Morgunblaðið - 30.10.1994, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 30. OKTÓBER1994
MORGUNBLAÐIÐ
UM miðjan nóvember 1925
tók söguhetja okkar
staf sinn og mal og
lagði af stað til höfuðstaðarins,
ekki kannski til að leita sér tjár
og frama, en ævintýri hefur hann
vonast til að finna. Ingvar Magn-
ússon — sonur þess sama Magnús-
ar Finnssonar sem hafði heyrt
rödd að handan vetrardaginn
skamma þegar Páll Jónsson frá
Fljótstungu dó — fór suður um
svipað leyti, en ekki veit nú lengur
neinn hvort þeir urðu samferða
þangað. Vinur þeirra Sigurður
Óiafsson á Sámsstöðum fór líka
til Reykjavíkur þetta haust.
Guðmundur lýsir í smásögunni
„Jón og ég, Sigríður og Hinrik“
(Safnrit II) ferðalagi sem hann
tímasetur „um miðjan þriðja tug
aldarinnar" og freistandi er að líta
á sem þessa ferð til Reykjavíkur.
Þar er hann einn síns liðs og geng-
ur alla leiðina niður í Borgarnes.
Engir áætlunarbílar fóru um Borg-
arfjörð á þessum tíma og hann
vildi ekki skilja hestinn sinn eftir
í reiðileysi í kaupstaðnum þegar
hann væri farinn um borð í skipið.
Ekki var sögumaður með neinn
farangur utan bakpoka með brýn-
ustu nauðsynjum, en til fótanna
var hann þannig búinn á þessari
löngu göngu að hann var í gúmmí-
skóm og sokkunum utanyfir að
sveitamannasið.
í Borgarnesi náði hann naum-
lega í strandferðaskipið og sigldi
með því til Reykjavíkur í hauga-
sjó. Skipið var yfirfullt og fólk sjó-
veikt ofan og neðan þilja. Sjáifur
var hann hinn brattasti og hafði
gaman af að fylgjast með ástarþrí-
hymingi sem myndaðist og spilaði
sitt spil mitt í ósköpunum. Það er
hið eiginlega söguefni, upplýs-
ingarnar um hann sjálfan eru al-
veg aukreitis.
Þegar suður var komið fékk
Guðmundur húsnæði uppi á lofti
á Vesturgötu 44. Frá húsráðanda
þar segir hann í smásögunni
„Grænar hjólbörur“ (Safnrit I).
Þegar Guðmundur var sestur að á
föstum samastað skrifaði hann
húsmóðurinni ungu á Gilsbakka,
Guðrúnu Magnúsdóttur, og bað
hana að senda koffortið á eftir
sér. Hún brá við skjótt og hann
fékk það með næstu ferð.
Guðmundur var nú tuttugu og
eins árs síðan í september, lágvax-
inn ungur maður eða um 165
sentimetrar á hæð, mjög grannur
og mjúkur í hreyfingum en sterk-
ur. Andlitið opið og þó óræður
augnsvipurinn. Hláturmildur og
gamansamur en um leið tilfinn-
ingaríkur og viðkvæmur. Hann var
elskur að konum og maður af því
tagi sem konur laðast að ög vilja
geyma hjá sér. Hann vissi um
þetta aðdráttarafl sitt en langt var
í frá að hann þyrði að treysta því.
í eigin huga var hann enn fyrst
og fremst móðurlaus drengur sem
þáði fegins hendi alla blíðu sem
honum bauðst.
Hann hefði líka þegið vinnu en
hún stóð ekki til boða. Erfitt efna-
hagsástand var í landinu og at-
vinnuleysi þennan vetur. Vandi var
að fá vinnu nema gegnum sam-
bönd og Guðmundur hafði engin
sambönd. Ingvar virtist heppnari,
hann réð sig hjá karli suður á
Miðnesi. En þegar til kom sveik
karlinn hann um kaupið svo að
heppnin reyndist þrátt fyrir allt
Guðmundi hliðhollari.
Guðmundur hafði verið í vinnu-
mennsku á Gilsbakka í á sjötta
ár og kom með sparifé sitt i bæ-
inn. Kannski var hann ekkert sér-
staklega að sækjast eftir vinnu
framan af. Það var svo margt
annað að gera. Hann skrifar
Ragnheiði 29. nóvember:
„Systa mín. Það er aðeins til
að bijóta ekki gefíð ioforð að ég
skrifa þér núna, því ég hef ekkert
að segja þér fallegt. Eg geri ekk-
ert sérstakt — nei, ekkert, ég bara
í Hvítársíðu hefur verið kallaður „eitt af ævintýrun-
um í íslenskri bókmenntasögu“, svo óvæntan og
heillandi hljóm sló hann strax með sinni fyrstu ljóða-
bók, Kyssti mig sól. Hörpuútgáfan hefur nú gefíð
út ævisögu skáldsins, sem er skráð af Silju Aðal-
steinsdóttur, og birtist hér kafli úr bókinni, er grein-
sem sólin
kyssti
Guðmundur Böðva-rsson skáld og bóndi á Kirkjubóli
GUÐMUNDUR BÖÐVARSSON, 25 ára.
ir frá því þegar Guðmundur kom fyrst til Reykjavíkur.
Á RAUÐA torginu í Moskvu 1. maí 1953.
Dame, 1923), rómuð fyrir leik Lon
Chaney í titilhlutverkinu; þýsk
mynd gerð eftir „Kabale und Li-
ebe“ eftir Schiller og dönsk mynd
eftir „Dorrit litlu“ eftir Dickens.
Jólamynd Nýja bíós var „Frelsis-
stríð Bandaríkjanna" (America,
1924) eftir D.W. Griffíth, mynd
sem var bönnuð í Bretlandi vegna
þess að í henni voru Englendingar
vondu gæjarnir.
Kvikmyndaauglýsingar og leik-
húsauglýsingar voru á forsíðu
Morgunblaðsins á þessum tíma (og
alveg fram í seinni heimsstyijöld),
ásamt fleiri auglýsingum, einkum
á skemmtunum. Þær voru misjafn-
lega áberandi, en þegar Nýja bíó
frumsýndi Quo Vadis með Emil
Jannings var dijúgur hluti forsíð-
unnar tekinn undir auglýsinguna.
Allar þessar myndir voru þögl-
ar, en venja var að leika á píanó
undir sýningum. Jafnvel var leikið
á fleiri hljóðfæri eða sungið, þegar
mikið lá við. Talmyndir komu svo
fáeinum árum seinna.
Leikfélag Reykjavíkur sýndi á
þessum tíma aldrei nema einn
sjónleik í einu í Iðnó við Tjörnina
en náði að frumsýna nokkra þenn-
an tíma sem Guðmundur var í
bænum. Þegar hann kom suður
var verið að sýna „Dvölina hjá
Schöller", þýskan gamanleik eftir
Charl Laufs um fávísan sveita-
mann í stórborginni, með hinum
vinsæla leikara Firðfinni Guðjóns-
syni í aðalhlutverki. 3. desember
var frumsýning á leikritinu
„Gluggum" eftir John Galsworthy,
átakamiklu verki um afleiðingar
stríðsins á nokkrar manneskjur,
og fékk allgóða dóma. (Á frumsýn-
ingardaginn auglýsir Ásta Norð-
mann að nýir nemendur geti kom-
ist að í dansskóla hennar; ef til
vill tók Guðmundur eftir því, eins
og síðar getur). Jólaleikrit Leikfé-
Iagsins var frumuppfærsla á
„Dansinum í Hruna“ eftir Indriða
Einarsson, rómuð sýning og vin-
sæl, gekk fyrir fullu húsi fram í
miðjan febrúar. 21. febrúar frum-
sýndi félagið „Á útleið“ eftir Sut-
ton Vane, um ferð nokkurra ein-
staklinga yfir móðuna miklu.
Tveim mánuðum síðar var svo
Þrettándakvöld frumsýnt, fyrsta
leikrit Williams Shakespeares sem
sett var á svið á Islandi. Leik-
slæpist. Ég fer á Bíó, í Leikhúsið,
í búðir og rápa um göturnar, vilja-
laust og tilgangslaust. Það er
betra heima. Hér eru engvir falleg-
ir dagar, og mig vantar bæði ilm
og fallega liti. Ég er búinn að fara
á öll söfn, nema safnið hans Ein-
ars — en ég ætla á það bráðum.
Ég borða í Mötuneyti Kennara-
og Samvinnuskólamanna, en ekk-
ert hef ég ennþá kynnst þeim köll-
um. Við Siggi á Sámsstöðum erum
alltaf saman. Ég er stundum að
hugsa hvað gömlu mennirnir, feð-
ur okkar, segðu ef þeir sæju okkur
annað kvöldið á Bíó en hitt á
Hótel ísland.“
Líklega er þessi þunglyndislegi
tónn uppgerðin einber. Er ekki
svolítið heimsmannslegt að geta
sagt að maður sé „annað kvöldið
á Bíó og hitt á Hótel ísland“?
Aðrar heimildir benda líka til þess
að honum sé ekki svo leitt- sem
hann lætur. í ágætri smásögu sem
heitir „í kolum“ (Safnrit II) segir
sögumaður sér til hróss um þennan
tíma: „En ég hafði séð hveija
mynd í Nýja Bíó frá vetrarbyijun
og fram yfir nýjár, farið inn í sund-
laugar flesta daga og skemmt mér
heilmikið annað. — Áreiðanlega
voru það dýrlegir dagar.“
Það gengu margar bíómyndir í
reykvísku kvikmyndahúsunum
tveim, Gamla bíó og Nýja bíó, þessa
mánuði, oftast skiptu þau um mynd
vikulega, stundum oftar. Þetta
voru nýlegar myndir, frá næstu
tveim þrem árum á undan, flestar
bandarískar en líka þó nokkrar
þýskar og frá Norðurlöndum. Eng-
in frönsk. Meðal merkilegra kvik-
mynda sem voru sýndar þennan
vetur eru hinn sígildi vestri „Land-
námsmenn" (The Covered Wagon,
1923); „Brummel hinn fagri“ (Beau
Brummel, 1924) sem tryggði vin-
sældir sinnar glæsilegu stjörnu,
Johns Barrymore, um ókomin ár;
„Þjófurinn frá Bagdad“ (The Thief
of Bagdad, 1924), „stórfenglegur
sjónleikur í 10 þáttum" eins og
segir í auglýsingu Nýja bíós, með
Hollywood-konunginum síbrosandi
Dogulas Fairbanks; „Stúlkan frá
París“ (A Woman of Paris, 1923),
tíu klúta mynd undir leikstjórn
Charies Chaplin sem lék þó ekki í
henni sjálfur; „Hringjarinn í Notre
Dame“ (The Hunchback of Notre
GUÐMUNDUR og eiginkona hans Inga um 1940.
„OG ANNAR SLÁTTUMAÐUR STENDUR HJÁ“.
Böðvar Guðmundsson tók myndina.