Morgunblaðið - 14.05.1994, Blaðsíða 18

18 LAUGARDAGUR 14. MAÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
ERLEIMT
Reuter
JOHN Smith fagnar eftir að hafa verið kjörinn leiðtogi Verkamannaflokksins í júlímánuði 1992.
Við hlið hans stendur næstráðandi hans, Margaret Beckett, sem nú hefur tekið við leiðtogaembættinu.
Reynslulitlir hæfi-
leikamenn takast á
um leiðtogastöðuna
JOHN Smith, leiðtogi breska Verkamannaflokksins, lést að morgni
fimmtudags, 55 ára að aldri. Banamein hans var hjartaáfall. Með hon-
um er genginn sá leiðtogi flokksins sem var næst því að koma honum
til valda í Bretlandi undanfarin 15 ár. Andstæðingar jafnt sem samheij-
ar Smiths minntust hans sem merks stjórnmálamanns en ekki er búist
við að nýr leiðtogi verði kjörinn fyrr en í fyrsta lagi í júnímánuði.
John Smith, sem hafði fengið
hjartaáfall árið 1988, hneig niður um
klukkan átta á fimmtudagsmorgun
í íbúð sinni nærri Barbican-miðstöð-
inni í miðborg Lundúna. Hann var
fluttur á St Bartholomew’s-sjúkra-
húsið sem er þar nærri en 70 mínút-
um síðar var frá því skýrt að hann
væri allur.
Lofsöngur Majors
í Westrninister létu menn allan
pólitískan ágreining lönd og leið er
þessi frétt barst. John Major forsæt-
isráðherra sagði Smith hafa verið
framúrskarandi þingmann, hann
hefði verið ákveðinn en jafnframt
alltaf sanngjam. Elísabet Breta-
drottning sendi fjölskyldu hans sam-
úðarkveðju. Breskir jafnt sem erlend-
ir stjómmálamenn lýstu yfír harmi
sínum vegna andláts John Smith og
blóm og samúðarkveðjur streymdu
til Verkamannaflokksins og föl-
skyldu hins látna.
Smith tók við leiðtogastarfínu árið
1992 eftir að Verkamannaflokkurinn
hafði í fjórða skiptið í röð tapað þing-
kosningum fyrir íhaldsflokknum.
Hann leysti Neil Kinnock af hólmi
og var honum ætlað að endurnýja
flokkinn í ljósi hrakafara hans und-
anfarin tólf ár. Smith dró
úr áhrifamætti verkalýðs-
hreyfingarinnar innan
flokksins, sem var um-
deild ákvörðun en frétta-
skýrendur og áhugamenn
um bresk stjómmál voru flestir sann-
færðir um að væri nauðsynleg.
Reynsluna skortir
Menn bíða því spenntir eftir því
hvort umbótastarfi Smiths verði
fram haldið. Andlát hans þykir áfall
fyrir flokkinn ekki síst þar sem hann
hafði í raun nýlokið við að festa sig
í sessi sem óumdeilanlegur leiðtogi.
Þykir því sýnt að erfítt verði að fínna
annan leiðtoga með viðlíka reynslu
og Smith auk þess sem flokksvélin
öll var ekki undir þetta búin. Gert
er ráð fyrir að nýr leiðtogi verði ekki
kjörinn fyrr en í sumar en þangað
til mun varaleiðtogi flokksins, Marg-
aret Beckett, stjórna honum. Það
mun því koma í hennar hlut að leiða
flokkinn í baráttunni fyrir kosning-
amar til Evrópuþingsins sem fram
fara þann 9. næsta mánaðar.
Leiðtogaskipti þóttu ekki koma til
Umræðu innan Verkámannaflokksins
Óvissa ríkir í
Mörgum líkar
ekki sérlega
vel við hana
breskum stjómmál-
um eftir andlát
Johns Smiths, leið-
toga Verkamanna-
flokksins
fyrr en í fyrsta lagi eftir næstu kosn-
ingar og er það til marks um það
traust sem Smith naut enda var hann
kjörinn leiðtogi með 91% greiddra
atkvæða. Skoðanakannanir hafa gef-
ið til kynna að staða Verkamanna-
flokksins sé óvenju sterk og þess var
því vænst að hann yrði næsti forsæt-
isráðherra Bretlands.
Enginn einn er kominn fram á
sjónarsv'ðið sem víst þykir að verði
arftaki Johns Smiths. Reglum um
leiðtogakjör var breytt á síðasta
flokksþingi fyrir tilstilli Smiths og
af þeim sökum verður erfíðara en
ella að geta sér til um úrslitin.
Bill Clinton Bretlands?
Veðmálafræðingar í Lundúnum
töldu í gær að
mestar líkur
væru á því að
Tony Blair yrði
_____ næsti leiðtogi
flokksins. Hann
er talsmaður flokksins á vettvangi
innanríkismála og þykir hafa sýnt
sannfærandi framgöngu í umræðum
um löggæslumál. íhaldsmenn telja
hann yfírburðamann innan Verka-
mannaflokksins og óttast því mjög
að hann verði fyrir valinu. Blair er
41 árs, fæddur 5 Edinborg, og þykir
kraftmikill stjómmálamaður. Er talið
að hann gæti auðveldlega náð til
yngri kynslóðarinnar og hefur honum
því verið líkt við Bill Clinton Banda-
ríkjaforseta.
Varfærna gáfumennið
Verði Gordon Brown ekki fyrir
valinu verður það vegna þeirra erfíð-
leika sem hann hefur átt við að stríða
í skuggaráðuneyti Verkamanna-
flokksins á sviði fjármála. Deilur
hafa verið uppi innan flokksins en
framganga Browns þykir hafa mót-
ast af varfærni. Einkum hefur hann
verið tregur til að samþykkja kostn-
Hann var í
eina tíð þjónn
á skipi
aðarsamar áætlanir og mun vinum
hans innan flokksins hafa fækkað
eitthvað sökum þess. Hann þykir
framúrskarandi í rökræðum og
prýðilega skjávænn. Hann þykir
ágætlega fyndinn og sérlega skarp-
ur. Brown er 43 ára, fæddur í
Glasgow og hefur setið í rúman ára-
tug á þingi.
Metnaðarfulli umbótasinninn
Margaret Beckett varaleiðtogi
þykir koma til álita sem eftirmaður
Smiths. Hún er með afbrigðum metn-
aðargjörn og tilheyrir umbótaarmi
flokksins, þ.e. þeirri fylkingu sem
áfram vill að dregið verði úr völdum
verkalýðshreyfíngarinnar innan
flokksins og hefur almennt litlar efa-
semdir um ágæti markaðshagkerfís-
ins. I þessum efnum hafa skoðanir
hennar breyst en hún var á ánim
áður talin til harðlínumanna. Ólíkt
hinum hefur frú Beckett, sem er 51
árs, reynslu en hún var um þriggja
ára skeið aðstoðarmenntamálaráð-
herra. Ýmsir telja að það gæti reynst
snjall leikur að velja konu í embætti
þetta en karlremba hefur oft þótt
einkenna Verkamannaflokkinn.
Margaret Beckett nýtur umtalsverðr-
ar virðingar en mörgum líkar ekkert
sérlega vel við hana og hún nýtur
ekki almenns trausts samstarfs-
manna sinna.
Ósvífni skipsþjónninn
John Prescott er 45 ára gamall
sem nýtur vinsælda fyrir það hversu
ósvífínn hann getur verið og mis-
kunnarlaus í gagnrýni
sinni. Andstæðingarnir
telja hann frekar til vand-
ræðamanna og þeir eru
margir sem eru sama sinn-
is innan Verkamanna-
flokksins. Prescott liggur aldrei á
skoðunum sínum og stærir sig af því
að vera kominn úr verkamannastétt.
Hann var í eina tíð þjónn á skipi og
gefur sig út fyrir að þola ekki inni-
haldslaust hjal. Umbótasinnarmr
hafa á honum litlar mætur en hann
þótti standa sig með afbrigðum vel
á flokksþinginu síðasta haust er
stuðningur hans við tillögur Johns
Smiths réði úrslitum.
Skarpgreindi garðálfurinn
Robin Cook þykir einn greindasti
og hæfasti þingmaður Verkamanna-
flokksins. Andstæðingar hans bera
fyrir honum mikla virðingu en þykir
ekki hafa útlitið með sér. Raunar
hafa fjendur hans haldið því fram
að hann líkist einna helst garðálfi.
Cook er skuggaráðherra viðskipta-
og iðnaðarmála og þykir -oft hafa
leikið ráðherrann sjálfan, Michael
Heseltine, grátt.
Umhverfisráðherra Danmerkur
„Bretar syndaselir
í unihverfismálum“
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
SVEND Auken, umhverfís-
ráðherra Dana, sagði á
blaðamannafundi að breska
stjórnin væri áberandi
áhugaminnst um umhverf-
ismál meðal aðildarríkja
Evrópusambandsins (ESB)
og legði nánast metnað sinn
í að freista þess að fá tilslak-
ánir í umhverfístilskipunum
Evrópusambandsins. Ef
leysa þyrfti aðkallandi um-
hverfisvanda í Evrópu dygði ekki að
hvert land sinnti sínum vanda, því
mengunin þekkti engin landamæri.
Auken sagði að öll áhersluatriði í
ESB væru miðað við hinn opna mark-
að og mál eins og umhverfismál
ættu þar erfitt uppdráttar. Hann
benti á að þótt ESB-nefndin sveipaði
umsagnir sínar og ákvarðanir oft
tæknilegum röksemdum, þá mætti
ekki gleyma því að nefndin væri fyrst
og fremst pólitísks eðlis, en ekki
nein sérfræðinganefnd og flestir yfír-
menn þar ættu pólitískan feril að
baki. Að baki ákvarðanna hennar
lægju oft mjög þröngir sérhagsmun-
ir. Auken sagði að því væri að sínu
mati mikilvægt að draga úr völdum
nefndarinnar. Þar sem umhyggja
færi oft ekki saman við skammtíma
efnahagsleg sjónarmið ættu þau oft
erfítt uppdráttar innan ESB og það
yrði umhverfissjónarmiðum vafa-
laust til framdráttar að Norðurlöndin
þijú gerðust aðilar að ESB.
Ráðherrann sagði aðild landanna
þriggja geta gert Bretum erfíðara
fyrir að vera alltaf á móti öllum til-
skipunum, sem snertu umhverfið,
eins og nú væri. Margir héldu að
Miðjarðarhafslöndin væri svarti
sauðurinn í hópnum, en það
væri rangt, því þar gætti
vaxandi umhverfíssjónarm-
iða, meðal annars vegna
áhrifa frá Norðurlöndum.
Ekki væri hægt að tala um
skiptingu í norður og suður,
heldur réði hér pólitísk af-
staða ferðinni. Bresku
stjórninni virtist nánast vera
metnaðarmál að leggjast
gegn öllum hindrunum í
umhverfísmálum.
Til stendur að taka upp rekstrar-
leyfí bresku stjórnarinnar til
THORP-endurvinnsluversins innan
ESB, en ekki eru taldar miklar líkur
á að það beri árangur.
Stjórnin situr
í Færeyjum
Þórshöfn. Morjfunblaðið.
MARITA Pet-
ersen, lögmað-
ur Færeyja,
sagði í gær að
ekki yrði geng-
ið til kosninga
á næstunni
þrátt fyrir upp-
lausnarástand
í stjóminni eft-
ir að Lasse
Klein forseti Lögþingsins, sagði
sig úr Sjálvstýrisflokknum og
lét þar með af stuðningi við
stjórnina. Nú styðja 16 þing-
menn stjórnina og 16 eru í
stjómarandstöðu.
Auken
FRIÐARGÆSLULIÐAR bera líkkistu Malasíumanns, sem beið
bana fyrir þremur dögum í sprengjuvörpuárás.
• •
Oldungadeild þings Bandaríkjanna
Táknrænn stuðn-
ingur við Bosníu
Samcinuðu þjóöunum, Sarjyevo. Reuter.
SENDIHERRA Bosníu hjá Sam-
einuðu þjóðunum fagnaði í gær
samþykkt öldungadeildar Banda-
ríkjaþings þess efnis að Banda-
ríkjamönnum bæri að aflétta
vopnasölubanni Sameinuðu þjóð-
anna á Bosníu einhliða. Hann
sagði þó að samþykktin hefði
,pólitískt frekar en hagnýtt gildi“.
Oldungadeildin samþykkti með 50
akvæðum gegn 49 tvö misvísandi
fmmvörp á fimmtudag; annað
þeirra kveður á um að Bandaríkja-
menn aflétti banninu upp á eigin
spýtur en í hinu er forsetanum
gert að leita fyrst eftir samkomu-
lagi um málið við, Atlantshafs-
bandalagið og Sameinuðu þjóðirn-
ar. Litið er á samþykktina sem
táknrænan stuðning við Bosníu-
stjórn og óhugsandi er talið að
fyrra fmmvarpið verði að lögum
þar sem mikil andstaða er við það
í fulltrúadeildinni.
Til skotbardaga kom milli músl-
ima og Serba á nokkrum stöðum
í Sarajevo í gær og fregnir bárust
einnig um sprengjuárásir beggja
aðila. Eftirlitsmaður á vegum
Sameinuðu þjóðanna, Malasíu-
maður, beið bana og annar særð-
ist þegar þeir urðu fyrir skotárás
í grennd við Sarajevo.