-
færður Með Erlendi unnu þeir Sig-
uijón Jónsson og Vilhjálmur Þor-
steinsson og á síðari árum Valdís
Björgvinsdóttir. Hjá Eimskipum
hefur alltaf verið mikil og góð regla
á öllum launagreiðslum og það voru
gerðar harðar kröfur til þeirra sem
sáu um þau mál. Erlendur var eins
og fyrr hefur verið sagt valinn
maður til þessa starfa og svo fór
enda að þegar hann átti að hætta
störfum vegna aldurs þá gátu Eim-
skip ekki misst hann, báðu hann
að halda áfram og hann vann fyrir-
tækinu áfram í næstum áratug í
viðbót. Svo vandfyllt var sæti þessa
ágæta manns.
Erlendur gerðist aðalfélagi í
Verkamannafélaginu Dagsbrún
hinn 28. október 1935, sama árið
og hann flutti til Reykjavíkur. Hann
var þroskaður félagshyggjumaður,
færði mál sitt með stillingu og festu
og rökvísi. Hann var stjórnarmaður
í Dagsbrún 1944 til 1952, sat sem
fulltrúi Dagsbrúnar á þingum Al-
þýðusambands íslands og gegndi
fjölmörgum trúnaðarstörfum fyrir
félagið. Hann hélt alla tíð nánu og
góðu sambandi við félagið sitt og
engin samkoma hjá Dagsbrún eða
mannfagnaður til hátíðabrigða þótti
okkur fullsetinn ef Anna og Erlend-
ur prýddu ekki hópinn með þátttöku
sinni.
Erlendur og Anna áttu saman
fallegt, glæsilegt og gestrisið heim-
ili í Stigahlíð og það heimili hafa
þau ekki þurft að rífa í sundur þótt
aldur færðist yfír og kraftar dvín-
uðu. Anna er ein af þessum mikil-
hæfu húsmæðram sem glæða um-
hverfi sitt lífi og lit og heimilið
hefur verið hennar starfsvettvangur
alla tíð, við hlið síns góða og trausta
manns. 13. mars næstkomandi er
brúðkaupsdagur þeirra. Það vantaði
þessa fáu daga í sextíu og átta ára
hjónaband.
Við kveðjum félaga okkar með
djúpu þakklæti og virðingu. Frú
Önnu, börnum, tengdabömum og
afkomendum öllum sendum við
hlýjar samúðarkveðjur.
Guðmundur J. Guðmundsson,
formaður Dagsbrúnar,
Hjálmfríður Þórðardóttir,
ritari Dagsbrúnar.
Bjartir, heiðir og lognkyrrir vetr-
ardagar ri'ktu á landinu okkar um
skeið og minntu á að einhverstaðar
langt í burtu væri vorið að undirbúa
komu sína hingað norður. Og ein-
mitt þessa daga var að kveðja hann
Erlendur Ólafsson frá Jörfa, háaldr-
aður maður.
Lífsstíll hans bar ætíð svipmót
þessara daga, bjartur, mildur, án
belgings og hávaða, en þokaði mál-
um sínum fram með fágaðri hátt-
vísi.
Erlendur Ólafsson var fæddur
að Jörfa i Kolbeinstaðahreppi 10.
október 1897, sá þriðji í röðinni 13
barna mikilhæfra sómahjóna, þeirra
Agötu Stefánsdóttur og Ólafs Er-
lendssonar, og ólst upp í litríkum,
glaðværum og hæfíleikaríkum
systkinahópi. Hann kvæntist ungur
glæsilegri heimasætu af næsta bæ.
Þau eignuðust fjögur börn, sem öll
era hið besta fólk, bjuggu nokur ár
í fæðingarsveit sinni, síðan í ná-
lægri sveit, en fluttu til Reykjavíkur
á erfiðum tímum atvinnulífs á ís-
landi fáum árum fyrir heimsstyij-
öldina síðari.
Fleira verður ekki sagt hér af
lífshlaupi þessara öndvegishjóna.
Slíkar skýrslugerðir eru huga mín-
um fjarri á kveðjustund. Þar ríkir
þakkiæti fyrir velgjörðir þeirra,
elskulegheit, ljúfmennsku og
tryggð. Vegna vináttu við Ólaf son
þeirra fórum við Ásmundur frændi
minn að venja komur í Höfðaborg-
ina þar sem þau bjuggu með fjögur
börn sín á unglingsaldri í mjög lít-
illi íbúð. Síðan þá er mér ljóst hve
tommustokkur eða málband era
fráleitur mælikvarði á húsnæði. Sá
rétti er innræti húsráðanda og
hjartalag. Við þremenningarnir átt-
um þar ógleymanlegar stundir.
Lögðum undir okkur íbúðina, fóram
ekki ætíð fram með hógværð eða
tillitssemi, allt þriggja álna menn,
en það var nóg húsrými. Oftlega
bættust í hópinn skólafélagar Pét-
urs sonar þeirra hjóna, og fyrir kom
að ættingjar og sveitungar að vest-
an bæri að garði. En þar voru aldr-
ei þrengsli og veitingar meira í ætt
við veisluföng en hversdagsborð-
hald. En þama, og einnig síðar í
fallegri íbúð þeirra síðari áratuga
ríkti hinn ljúfí heimilisbragur, bor-
inn upp af höfðinglegri reisn hús-
freyjunnar og fijóum og heillandi
húmor húsbóndans, þar sem leynst
gat örlítill broddur, en æfinlega
mildaður þeirri hlýju sem fylgir
góðu hjartalagi, og vönduðu inn-
ræti. Lífsmáti Erlends Ólafssonar
einkenndist alla tíð af þeim eigin-
leikum. Hjarta hans sló ætíð með
þeim sem minna máttu sín. Liðs-
maður þess að rétta hlut þeirra, var
hann ævinlega, og þeirri göfugu
hugsjón trúr.
Nú hefur þessi fágaði öðlingur
dregið tjaldhæla sína úr jörðu.
Stór þakkarskuld þess sem hér
stýrir penna verður aldrei greidd,
en hún fyrnist ekki.
Við Hulda sendum Önnu, þeirri
vönduðu hefðarkonu, svo og börn-
um þeirra og afkomendum öllum
kveðjur saknaðar og þakklætis.
Erlendi Ólafssyni óskum við mik-
illar blessunar á ókunnum leiðum.
Krislján Benjamínsson.
Elsku, besti afi minn.
í dag kveð ég þig með sorg í
hjarta og þakklæti fyrir allt. Þú
varst mér og systkinum mínum sem
hinn besti faðir og allar minning-
araar um þig era ógleymanlegar.
Ég þakka þér líka sérstaklega fyrir
árin sem við systkinin og mamma
bjuggum hjá ykkur ömmu. Þú varst
höfðinginn í fjölskyldunni og alltaf
jafn gott að koma í heimsókn til
ykkar í Stigahlíðinni.
Elsku amma, megi góður guð
styrkja þig í sorg þinni og vera með
þér. Blessuð sé minning afa.
Anna Björg.
Elskulegur afi minn Erlendur
Ólafsson frá Jörfa í Kolbeinsstaða-
hreppi, Hnappadalssýslu lést að-
faranótt 28. febrúar sl. í Borgar-
spítalanum eftir stutta sjúkdóms-
legu. Hann var fæddur 10. október
1897 áJörfaogvar því á97. aldurs-
ári er hann lést. Afi var sonur hjón-
anna Agöthu Stefánsdóttur frá
Skutulsey á Mýrum og Ólafs Er-
lendssonar frá Rjúpnaseli einnig á
Mýrum. Þau hófu búskap á Jörfa
og eignuðust 13 börn, af þeim kom-
ust 12 til fullorðinsára. Börn þeirra
vora: Ingibjörg, húsfreyja í Kross-
holti, Jónas, bóndi á Jörfa, Erlend-
ur, Stefanía, húsfrú í Borgarnesi,
Þuríður, búsett í Danmörku, Ág-
ústa, Elínborg, Kjartan, bóndi í
Haukatungu, Gunnar, Helga, Val-
gerður og Elísabet. Eftirlifandi eru
Valgerður og Gunnar. Ólafur lést
ungur maður frá þessum stóra
barnahóp og tóku þá systkinin við
búskapnum með móður sinni. Það
einkenndi þennan stóra systkinahóp
glaðværð, tryggð og samheldni og
öll voru vel greind.
Hinn 13. mars 1926 kvæntist afí
ömmu minni Önnu Jónsdóttur frá
Kaldárbakka í Kolbeinsstaðahreppi
og eignuðust þau fjögur börn sem
era: Olafur, fæddur 24. apríl 1926,
kvæntur Helenu Hannesdóttur, þau
era búsett á Húsavík, Halla Guðný,
fædd 11. júlí 1928, gift Trausta
Kristinssyni, Pétur Ágúst, fæddur
14. ágúst 1929, kvæntur Áslaugu
Andrésdóttur, og Agatha Heiður,
fædd 20. mars 1933, gift Vilhjálmi
Jónssyni sem nú er látinn, öll bú-
sett í Reykjavík. Barnabörnin era
15, barnabarnabömin orðin 27 og
barnabarnabarnaböm tvö. Afí og
amma hófu sinn búskap á Jörfa en
fluttust til Reykjavíkur árið 1935.
Afi var starfsmaður Eimskipafélags
íslands í meira en fjöratíu ár. Hann
var traustur og öruggur starfsmað-
ur enda mátu samstarfsmenn
mannkosti hans að verðleikum og
kusu hann í stjórn Dagsbrúnar sem
var þeirra verkalýðsfélag. Vegna
ljúfmennsku afa og geðprýði hélt
einstöku maður að hann gæti snúið
á afa en komst heldur betur að
öðra, því þar fór maður sem var
mjög fastur fyrir þó að hann hefði
ekki hátt. Afí gat verið meinhæðinn
og átti það til að hrósa mönnum í
hástert með nokkram vel völdum
orðum fyrir verk sem allir sáu að
var illa unnið. Mörg gullkomin lét
hann falla þegar hann hlustaði á
stjórnmálamenn karpa í sjónvarpi
eða útvarpi ef honum leist ekki á
bröltið í þeim.
Oft hlýtur að hafa verið erfitt
að komast af með fjögur lítil böm
í miðri heimskreppunni þar sem
atvinna var af skomum skammti
og erfitt með aðföng en samheldni
þeirra hjóna var mikil og amma
mín sannarlega vandanum vaxin.
Hún stýrði heimilinu af röggsemi
og rausnarskap, útbjó allan mat
sjálf og saumaði fatnaðinn á fjöl-
skylduna enda saumaði hún lista-
vel. Í sveitinni hafði hún verið feng-
in á aðra bæi til að sauma þegar
sérstaklega átti að vanda til verka.
Heimili ömmu og afa er stórmynd-
arlegt og þau sannkallaðir höfðingj-
ar heim að sækja enda oft gest-
kvæmt. Fyrr á áram dvöldu sveit-
ungarnir jafnan hjá þeim þegar
þeir áttu leið til Reykjavíkur en þar
var ávallt nóg pláss þó að hús-
næðið væri ekki stórt. Síðastliðin
36 ár hafa amma og afí búið í Stiga-
hlíð 12.
Ég man fyrst eftir mér með
móður minni Höllu hjá ömmu og
afa í Efstasundi 65 en fyrstu árin
mín bjuggum við mæðgur hjá þeim.
Eftir að við fluttum að Laufásvegi
50 lagði ég leið mína oft í Efsta-
sundið og þá helst um helgar eftir
að ég byijaði í skóla. Mér era ofar-
lega í minni sunnudagskvöldin þeg-
ar afi fylgdi mér heim eftir helgar-
dvölina, hve hlýjar hendur hans
vora og öryggið sem lítil stúlka
fann við hlið afa síns. Ósjaldan var
komið við í sjoppu og keypt eitt-
hvað gott í munninn. Ekki taldi
hann eftir sér að fylgja litlu stúlk-
unni heim með strætisvagni þó að
dagur væri að kvöldi kominn og
löng vinnuvika framundan. Afí hélt
vel bæði líkamlegri og andlegri
heilsu og fór allra sinna ferða með
strætisvögnum fram yfir nírætt. Á
tólfta ári flutti ég alveg til ömmu
og afa í Stigahlíð 12 og bjó hjá
þeim þar til ég giftist eiginmanni
mínum Agli Sveinbjörnssyni. Þá
fylgdi afi mér úr hlaði með því að
vera svaramaður minn og leiða mig
upp að altari Háteigskirkju með
sínu mikla öryggi og hlýju sem
honum var lagið.
í dag kveð ég og fjölskylda mín
elskulegan afa minn með söknuði,
þennan heiðursmann sem við elsk-
uðum öll, og bið ég góðan Guð að
styrkja ömmu mína og aðra að-
standendur í sorg sinni.
Anna Erla Guðbrandsdóttir.
Um leið og ég kveð afa langar
mig að minnast hans með fáeinum
orðum, fáein orð segja þó ekki mik-
ið um svona stórkostiegan mann.
Afí Elli eða Höfðinginn, eins og
við kölluðum hann oft, var án efa
sá fjölskyldumeðlimur sem borin
var hvað mest virðing fyrir, enda
höfuð stórrar fjölskyldu.
Hann átti sinn stól í stofunni,
stóran og þægilegan húsbóndastól
þar sem hann sat eins og höfðingi,
og ég man þegar við vorum lítil að
það lá við að við rifumst um að
sitja á hnjám hans. En höfðinginn
var maður fullur af réttlæti og sat
oftar en ekki með tvö í einu og sá
þriðji fékk að sitja á fótaskammel-
inu. Það var líka ævintýri því afi
skapaði það þannig. Stundum var
hann lárinn okkar og oft sagði hann
sögur, t.d. um sveitina, myndirnar
á veggjunum eða bara um hvað sem
var.
Við héldum oft að afí Elli hlyti
að vera ríkasti maður í heimi, því
stundum gaf hann okkur rennislétta
glænýja peninga sem han tók út
úr læstum skáp. Við sáum fyrir
okkur staflana af peningum sem
hann hafði unnið sér inn í gegnum
tíðina.
Afi átti líka „sjoppu" í kjallaran-
um þar sem alltaf var til nóg af
kóki og appelsíni. Afi fór með manni
niður og þá fékk maður að velja
sjálfur hvað maður vildi.
En þegar við krakkarnir urðum
eldri varðst þú líka eldri, ferðunum
niður í sjoppu fækkaði og þú sast
sjaldnar í stólnum. Höfðinginn okk-
ar varð lasburða og veikari með ári
hveiju.
Þó við höfum búist við brottför
þinni lengi er samt erfitt að átta
sig á því nú þegar það hefur gerst.
Þú ert farinn en ekki dáinn, því á
meðan við minnumst þín lifir þú á
meðal okkar. Við erum viss um að
þú ert kominn á góðan stað þar sem
þér líður vel og færð að hvíla þig.
Ég sagði Sörah litlu að nú værir
þú engill hjá guði og við höfum
ákveðið að þegar við verðum englar
ætlum við að koma til þín. En þang-
að til við hittumst aftur bið ég þig
og alla englana að vaka yfír ömmu
Önnu og öllum sem sakna þín.
Áslaug Heiður.
í dag er til moldar borinn elsku-
legur afí minn, Erlendur Ólafsson
frá Jörfa. Mig langar að minnast
hans með örfáum orðum.
Afí var aðdáunarverður maður,
mikið snyrtimenni, fríður og aldrei
sá ég hann bregða skapi. Hann var
þriðji í hópi þrettán systkina, barna
Ólafs Erlendssonar og Agötu Stef-
ánsdóttur. Afí var hamingjusam-
lega giftur Önnu Jónsdóttur frá
Kaldárbakka og saman eignuðust
þau fjögur börn, en afkomendur
þeirra era nú 44.
Afí og amma bjuggu frá því ég
man eftir mér á miklu myndarheim-
ili í Stigahlíð 12. Þar var oft mann-
margt, t.d. á jóladag, en þá kom
öll fjölskyldan saman. Ég hef sakn-
að þessarar sérstöku jóladaga hjá
fjölskyldunni, en vegna búsetu