Morgunblaðið - 14.08.1994, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR14. ÁGÚST 1994
MORGUNBLAÐIÐ
Þóróur Krist jónsson er umsjónar-
ntaóur sumarhúsanna í Munaóar-
nesi. Þar er nú stærsta sumarhúsa-
byggð i ffélagaeigu ó íslandi
SUMARGESTUR að leik í Munaðarnesi.
eftir Guðrúnu Guðlaugsdóttur.
SUMARHÚSALÍF er orðið snar
þáttur í lífi íslendinga. Margir
eiga sumarbústaði en hinir eru
þó miklu fleiri sem fá inni í ein-
hveijum af þeim fjölmörgu sumar-
húsum sem samtök launþega og
starfsmannafélög víða um land
hafa byggt á síðustu áratugum.
Fjölmennasta sumarhúsabyggð í
eigu launþegasamtaka er í Mun-
aðamesi í Borgarfirði. Á vorin
tekur heldur betur að færast líf í
tuskumar þar, þegar hvert húsið
af öðm fyllist af eftirvæntingar-
fullum sumargestum. Viku seinna
koma nýir gestir og þannig koll
af kolli þar til sumarleyfistíminn
er á enda á haustin og vetur geng-
ur í garð. Líka þá em hús í Munað-
amesi meira og minna í notkun,
því þá em iðulega haldnar þar
ráðstefnur eða fjölmennir fundir
hinna ýmsu aðila. Umsjónarmaður
með allri þessari starfsemi hefur
frá upphafi verið Þórður Krist-
jánsson. Hann varekki ókunnugur
staðháttum á þessu svæði þegar
hann tók þetta starf að sér, hafði
verið bóndi í tuttugu ár á Hreða:
vatni.
Eg er fæddur á Hreðavatni,
yngstur sex sona þeirra
Sigurlaugar Daníelsdóttur
og Kristjáns Gestssonar.
Faðir minn var frá Tungu
í Hörðudal. Hann var fyrst bóndi
þar en hafði svo jarðakaup við bónd-
ann á Hreðavatni. Sennilega hefur
það verið fyrir áhrif móður minnar,
sem var ættuð héðan, frá Stóra-
Gröf,“ segir Þórður í samtali við
blaðamann Morgunblaðsins. Þórður
er búfræðingur að mennt og hóf
búskap á Hreðavatni árið 1949. „Af
heilsufarsástæðum varð ég að hætta
búskap árið 1970,“ segir Þórður.
„Ég kynntist Kristjáni Thorlacius á
sjúkrahúsi í Reykjavík, þá var hann
fyrir hönd BSRB búinn að tryggja
sér land hér í Munaðamesi og var
að líta í kringum sig eftir væntan-
legum umsjónarmanni með hinni
fyrirhuguðu sumarhúsabyggð. Ekki
hafði gengið þrautalaust fyrir
Bandalag starfsmanna ríkis og bæja
að fá land undir væntanlega bú-
staði. Fyrst hafði Magnús Jónsson
frá Mel, fyrmm fjármálaráðherra,
gefíð BSRB landspildu úr jörðinni
Saurbæ á Hvalfjarðarströnd í þessu
skyni. Prestur þar snerist öndverður
gegn þessari fyrirætlan og kom í
veg fyrir að BSRB gæti nýtt sér
UNGIR sumarhúsagestir upp á Stekkjarhóli, þar sem margir telja
vera álfabyggð.
Málverk af Þórði Kristjáns-
syni eftir Pál Guðmundsson á
Húsafelli
það land. Þá leituðu þeir
eftir landi í Skorradal,
fengu spildu úr landi
Indriðastaða og gerðu
um hana kaupsamning.
Sveitarstjómin í
Skorradal lagðist hins
vegar gegn þessum
landakaupum og neytti
forkaupsréttar síns. Eftir
það leituðu forsvarsmenn
BSRB fyrir sér annars
staðar í Borgarfírði og
niðurstaðan varð sú að
þeir tóku á leigu 20 hekt-
ara af landi Munaðar-
ness. Þar af voru fimm
hektarar sem Ásbjörn
Ólafsson heildsali hafði
haft á leigu, á því landi
stóð sumarbústaður Ás-
bjöms, sem BSRB keypti.
Til að byija með voru
byggð hér 23 hús og hluti
af þjónustumiðstöðinni
sem hér er. Tíu þessara
húsa vom upphaflega notuð sem
starfsmannahús í Straumsvík, en
voru þýsk að uppruna, hin húsin
vom smíðuð hjá Húsasmiðjunni.
Fljótlega kom í ljós að meiri upp-
byggingar var þörf, þá vom teknir
á leigu 45 hektarar úr landi Stóm-
Grafar, sem er aðliggjandi Munað-
arnesi. Árið 1975 vom tekin í notk-
un hér 45 ný sumarhús sem flutt
voru inn tilbúin frá Noregi, þau
vom keypt þaðan vegna þess hve
hröð uppbyggingin þurfti að vera,
menn töldu að ekkert íslenskt fyrir-
tæki gæti framleitt slíkan fjölda
húsa á þeim skamma tíma sem til
stefnu var. Árið 1980 fóru Stóru-
Skógar í eyði. BSRB keyptu þá jörð,
sem á mikið land aðliggjandi sumar-
húsabyggðinni í Munaðarnesi. I
Stóm-Skógum voru fljótlega byggð
Þórður Kristjánsson
sautján hús. Samtals eru hér nú 86
sumarhús sem hin ýmsu félög innan
BSRB eiga.“
— Er ekki erilsamt starf að vera
umsjónarmaður svo stórrar sumar-
húsabyggðar?
„Það er snúningasamt en að öðra
leyti furðu rólegt. Fólkið sem er hér
yfír sumarið er nánast einvörðungu
ljölskyldufólk," segir Þórður. „Hér
er gott að vera með böm, svæðið
er hættulítið og vel girt. Þetta er
hentugur valkostur fyrir bamafólk,
miklu ódýrara en að vera á hótelum
og fyrirhafnarminna en að vera í
tjöldum. Ymislegt kemur að sjálf-
sögu upp á þar sem svo margt fólk
safnast saman. Það kemur t.d. oft
fyrir að fólk lokar sig úti og þá þarf
að hleypa því inn. Við emm með
masterlykla að öllu saman, ég vildi
ekki þurfa að ganga hér með hundr-
að lykla kippu. Sem betur fer hefur
aldrei kviknað hér í. Það hef ég ótt-
ast mest af öllu að fyrir kæmi, ég
er eldhræddur maður og þetta era
allt saman timburhús. Einkum emm
við á verði á vorin, áður en tekur
að gróa. Jörð er hér ekki bitin af
skepnum og sinuflókinn því mikill.
Af slíku stafar voðaleg eldhætta. Það
hefur aðeins komið fyrir að kviknað
hefur í sinu, en það hefur sem betur
fer aldrei orðið að óhappi. Það er
mikið lán, húsum gæti orðið erfitt
að bjarga við vissar aðstæður. í hús-
unum sjálfum hefur aldrei kviknað
og þó eru komin grill í nánast hvert
hús. Stundum hefur litlu mátt muna,
grillin hafa fokið logandi um og jafn-
vel brennt sig niður í pallana, en
þetta hefur sloppið stórslysalaust."
Ljós og skuggar lífsins
— Skyldu það vera huldar vættir
sem halda vemdarhendi yfir sumar-
húsabyggðinni?
„Auðvitað eigum við okkar stað-
arverur," segir Þórður og hlær.
„Þær eru þó ekki af ejstu gerð,
hvorki mórar né skottur. Ýmsir telja
sig hins vegar sjá álfa í Stekkjar-
hóli, sem er nokkuð sérstæður hóll.
Ég hef ekki látið kortleggja þessa
huldubyggð, eins og nú er gert í
sumum byggðarlögum, kannski
væri ástæða til þess. Þeir sem sjá
lengra nefí sínu þykjast sjá ýmislegt
í þessum hól, segja álfa reka þar
hinn fjölbreytilegasta búskap og þar
sé alveg ljómandi sambýli."
— Skyldi mannfólkið vera eins
þægilegt í umgengni hvert við ann-
að?
„Fólki hér kemur yfirleitt ágæt-
lega saman. Það er helst á veturna,
þegar eitthvað er um að vera og
kannski hópar í húsunum, að ég hef
þurft í örfáum tilvikum að biðja
fólk að hafa lægra,“ segir Þórður.
„Sumarhúsabyggðin í Munaðarnesi
er eins og meðalstórt þorp á sumr-
in. Eðlilega koma upp ýmiskonar
mál í tengslum við þetta mannlíf.
Fólk veikist og þarf að komast und-
ir læknishendur. Við leitum til heil-
sugæslunnar í Borgarnesi ef eitt-
hvað slíkt kemur fyrir. Oft hefur
fólk orðið að fara héðan vegna veik-
inda. Hér hafa orðið nokkur dauðs-
föll, þá hef ég séð um að kveðja til
lækni og lögreglu og reynt að að-
stoða aðstandendur eftir föngum.
Það versta sem ég hef komist í
hvað slíkt snertir var þegar ung
kona veiktist og var lögð inn á
sjúkrahús. Eiginmaður hennar hafði
fylgt henni en sneri svo aftur til
barna þeirra sem hér voru eftir. Um
nóttina var hringt og tilkynnt andlát
konunnar og ég beðinn að flytja
manni hennar þessi dapurlegu tíð-
indi. Ég leitaði að nafni mannsins
en fann það hvergi í bókum hjá
mér. Loks hugkvæmdist mér að
hann gæti verið í tjaidi, hér eru
stundum margir tjaldbúar. Ég hóf
leit að manninum árla morguns og
gekk fljótlega fram á hann þar sem
hann var úti við að grilla mat fyrir
sig og börn sín þijú. Ég sagði hon-
um ekki að kona hans væri látin
heldur lét hann sjálfan hringja í
sjúkrahúsið og tala við hjúkrunarlið
þar. Þetta var átakanlegur atburð-
ur, börnin þijú vom svo ung.
Ef hringt er að nóttu og ég beð-
inn að vekja fólk til að tilkynna því
einhver tíðindi eru þau oft dapurleg.
Það er þó fjarri því einhlítt. Ein-
hverju sinni var ég vakinn upp og
beðinn að segja frá barnsfæðingu.
Ég spurði hvort ekki væri ráðlegt
að bíða með fréttimar til morguns
í stað þess að vekja upp. Faðir hins
nýfædda barns tók því víðsfjarri.
„Tilkynntu þetta endilega strax og
segðu að móður og barni heilsist
báðum vel, það gerir ekkert til þótt
þú vekir upp,“ sagði hann ákveðinn.
Ég fór að húsinu sem hann tiltók
og knúði þar dyra. Fólkið í húsinu
var allt vakandi og tók tíðindunum
með mikilli gleði. Það var ekki við
annað komandi en að ég kæmi inn
til þess og skála við það í kampa-
víni — maður sem færði svo góðar
fréttir. Ég gat meira að segja sagt
hvað barnið var þungt og langt.“
V orhreingerningar
— Hvemig skyldi umgengni
gesta í Munaðarnesi vera?
„Hún er yfirleitt til fyrirmyndar,"
svarar Þórður. „Það kemur stöku
sinnum fyrir að fólk þrífur illa. Það
er slæmt ef slíkt gerist. Fólk þarf
ekki að yfírgefa bústaðina fyrr en
klukkan þijú og viðtakendur hafa
einmitt rétt til þess að taka við
húsunum á þeim tíma. Starfsfólk
hefur því engan tíma til þess að
fara inn í húsin í millitíðinni. Þrifn-
aður er algjörlega á ábyrgð fólksins
sem er skráð fyrir húsunum hveiju
sinni. í einstaka tilvikum, þegar eru
ráðstefnur, er um það samið að fólk-
ið þurfi ekki að þrífa, ella er þrifnað-
ur húsanna á ábyrgð leigutaka. Á