Morgunblaðið - 14.08.1994, Blaðsíða 8
MORGUNBLAÐIÐ
8 SUNNUDAGUR 14. ÁGÚST 1994
FRÉTTIR
Samvinna Vegagerðarinnar og hestamanna
Reiðleiðir kortlagðar
SIGRÍÐUR Sigþórsdóttir, arkitekt,
hefur fyrir áeggjan Landssambands
hestamannafélaga og Vegagerðar
ríkisins kortlagt helstu reiðleiðir á
íslandi. Sigríður kveðst hafa fengið
fádæma góðar viðtökur í öllum
umdæmum landsins og því hafi
verkið gengið greiðlega. Hún studd-
ist aðallega við kort frá Landmæl-
ingum íslands. „Það var alltof lítið
til af reiðleiðakortum," segir Sigríð-
ur. „Ég er sjálf hestakona þannig
að ég vann verkið af mikium áhuga.“
Sigríður segir að þar sem kortið
hafi verið hannað með þarfir Vega-
gerðarinnar í huga muni það ekki
koma almenningi fyrir sjónir í
óbreyttri mynd. Hún er þó sann-
færð um að brýn þörf sé á að hanna
reiðleiðakort fyrir ferðamenn. Bæði
kæmi það í góðar þarfir fyrir þá
sem hafa unun af hestamennsku
og gæti jafnframt orðið leiðarvísir
fyrir fólk sem ferðast mikið í nátt-
úru landsins. Sigríður telur að slík-
ar upplýsingar gætu varað fólk við
viðkvæmum svæðum og þannig
forðað þeim frá óþarfa ágangi.
Til hliðsjónar við gerð
framkvæmdaáætlana
Að sögn Sigríðar er meiningin
að Vegagerðin hafí kortið til hlið-
sjónar við gerð framkvæmdaáætl-
ana næstu árin. Jón Rögnvaldsson
hjá Vegagerðinni segir að vega-
gerðin hafí fullan hug á að taka
tillit til þarfa hestamanna og hafí
tónninn reyndar þegar verið gefínn
í því samstarfí með gerð kortsins.
Að hans sögn er hugmyndin sú að
kallað verði á trúnaðarmenn hesta-
manna í hveiju umdæmi til skrafs
og ráðagerða þegar Vegagerðin
hyggur á framkvæmdir. „Það er
nauðsynlegt að vinna á markvissan
hátt að gerð reiðleiða þannig að
unnt verði að festa þær inn í skipu-
lag.“
Sigurður Þórhallsson, fram-
kvæmdastjóri Landssambands
hestamannafélaga, lýkur miklu lofí
á kortið. Hann segir það hafa verið
helsta hagsmunamál hestamanna
um hríð að aðstaða varðandi reið-
leiðir yrði bætt. Sigurður fullyrðir
að umferð hestamanna og bifreiða
eigi enga samleið lengur eftir til-
komu malbiks á þjóðvegum. Alvar-
legustu afleiðingu þess telur hann
vera að í seinni tíð hafi oft gleymst
að ætla reiðleiðum rými. „Eg vona
að verkið verði grunnur að því að
halda uppi eðlilegum samgöngum
ríðandi manna á Islandi."
Sigurður segir brýnt að marka
framtíðarbraut varðandi reiðleiðir á
landinu. Hann segir að á Alþingi
séu teikn á lofti um að stjórnvöld
hyggist veita meira fé til gerðar
reiðleiða í framtíðinni. Hann bendir
á að ferðaþjónusta sé vaxtarbrodd-
ur í íslensku atvinnulífí og því sé
afar mikilvægt að gefa fólki færi á
að kynnast landinu utan þjóðvega.
ÞESSIR spænsku læknar höfðu aðeins veitt silung heima í sól-
inni, en ákváðu að verja fríinu á Islandi og spreyta sig við lax-
veiðar. Og árangurinn var bara nokkuð góður, 24 punda hæng-
ur á rauða Franees nr. 14 í Bugðufossi í Kjós.
Á SAMA tíma og smálax hefur víða
vantað illilega í íslenskar laxveiðiár
í sumar, þá hefur stórlaxinn að sama
skapi verið sterkur. Það er bara
verst, að jafnvel þegar nóg er af
honum, er hann aldrei nærri jafn
liðmargur og smálaxinn. En það er
ekki nóg með að göngur af tveggja
ára laxi úr sjó hafí verið óvenjusterk-
ar og óvenju snemma á ferð í sum-
ar, heldur hefur laxinn sannariega
verið óvenjuvænn. Alvöru stórlaxar,
fiskar um og yfir 20 pund hafa einn-
ig verið fleiri í sumar heldur en oft-
ast áður. Alltaf eru áraskipti af því
hversu mikið er um slíka laxa. Sum
ár sjást þeir varla, en í sumar eru
þeir margir og hafa verið að veiðast
jafnt og þétt. Þó er haft fyrir satt,
að þeir stærstu hafi enn ekki veiðst.
Þannig eru t.d. tveir algerir risar í
Laxá í Þingeyjarsýslu, annar í
Skriðuflúð og hinn í Vitaðsgjafa og
báðir taldir vera milli 30 og 40 pund.
Þá sást einnig til slíks ferlíkis
snemma sumars í Vesturdalsá í
Vopnafirði og sumir eru jafnvel á
því að þeir séu einnig tveir á ferð
þar eystra. Þessir laxar hafa sést
reglulega en ekki veiðst. Fyrir
skömmu veiddist þó stærsti lax sum-
arsins á Nesveiðunum í Laxá og var
hann „bara“ 26 pund.
Þeir stóru
Við skulum aðeins renna yfir
stærstu laxa sumarsins og athuga
hvar þeir hafa veiðst. 26 punda lax
veiddist á fluguna Iðu í Presthyl í
Laxá í Aðaldal. Á Höfðabreiðu í
sömu á veiddist 25 punda hængur
á spón og annar hængur jafnþung-
ur veiddist í Þverá í Borgarfirði á
Skrögg lúru f júní. 24 punda laxar
hafa veiðst í Blöndu, Hvítá eystri,
Víðidalsá, Vatnsdalsá og Laxá í
Kjós. Ef til vill víðar. Við fréttum
af 23 punda laxi af Iðunni fyrir
nokkru, einnig úr Laxá á Nesjum
og úr Staðarhólsá í Dölum og 22
punda laxar hafa veiðst í Hítará,
Stóru Laxá og á Iðunni. Trúlega
víðar, svo sem í Víðidal og Vatns-
dal. Við hættum að terlja niður á
þessum punkti, því mjög margir 20
og 21 punda laxar hafa verið dregn-
ir á þurrt. Við getum þó nefnt til
nokkrar áður óneíndar ár í þessum
tengslum, Selá, Ytri- og Eystri
Rangá.
Vangaveltur um agn og búnað
Eins og frá var greint í þætti
þessum fyrir skömmu, heíur flugan
Laxá blá, eftir veiðiklóna Þórð Pét-
ursson á Húsavík, náð alþjóðlegri
hylli. Til marks um það er tilvist
hennar í vörulista Orvis þar sem
hún hefur setið ásamt fjölda rótgró-
inna og frægra flugna síðustu árin.
Af félagsskapnum má nefna Rusty
Rat, Blue Charm, Silver Rat, Und-
ertaker, Green Highlander, Hairy
Mary og Black Dose, allt flugur sem
gefíð hafá rokafla víða um lönd,
meðal annars á Islandi. Síðustu
árin hefur Þórður unnið að því að
hanna litrófið af Laxárflugum og
er nú kominn hringinn. Sú síðasta
var Laxá gul, sem Þórður segir
hafa reynst þeirra best og verið á
köflum í sumar sú flugan sem lax-
inn vildi helst.
„Laxá gul er eins og nafnið bend-
ir til gul þar sem Laxá blá er blá
og blá þar sem Laxá blá er gul.
Þetta er alger andstæða og reynslan
í sumar sýnir að þetta er góð fluga.
Um daginn vorum við með 30 til
40 laxa holl þar sem Laxá gul gaf
flesta laxana," sagði Þórður í sam-
tali við Morgunblaðið. Enn sem
komið er, eiga ekki margir Laxá
gul, en ef að líkum lætur mun það
ekki standa lengi.
Vík burt kuldaboli
Menn rekast sem sé á Laxá blá
er þeir fletta vörulista Orvis. í
umræddum bæklingi kennir auðvit-
að margra grasa og ekki verður svo
skilist við ritið án þess að nefna
jakka sem er sem sniðinn fyrir
haust- og síðsumarsveiðiklærnar.
Er sumri er tekið að halla er stanga-
veiði orðin kalsöm iðja . Síðustu
árin hafa æ fleiri notað vöðlur úr
efninu neoprene sem bæði er vatns-
helt og hitaeinangrandi svo af ber.
Fyrir svo sem þremur-fjórum árum
fór umrætt fyrirtæki að hanna
jakka úr sama efni og eru þeir sömu
eiginleikum gæddir og vöðlurnar.
Er nú sýnt, að hönnun veiðifatnað-
ar sé svo langt komin á þróunar-
brautinni, að það sé varla hægt
lengur að verða kalt í veiði.
Böðvar endurkjörinn
Fyrr í sumar var haldið ársþing
Landssambands veiðifélaga og þar
bar helst til tíðinda, að Böðvar Sig-
valdason á Barði, formaður Veiðifé-
lags Miðfjarðarár var endurkjörinn
formaður. Böðvar hefur gegnt for-
mannsembættinu síðustu ár og var
kjör hans til næstu þriggja ára.
Með honum í stjórn verða Bragi
Vagnsson Burstafelli, Svavar Jens-
son Hrappsstöðum, Ketill Ágústs-
son Brúnastöðum og Vigfús B.
Jónsson Laxamýri.
Alls konar samþykktir voru gerð-
ar á fundinum, en samkvæmt
fréttatilkynningu frá LV bar þetta
hæst: -Meðal samþykkta aðalfund-
arins var ályktun þar sem Halldóri
Blöndal landbúnaðarráðherra var
þakkað sérstaklega fyrir forgöngu
hans og bætta og breytta löggjöf
um lax- og silungsveiði og hvatti
hann jafn framt til að hefja undir-
búning að heildarendurskoðun lag-
anna.
-Þá lýsti fundurinn áhyggjum
sínum varðandi flakk hafbeitarlaxa
í laxárnar og hvatti til þess að rík
áhersla yrði lögð á að vanda til
sleppinga í hafbeit, hvað gæði seiða,
sleppistaði og sleppitækpi snerti.
-Einnig varaði fundurinn við af-
leiðingum þess á lífríkið umhverfis
landið, að sleppa ótakmörkuðum
fjölda gönguseiða frá einstökum
hafbeitarstöðvum og hvetur til frið-
lýsingar valinna svæða fyrir kvía-
eldi og hafbeitarstöðvar, samanber
heimild í lögum, til að koma í veg
fyrir þá hættu, sem samfara er
slíkri starfsemi í nágrenni heim-
kynna villta laxastofnsins, eins og
reynslan hafí sýnt.“
Stýrir fornleifadeild Arbæjarsafns
íslensk fornleifa-
fræði getur átt
bjarta framtíð
Fornleifarannsóknir
vekja iðulega mikla
athygli. Það má
hugsanlega skýra með skír-
skotun til eðlislægrar for-
vitni sem býr í okkur flest-
um. Við þráum að komast
að uppruna okkar og í því
skyni að svala forvitni okkar
eru sagnfræðingar og forn-
leifafræðingar sérstaklega
menntaðir. Mjög margir
fylgjast því með fréttum af
fornleifauppgreftri en færri
vita hversu margþætt starf
fornleifafræðinga er. Bjarni
F. Einarsson fomleifafræð-
ipgfur stýrir fornleifadeild
Árbæjarsafns og hefur
þannig umsjón með öllum
fornminjum í landi Reykja-
víkurborgar.
- Hvert er hlutverk forn-
leifadeildar Árbæjarsafns?
„Hlutverk hennar er nokkuð
margþætt. Það er í fyrsta lagi að
sinna framkvæmdaeftirliti í borg-
arlandinu öllu. Þá er í annan stað
veitt ráðgjöf vegna skipulagsmála
og þessir tveir málaflokkar tengj-
ast mjög mikið. í þriðja lagi sinn-
um við rannsóknum og loks hefur
deildin umsjón með forvörsluverk-
stæði safnsins en með forvörslu
er átt við að reyna stöðva eyðingu
gripa í eigu safnsins með ýmsum
hætti. Allar fornleifar eru friðaðar
með lögum. Öllum framkvæmda-
aðilum er því skylt að tilkynna
það umsvifalaust ef þeir koma
t.d. niður á mannvistarlög.
Þeir halda áfram í samráði við
okkur eða stöðva framkvæmdir
að okkar ósk. Stundum er það
þannig að þeir leita álits okkar
áður en framkvæmdir hefjast.
Næsta skref er að gera úttekt á
tilteknu svæði en það má géra
með greftri, heimildaöflun eða
öðrum aðferðum. Loks er gerð
skýrsla en að því loknu geta fram-
kvæmdaaðilar hagað sinni áætlun
með tilliti til okkar ráðgjafar.“
- Er þetta eftiriit stór þáttur í
starfinu?
„Já, þessi verkþáttur er senni-
lega sá allra tímafrekasti nema
ef vera skyldi Viðeyjarrannsóknin.
Hún er raunar svolítið sjálfstæð."
- Eru aðrar fornleifarannsókn-
ir í gangi á vegum Árbæjarsafns?
„Það eru engir aðrir fomleifa-
uppgreftir í gangi. Á hinn bóginn
er ég að vinna við úrvinnslu á
mjög athyglisverðum uppgreftri á
Aðalstræti 14. Síðan er nýlokið
úrvinnslu gagna og skýrslugerð
vegna fornleifarannsókna á Arn-
arhóli og Ingólfstorgi. ---------
Það sem er efst á
baugi núna, ef undan
er skilin Viðeyjarrann-
sóknin, er skráning á
öllum föstum fornleif-
um í Reykjavíkurlandinu. Þetta
er gert til að auðvelda skipulags-
vinnu í framtíðinni.“
- Hvað leiddu fornleifarann-
sóknirnar í miðbænum í Ijós?
„Rannsóknin á Arnarhóli sýndi
fram á að þar er bæjarhóllinn all-
ur og næsta óskemmdur nema ef
vera skyldi vegna styttufram-
kvæmdanna á 3. áratugnum. Það
kom reyndar á óvart að hann
væri þetta heill. Ekkert sérstakt
kom í ljós á Ingólfstorgi.
Aðalstrætisrannsóknin hefur
sýnt fram á að allt tal um land-
nám fyrir landnám er á misskiln-
ingi byggt. Það er mjög þýðingar-
mikið fyrir íslenska fornleifafræði
að geta sýnt fram á þetta sem
Dr. Bjarni F. Einarsson
► DR. BJARNIF. Einarsson
forstöðumaður fornleifadeildar
Árbæjarsafns er fæddur í
Reykjavík árið 1955. Hann varð
stúdent frá MR 1976 og lauk
kand. fil.-prófi í fornleifafræði
frá Gautaborgarháskóla 1982.
I vor varði hann doktorsritgerð
við sama skóla. Sambýliskona
Bjarna er Elín Elísabet Hall-
dórsdóttir og eiga þau tvö börn.
Skráning
fornleifa
framundan
hefur verið deilumál 260 þúsund
fornleifafræðinga í landinu. Þeir
eru ýmist Keltasinnar, landnám
fyrir landnámssinnar eða hlynntir
hefðbundinni söguskoðun."
- Hver er staða íslenskrar forn-
ieifafræði um þessar mundir?
„Hér á landi hefur aldrei verið
til eðlilegur vettvangur fyrir vís
indalega og faglega umræðu. Það
hefur leitt af sér að aðilar sem
ekkert hafa með fornleifafræði
að gera og vita ekkert um fagið
eru að skipta sér allt of mikið af
því hvernig málum er hagað
Þetta hefur staðið íslenskri forn-
leifafræði fyrir þrifum.
Hins vegar hefur íslensk forn-
leifafræði gífurlega möguleika og
hugsanlega svo mikla á sumum
sviðum að þeir skyggja á aðrar
nágrannaþjóðir okkar. Við höfum
greinilega ekki komist að þessu
sjálf. Þetta gerist af því að okkur
skortir vísindalegan grunn. Hér
hefur t.a.m. aldrei farið fram
kennsla í greininni á háskólastigi.
Undanfarin ár hafa einnig kom-
ið til landsins allmargir fræði-
menn með góða menntun og
sæmilega reynslu en þeir ganga
á vegg. Þessi veggur er
íslensk fornleifafræði
eins og hún hefur þróast
hingað til. Hún getur
þó hvergi talist forn-
leifafræði samkvæmt
venjuiegri skilgreiningu erlendis.
Þessi veggur verður eðlilega
hræddur og heldur andstæðingum
sínum frá. Þetta er klassískt dæmi
um það þegar fólk með góðan
undirbúning og reynslu kemur og
vill fara gera eitthvað en þá snýst
það sem fyrir er upp á móti því
og árekstrar verða.
Þetta vandamál verður að leysa
og það verðum við að gera sjálf.
Að því loknu get ég ekki séð ann
að en að íslensk fornleifafræði
eigi mjög bjarta framtíð fyrir sér,
Sú framtíð felur í sér að skapa
heilbrigða umræðu í greininni á
faglegum og vísindalegum grunni
og að koma á fót stofnun í forn-
leifafræði við Háskóla íslands.