Morgunblaðið - 14.08.1994, Blaðsíða 6

6 SUNNUDAGUR 14. ÁGÚST 1994
MORGUNBLAÐIÐ
Meðferð heilablóðfallssjúklinga
Lækkun blóðþrýsting's
getur aukið heilaskemmdir
Nýjar danskar kenningar um meðferð heilablóð-
falls hafa kollvarpað fyrri rannsóknum. Sigrún
Davíðsdóttir kynnti sér þær og ræddi við yfír-
lækni Bispebjerg sjúkrahússins í Kaupmanna-
höfn.
RÍR DANSKIR LÆKN-
AR birtu nýlega niður-
stöður rannsókna sinna
í breska læknatímaritinu
„The Lancet". Þær koll-
varpa fyrri kenningum um hvemig
best sé að meðhöndla heilablóð-
faílssjúklinga, sem versnar skyndi-
lega og án sjáanlegra skýringa eft-
ir innlögn. Hingað til hefur þeim
iðulega verið gefin lyf til að lækka
blóðþrýstinginn, en dönsku lækn-
arnir benda á að skyndileg þrýst-
ingslækkun geti þvert á móti aukið
heilaskemmdir vegna blóðtappa í
heila. I danska heilbrigðisráðuneyt-
inu er verið að ganga frá leiðbein-
ingum til lækna um meðferð heila-
blóðfalla og þar verður tekið mið
af þessari nýju þekkingu.
Einn af læknunum þremur er
Tom Skyhöj Olsen yfirlæknir á
taugasjúkdómadeild Bispebjerg
sjúkrahússins í Kaupmannahöfn. I
samtali við Morgunblaðið sagði
hann að á hveiju ári væru um tíu
þúsund Danir lagðir inn á sjúkra-
hús vegna heilablóðfalls, sem einn-
ig kallast blóðtappi í heila. Eftir
að komið er á sjúkrahús sýna rann-
sóknir að ástand um þijú þúsund
sjúklinga versnar og það hefur oft
í för með sér lömun útlima, taltrufl-
anir og fleira. I þessum hópi tvö-
faldast dánartíðni. Læknirinn sagði
að hingað til hefðu læknar ekki
skilið hvað orsakaði þetta skyndi-
lega hrakandi ástand sjúklingsins.
Þetta hefur meðal annars verið
skýrt með því að tappinn í heilanum
yxi skyndilega og þá verið reynt
að gefa blóðþynnandi lyf til að
hindra vöxtinn. En þó læknar hafi
reynt þetta og fleiri aðferðir hafa
margir þeirra álitið að enn vantaði
upp á að skilja hvað gerðist í raun
og veru.
Skaðlegar
blóðþrýstingssveiflur
Skyhöj Olsen sagði að þeir sem
að rannsókninni stæðu hefðu at-
hugað sérstaklega þá sjúklinga,
sem versnar fljótlega eftir innlögn.
Þeir þættust sjá að samhengi væri
milli blóðþrýstings og versnandi
ástands, þannig að þeim sem hefðu
háan blóðþrýsting við innlögn batn-
aði frekar, en hinum versnaði. Af
þessu ályktuðu þeir að blóðþrýst-
ingurinn hefði afgerandi áhrif á
ástand sjúklingsins og að blóð-
þrýstingssveiflur og þá sérstaklega
skyndilegt fall væru skaðlegar.
Auk þess sem margir hefðu trúað
því að versnandi ástand væri vegna
skyndilegrar stækkunar blóðtapp-
ans hefðu aðrir álitið að hækkandi
blóðþrýstingur væri orsök versn-
andi ástands, en rannsókn þeirra
sýndi fram á hið gagnstæða. Vegna
þeirrar kenningar að hár blóðþrýst-
ingur væri orsök versnandi ástands
væru heilablóðfallssjúklingar oft
meðhöndlaðir með lyfjum, sem slá
snarlega á háan blóðþrýsting. Sky-
höj Olsen sagði að niðurstaða lækn-
anna væri að slík meðhöndlun
gæti þvert á móti verið hættuleg,
því hún gæti aukið heilaskaðann.
Betra væri að halda háum blóð-
þrýstingi fyrstu dagana, að
minnsta kosti ekki að lækka hann.
Rannsókn dönsku læknanna
bendir líka til þess að hugsanlegt
sé að koma hjá slæmum afleiðing-
um heilablóðfalls ef blóðþrýsting-
urinn er hreinlega hækkaður. Sky-
höj Olsen sagði að skýra mætti
þetta á þann veg hár að þiýstingur
pressaði blóðið framhjá tappanum.
Heilavefurinn við tappann deyr
strax þegar tappinn hindrar blóð-
streymið og þar með súrefnis-
streymi til heilafrumanna. Vefur-
inn í næsta nágrenni fær lítið blóð
og lítið þarf til að frumurnar þar
deyi einnig. Með hærri blóðþrýst-
ingi má hugsa sér að blóðið streymi
betur framhjá tappanum og eyði-
lagða eða skaddaða svæðið verði
minna, en ef þrýstingurinn lækkar
skyndilega. Læknirinn sagði að
oft, en alls ekki alltaf, hækkaði
blóðþrýstingur skyndilega við
heilablóðfall og að í raun mætti
líta á það sem varnarviðbrögð lík-
amans við lágu aðstreymi blóðs um
heilann. Læknarnir vonast til að
rannsóknin örvi aðra lækna að
haldá áfram á þessari leið við með-
höndlun heilablóðfallssjúklinga.
Skyhöj Olsen sagði að greinin væri
svo nýkomin út að enn væri of
snemmt að segja til um viðbrögð
við henni, en margir starfsbræður
þeirra hefðu lýst áhuga á niður-
stöðunum.
Fjörtíu prósent dánartíðni
í Danmörku eru starfandi sam-
tök er kallast „Hjernesagen", en
það eru samtök sjúklinga, er hafa
fengið heilablóðfall og svo þeirra,
sem fást við meðferð þeirra. Sky-
höj Olsen er formaður samtakanna.
Hann benti á að tölfræðilega séð
fengi sjöundi hver Dani heilablóð-
fall og hlutfallið er nánast það
sama í öðrum löndum. Sjúkdómur-
inn væri aivarlegur, því dánartíðni
væri fjörtíu prósent á fyrsta ári
eftir heilablóðfall, fimmtán prósent
færu á sjúkraheimili, þaðan sem
þeir ættu ekki afturkvæmt, margir
þyrftu að búa við alvarlega bæklun
og fæstir yrðu samir eftir. Rann-
sóknin gæfi tilefni til að halda að
nú mætti skilja betur hvað gerðist
við heilablóðfall og það myndi þá
væntanlega geta bætt meðferð
heilablóðfallssjúklinga.
ERLEIMT
Hindra
fundi
nýnasista
Bonn. Reuter.
DÓMSMÁLARÁÐHERRA Þýska-
lands, Sabine Leutheusser-Schnarr-
enberger, hvatti þýsku þjóðina til
þess að sniðganga hægriöfgamenn
sem hyggjast freista þess að efna
til útifunda um helgina í minningu
Rúdolfs Hess, nánasta samverka-
manns Adolfs Hitlers nasistaleið-
toga.
Þýsk stjórnvöld freista þess að
koma í veg fýrir fundarhöld nýnas-
ista með því að hvetja fólk til að
hundsa þau. „Lögreglan mun gera
allt sem í hennar valdi stendur til
að koma í veg fyrir göngur brúnu
drauganna," sagði Leutheusser-
Schnarrenberger. .Lögreglan sagði
að ekki væri framkvæmanlegt að
banna allar göngur og fundi til
minningar um Hess.
Óttast er að til átaka kunni að
koma í bænum Rudolstadt í
Thúringen. Þar hefur verið boðað
til mótmælafundar gegn öfga-
mennsku en lögreglan hefur komist
á snoðir um áform nýnasista um
að hleypa fundinum upp.
----» ♦ ♦---
Langamma
einliða yfir
Atlantshaf
Crookhaven. Daily Telegraph.
MARY Harper, 79 ára langamma
frá Pensylvaníu, varð á fimmtudag
elsta kona sem siglir skútu ein síns
liðs yfir Atlantshafið.
Harper var 25 daga að sigla 1.680
mílna leið frá Long Pond á Ný-
fundnalandi til Crookhaven á írlandi
á 30 feta skútu sem hún siglir á
sumrin við strendur Nova Scotia þar
sem hún á sumarhús. Harper sagði
nokkur hulduveður hafa tafið sig á
siglingunni en kvaðst vera of gömul
til að hræðast þau. Elsti karlinn sem
siglt hefur einliða yfir Atlantshafið
er 76 ára Breti.
Stj órnarerindrekar reyna til þrautar að semja um veiðar á alþjóðlegum hafsvæðum utan 200 mílna
Um 20 deilumál á
síðustu 18 mánuðum
New York. Morgunblaðið.
UM 150 stjómarerindrekar komu
saman í New York í fyrri viku til
að reyna að binda lokahnút á alþjóð-
legt samkomulag um fiskveiðar á
alþjóðlegum hafsvæðum utan 200
mílna lögsögu. Ekki er talið fullvíst
að það takist, enda er víða deilt um
fiskveiðiréttindi: Um 20 alþjóðlegar
deilur, þar með talin Smugudeila ís-
lendinga og Norðmanna, hafa bloss-
að upp á síðustu 18 mánuðum, að
sögn samtakanna World Wildlife
Fund.
Ráðstefna Sameinuðu þjóðanna
um flökkustofna og úthafs-
stofna, sem sett var á laggimar á
umhverfisráðstefnunni í Brasilíu fyr-
ir tveimur árum, hélt fyrsta fund
sinn í júlí 1993 og á að ljúka störfum
í þessari hrinu, sem lýkur 26. ágúst.
Töluvert hefur borið á milli í sjón-
armiðum strandþjóða og úthafsveiði-
þjóða á ráðstefnunni. Meðal annars
hefur verið óeining um hvort ráð-
stefnan eigi að skila af sér bindandi
sáttmála, sem væri þá í raun beint
framhald af Hafréttarsáttmála SP,
eða semja almennan tpxta um sam-
vinnu og lausn deilna um fiskveiðar
og -vemd utan 200 mílna lögsögu,
sem þjóðum heims beri að hafa til
hliðsjónar án þess þó að vera laga-
lega bundnar af þeim. Talsmenn síð-
arnefnda sjónarmiðsins halda því
fram að nauðsynlegt sé að gefa
svæðasamtökum fískveiðiþjóða
nokkurt frelsi til að útfæra reglurnar
þannig að þær taki tillit til aðstæðna.
í mars á þessu ári iagði formaður
ráðstefnunnar, Fiji-búinn Satya
Nandan, fram 28 blaðsíðna plagg
sem viðræðugrundvöll, þar sem er
að finna almennar grunnreglur um
verndun og stjórnun fiskveiða, auk
hugmynda um hvemig útfæra megi
þær með kvótum, takmörkunum á
veiðidögum og öðrum stjómunar-
aðferðum. Plaggið tiltekur skyldur
ríkja sem gera út skip til veiða, hvort
sem er undir eigin fána eða hentif-
ána, auk ríkja sem standa utan svæð-
issamkomulaga. Skorað er á þjóðir
heims að fóma ekki langtímahags-
munum fyrir skammtímagróða of
ofveiði og öllum ríkjum ber sam-
kvæmt plagginu skylda til að tryggja
viðkomu stofna þannig að þeir hald-
ist við eða fyrir ofan þá stærð sem
gefur hámarksnýtingu.
Margir halda því fram að alþjóð-
legur sáttmáli komi að litlu gagni
einn og sér, ef ekki fylgi með efna-
hagslegar umbætur og þá einkum
róttækur niðurskurður á heimsflot-
anum og minnkun á niðurgreiðslum
til fiskveiða. Kostnaðurinn við að
reka þijár milljónir fiskiskipa og
-báta heimsbyggðarinnar er um
5.400 milljarðar ISkr, en verðmæti
aflans sem þau færa að landi er að-
eins tæplega 5.000 milljarðar, sam-
kvæmt tölum Matvæla- og landbún-
aðarstofnunar SÞ (FAO). Heimsafl-
inn hefur þar að auki farið minnk-
andi frá því hann náði hámarki árið
1989. FAO segir nú að nær öll
fískimið heims, 200 talsins, sem
stofnunin fylgist með, séu fullnýtt
og þriðjungur þeirra séu annaðhvort
þurrausin eða ofnýtt.
utsain
uerðtiaemh Körfuboltaskór
fullorðins: barna:
CQIIVERSE
NÚ 6.990,- nú a.aso,-
í S SNERPA sportvörur, Laugavegi 20b, sími 19500. .....