Morgunblaðið - 30.10.1994, Blaðsíða 26

MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
26 SUNNUDAGUR 30. OKTÓBER 1994
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
FULLT FORRÆÐI
DAVÍÐ Oddsson, forsætis-
ráðherra og formaður
Sjálfstæðisflokksins,^ flutti
ræðu á aðalfundi LÍÚ í fyrra-
dag, þar sem hann setti fram á
skýran hátt afstöðu sína og
Sjálfstæðisflokksins til aðildar
að Evrópusambandinu. Forsæt-
isráðherra sagði m.a.: „Þau
skilyrði, sem við hljótum að
setja fyrir aðild að Evrópusam-
bandinu, eru byggð á því, að
íslenzkt atvinnulíf er í lykilat-
riðum frábrugðið því, sem ger-
ist í öðrum ríkjum Evrópu, og
forsenda aðildar fyrir okkur er
fullt forræði okkar í sjávarút-
vegsmálum . . . sjávarútvegur
er undirstöðuatvinnuvegur á
íslandi og það er ekki hægt að
ræða þessi mál, eins og því
miður hefur verið gert, án þess
að horfa sérstaklega til þeirrar
staðreyndar. Spurningin um
yfirráðin yfir okkar sjávarút-
vegi og sú krafa að hann lúti
markaðslegum lögmálum er
ekki eingöngu viðskiptaleg
krafa heldur hluti af enn þýð-
ingarmeiri þætti. Hlutur sjávar-
útvegs í tilveru og lífskjörum
þjóðarinnar er slíkur, að spurn-
ingunni um yfirráðin yfir hon-
um verður á augabragði breytt
í spurningu um hluta af full-
veldi þjóðarinnar. Vilja íslend-
ingar kaupa óljós og óskilgreind
áhrif í Evrópu því verði að missa
áhrif á mikilvægustu þáttum
eigin mála? Verði það kaup-
verðið mun ég ekki mæla með
því við landa mína, að þeir geri
slík kaup.“
Ástæða er til að taka undir
þessi orð og fagna þeim. Það
er óhugsandi með öllu, að ís-
lendingar gerist aðilar að Evr-
ópusambandinu á þeim forsend-
um að afhenda Brussel yfirráð
yfir auðlindum okkar, jafnvel
þótt sagt væri, að það væri ein-
ungis að forminu til, eins og
haldið er fram í Noregi. Að
óbreyttum aðstæðum er hins
vegar ekki hægt að ná samning-
um um aðild að ESB án þess.
Það er líka rétt hjá forsætis-
ráðherra, að þetta er ekki bara
spurning um sjávarútveginn
heldur fullveldi þjóðarinnar en
ÞVÍ HEFUR VERIÐ
haldið fram að maður-
inn hafi fijálsan vilja
og hann verði að horf-
ast í augu við sínar
eigin reglur þóað
hann lúti að sjálf-
sögðu lögmálum sköpunarverksins.
En finnst okkur þetta rétt? Erum
við sátt við það að líf okkar mark-
ist af ófullkomleika mannsins og
siðferði hans og getur verið að það
sé rétt sem enskur byskup sagði í
útvarpi eftir Estonia-slysið að slíkar
náttúruhamfarir væru partur af
forsjón guðs? Án þeirra, sagði bysk-
upinn, gæti mannkynið ekki haft
fijálsan vilja. Slysfarir og ófullkom-
leiki mannsins væru þannig vitnis-
burður um þann fijálsa vilja sem
forsjónin setti í nestismal þeirra
sem rekin voru úr aldingarðinum
til að yrkja jörðina þartil aftur
væri snúið á rauðum dregli — að
lífsins tré.
En maðurinn stjórnar þó ekki
veðri og vindum.
í Stríði og friði eftir Tolstoj seg-
ir höfuðpersónan, Bezuhof greifi,
Ég get ekki trúað á guð. Og honum
er svarað, Til hvers að hugsa um
alheiminn, en útiloka guð? Þú þekk-
ir hann ekki, þess vegna ertu óham-
ingjusamur. Hann er til. Það er
ekki hugurinn sem lætur okkur
skilja guð, heldur lífið sjálft.
Og samtalinu lýkur með þessum
orðum greifans sem síðar tók uppá
því að reyna að bæta hið sýkta
umhverfí sitt, Ég hætti aldrei að
undrast heimsku mannsins.
Það verður bið á því maðurinn
hverfí aftur inní aldingarðinn, þvíað
hann hefur ekkert breytzt frá því
hann var rekinn þaðan.
Nei, maðurinn hefur ekkert
breytzt. Hann er eins f Biblíunni,
Hómerskviðum og íslendinga sög-
um og hann lifír í samtímanum.
Sömu freistingar, sami hégómi,
sama hybris eða hroki og í grísku
sagnaljóðunum frá 8. öld f. Kr. En
guðirnir höfðu þá vit á því að refsa
honum fyrir ofdramb.
Á tímum Trojustríðsins, eða fyrir
nær 3000 árum, var
auðvitað stuðzt við
siðferði þess tíma, til-
búið einsog endranær:
auga fyrir auga — og
ætli það hafi breytzt
jafnmikið og af er lát-
ið í blindri aðdáun á siðmenningu
velferðar- og félagshyggju líðandi
stundar? En nú eru einstaklingsátök
svipminni en áður þegar lífsháskinn
mótaði afstöðu alla einsog í kalda-
stríðinu, svo að ekki sé nú talað
um hina sannkaþólsku sturlungaöld
eða hatramma atburði Trojustríðs-
ins. Þá hertust hetjur í eldum mik-
illa átaka, en nú er enginn Hektor
og enginn Akkilles, enginn Gunnar,
Héðinn eða Njáll, nú herðast menn
í pólitísku ræflarokki og æpa hver
að öðrum. En öllum eru þó örlög
búin einsog ávallt. Elzta heimild
um trú mannsins á eigin örlög sem
mig rekur minni til eru orð Hektors
í VI Ilíóns-kviðu, Góða kona, gerðu
það fyrir mig, vertu ekki of hrygg
í huga því engi mun mig til Hades-
ar senda fyrir forlög fram; en það
hygg eg að eíngi maður, þegar
hann eitt sinn er fæddur, megi forð-
ast skapadægur sitt, hvort sem
hann er huglaus eða hraustmenni.
Þannig var hugsað fyrir 3000
árum; þannig var hugsað á sögu-
öld. Og enn lifir þessi örlaganeisti
í undirvitund sérhvers manns — og
þá ekkisíður þó að honum hafi ver-
ið ráðlagt að gæta að fuglum him-
insins og liljum vallarins og láta
hvetjum degi nægja sína þjáningu.
En þegar við minnumst á of-
dramb, þá var það kannski ekkert
undarlegt að Plató skyldi helzt vilja
að þeir stjómuðu sem höfðu enga
iöngun til þess. Og Kierkegaard
taldi sig ekkisíður gera atlögu að
ofdrambinu þegar hann réðst á tví-
skinnung kirkjunnar og fullyrti að
kristindómurinn væri ekki enn kom-
inn inní heiminn. Enginn gæti elsk-
að guð nema hata veröldina. Krist-
indómurinn væri trú þjáningarinn-
ar, hann væri fögnuður dauðans.
En sannleiksvitnin, þ.á m. Mynster
byskup sem gaf fjölnismönnum trú-
arboðskap sinn, skildu ekki kjarna
HELGI
spjall
margir talsmenn ESB-aðildar
hafa reynt að gera lítið úr þeim
þætti sérstaklega. Því hefur
líka verið haldið fram, að aðild
að ESB mundi færa okkur áhrif
innan samtakanna. Davíð Odds-
son bendir réttilega á, að þau
áhrif eru bæði óljós og óskil-
greind. -
Yfirlýsingar forsætisráð-
herra og formanns Sjálfstæðis-
flokksins um þetta mál eru ekki
sízt mikilvægar nú vegna þess,
að margt bendir til, að ýmsir
aðilar í viðskipta- og atvinnulífi
séu að taka höndum saman um
að hefja baráttu fyrir aðild að
ESB eða a.m.k. að láta reyna
á það með aðildarumsókn, hvers
konar samninga við gætum
fengið. Fari svo bætist Alþýðu-
flokknum, sem er eini stjórn-
málaflokkurinn, sem hefur tek-
ið upp baráttu fyrir aðild að
ESB, óvæntur en jafnframt
öflugur liðsauki. Þess vegna er
nauðsynlegt að þeir, sem eru
ekki tilbúnir til að afsala ESB
yfirráðum yfir fiskimiðunum og
þar með sjávarútveginum, efli
samstöðu sína. Formaður Sjálf-
stæðisflokksins hefur dregið
skýrar línur í þessum efnum.
Afstaða samtaka sjávarútvegs-
ins er skýr. Morgunblaðið hefur
árum saman lýst þeirri skoðun,
að aðild að ESB sé óhugsandi
að óbreyttri sjávarútvegsstefnu
bandalagsins. Þótt vera megi,
að öflug fylking sé að skapast
í viðskiptalífinu fyrir ESB-
aðild, fer ekki á milli mála, að
sterk samstaða er einnig að
skapast á meðal þeirra, sem
telja slíka aðild ekki koma til
greina. Ofangreindar yfirlýs-
ingar Davíðs Oddssonar á aðal-
fundi LÍÚ eru til marks um það.
trúarinnar. Kristindómur og kirkja
hefðu farizt á mis. Jafnkröfuhörð
trú og kristindómur væri ekki fyrir
mergðina heldur hvern einstakan;
einstaklinginn. Og sem slíkur gæti
fjöldinn einnig öðlazt sína trú. En
það væri einstaklingurinn í þján-
ingu sinni sem gæti skilið þetta
fagnaðarerindi dauðans. Kirkjan
hefði afturámóti gert trúna að lím-
onaði. Hún væri lifibrauð.
Ætli það sé ekki einmitt þetta
lifibrauð sem er guðspjall sam-
tímans? Og siðferðisboðskapur? Ki-
erkegaard kallaði sig ekki kristinn,
það væri svo kröfuharður titill að
hann stæði ekki undir honum. En
hvaðþá með hina sem nota kirkjuna
sem skálkaskjól í jarðnesku strefi
sínu; engin mystik, ekkert óskiljan-
legt og dularfullt; allt einsog hver-
annar félagsmálapakki eða stefnu-
skrá hvaða hentistefnuflokks sem
er. Jafnvel bænin einskonar staðlað
reglugerðarákvæði um varðveizlu
æðstu stjórnar landsins einsog hún
geti ekki beðið fyrir sér sjálfí! Og
nú er herra byskupinn jafnvel f arinn
að hugsa um að bæta fjölmiðlafólki
í bænaformúluna - ekki veiti nú
af. En mundi hinni uppvöðslusömu
og glerhúsuðu fjölmiðlastétt vera
ofraun að' biðja fyrir sér sjálf?
Og samt hefur Kristur lifað af
allan tvískinnung mannsins, og við
þekkjum ekki aðra von betri um
sálarheill og siðferðilegt jafnvægi
dýrs og manns en þá sem kirkjan
boðar þegar orð guðspjallanna
hljóma ómenguð í eyrum okkar ein-
sog björgunarmenn kalli inní von-
leysi skipreika manns.
Guðspjöllin eru ekki einungis
kröfuhörð einsog Kierkegaard lagði
áherzlu á, heldur búa þau einnig
og ekkisíður yfir fögnuði náðarinn-
ar, einsog Grundtvig boðaði. Og
fögnuður safnaðarins í náðinni er
ekkisíður mikilvægur en þjáning
einstaklingsins í lífsháskanum.
Og náðin er aldeilis óendanleg,
sagði Magnús dósent.
Án hennar værum við í vondum
málum einsog nú er sagt.
M
(meíra næsta sunnudag)
SUNNUDAGUR 30. OKTÓBER 1994
27
Aaðalfundi líú,
sem lauk í gær, föstu-
dag, gerði Kristján
Ragnarsson, formaður
samtakanna, stöðu
sjávarútvegsins gagn-
vart öðrum atvinnu-
greinum m.a. að umtalsefni og sagði:
„Það hefur oft borið við í opinberri um-
ræðu um atvinnumál, að æskilegt væri
að renna frekari stoðum undir atvinnulíf-
ið en byggja ekki svo einhliða á sjávarút-
vegi. Reyndin er hins vegar sú, að sjávar-
útvegurinn hefur enn aukið hlutfall sitt
í vöruútflutningi landsmanna. Hlutfall
hans er aftur komið í 80% en fór lægst
1984 í 67%, en þá var þorskveiðin nær
tvöfalt meiri en hún nú er.
Staða sjávarútvegsins er nú veik vegna
skertra veiðiheimilda. Raungengi krón-
unnar er nú lægra en um langt skeið.
Eigi að síður örlar ekki á neinni nýrri
atvinnustarfsemi í iðnaði. Því er eðlilegt
að spurt sé við hvaða aðstæður önnur
atvinnustarfsemi ætti að geta risið, ef
ekki núna. Helzt standa upp úr greinar,
sem framleiða vörur fyrir sjávarútveginn,
eins og veiðarfæri, vinnslulínur, vogir,
fiskkör og fleira.
Er ekki kominn tími til að við áttum
okkur á því, að tilvera þessarar þjóðar
byggist á fiskveiðum og þær munu áfram
verða burðarásinn í atvinnulífinu? Það er
því niðurrifsstarf við sjávarútveginn og
íslenzkt atvinnulíf að klifa á nauðsyn
þess að draga mátt úr sjávarútveginum
með nýjum skattgreiðslum. Nær væri
fyrir Alþýðuflokkinn, ritstjóra Morgun-
blaðsins og forstjóra Járnblendifélagsins,
svo einhverjir séu nefndir að ræða hvern-
ig bezt væri hlúð að þeirri atvinnustarf-
semi, sem þjóðin byggir afkomu sína á.“
Þessi ummæli benda til þess, að Krist-
ján Ragnarsson getj þelzt ekki flutt ræð-
ur á aðalfundum LÍÚ án þess að veitast
að ritstjórum Morgunblaðsins. Það er
sennilega erfitt að finna ræðu, sem for-
maðurinn hefur flutt á aðalfundum sam-
takanna á þessum áratug án þess að ráð-
ast að Morgunblaðinu.
Nú er það vissulega svo, að djúpstæður
ágreiningur hefur verið á milli Morgun-
blaðsins ög formanns LÍÚ um grundvall-
armál á borð við kvótakerfið. En að þessu
sinni ræðst Kristján Ragnarsson að Morg-
unblaðinu vegna skoðana, þar sem ekki
gengur hnífurinn á milli formanns LÍÚ
og Morgunblaðsins! Til marks um það er
m.a. grein, sem birtist hér í blaðinu hinn
20. september sl. eftir Jenný Stefaníu
Baldursdóttur, framkvæmdastjóra Plast-
os hf., þar sem hún gagnrýndi Morgun-
blaðið fyrir sömu skoðanir og Kristján
Ragnarsson lýsti í ræðu sinni og vitnað
var til hér að framan.
Grein Jennýjar Stefaníu hófst á þessum
orðum: „ísland er og hefur alltaf verið
verstöð og á að einbeita sér að því að
vera það áfram,“ voru ummæli ... rit-
stjóra Mbl. á morgunverðarfundi (Verzl-
unarráðs íslands, innskot Mbl.) 12. ágúst
sl., sem bar yfirskriftina: „Hvar á ísland
heima.“
Sem áhugamanni um framtíð íslands
trúði ég að skoðanir á borð við þessar
hefðu verið grafnar með svipuðum skoð-
unum bændahópsins, sem stormaði í
mótmælagöngu gegn lagningu símans
fyrr á öldinni." Kristján Ragnarsson telur
sem sé að Morgunblaðið átti sig ekki á
því að tilvera þjóðarinnar byggist á fisk-
veiðum en Jenný Stefanía Baldursdóttir
telur, að þeirri skoðun Morgunblaðsins
að tilvera þjóðarinnar byggist á fiskveið-
um, megi líkja við mótmæli bænda gegn
síma. Að vísu er það kannski ekki rétt
túlkun á afstöðu bændanna, en út í þá
sálma verður ekki farið hér. Það er vand-
lifað!
Þegar horft er til baka til atvinnuþróun-
ar á Islandi síðustu þrjátíu ár kemur eftir-
farandi í ljós: Snemma á Viðreisnarárun-
um var lögð vaxandi áherzla á að auka
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 29. október
fjölbreytni íslenzks atvinnulífs með því
að breikka grundvöll þess. Það var gert
með samningunum um álverið í Straums-
vík. Þá töldu menn, að stóriðja ætti mikla
framtíð fyrir sér. Síðan hefur staðið yfir
samfelld tilraun til þess að byggja upp
frekari stóriðju hér í samstarfi við erlend
stórfyrirtæki en þær tilraunir hafa engan
árangur borið utan samninga um jám-
blendiverksmiðjuna í Hvalfírði. Niður-
staða þrjátíu ára tilrauna sýnist því sú,
að við getum ekki búizt við því, að stór-
iðja eigi mikla möguleika hér, þótt ekki
sé útilokað að ná samningum um eitt og
eitt fyrirtæki á nokkurra áratuga fresti.
Enda er samkeppni um slík fyrirtæki
hörð og betri kostir bjóðast víða annars
staðar.
Við lok Viðreisnartímabilsins gerðumst
við aðilar að EFTA, Fríverzlunarsamtök-
um Evrópu. Meginröksemdin fyrir aðild
að EFTA var sú, að hún mundi opna
okkur leið til þess að byggja upp öflugan
útflutningsiðnað og í því skyni settu
frændþjóðir okkar á Norðurlöndum m.a.
upp Norræna iðnþróunarsjóðinn. Á næstu
árum á eftir voru töluverð umsvif í því
að byggja upp útflutningsiðnað ekki sízt
á ullarvöru. Eins og allir vita heyra þær
tilraunir nú sögunni til. Þær hugmyndir,
sem menn gerðu sér fyrir aldarfjórðungi
um öflugan útflutningsiðnað hafa ekki
orðið að raunveruleika nema síður sé.
Næsta tilraun til þess að auka fjöl-
breytni íslenzks atvinnulífs var fólgin í
uppbyggingu á fiskeldi og loðdýrarækt.
Gífurlegir fjármunir voru settir í þá upp-
byggingu. Þeir eru nú að mestu tapaðir
og vonir manná um að þarna mundu rísa
upp nýjar atvinnugreinar hafa orðið að
engu. Hugsanlegt er að byggja upp ein-
hveija atvinnustarfsemi á grundvelli
þeirrar þekkingar og ijárfestingar, sem
til er í landinu á þessu sviði en það verð-
ur tæpast í stórum stíl nema þá eftir
mörg ár eða áratugi.
Vegna þessarar reynslu síðustu þrjátíu
ára hefur Morgunblaðið komizt að þeirri
niðurstöðu, að skynsamlegast væri að
leggja alla áherzlu á að byggja hér upp
arðsaman sjávarútveg og iðngreinar, sem
byggja á þekkingu okkar á sjávarútvegi.
Og það er alveg rétt hjá Kristjáni Ragn-
arssyni, að það eru einmitt iðnfyrirtæki
á því sviði, sem hafa náð hvað beztum
árangri í útflutningi. Morgunblaðinu kem-
ur ekki á óvart, þótt formaður LÍÚ gagn-
rýni blaðið fyrir skoðanir þess á kvóta-
kerfinu en að gagnrýni hans skuli ná til
málefna, þar sem enginn skoðanamunur
er á milli LÍÚ og Morgunblaðsins er erfið-
ara að skilja. Raunar er sterk samstaða
á milli blaðsins og LÍÚ í afstöðunni til
ESB. Það má kannski búast við því að í
ræðu á næsta aðalfundi LÍÚ gagnrýni
formaðurinn blaðið fyrir þá afstöðu?!
í RÆÐU ÞOR-
steins Pálssonar,
sjávarútvegsráð-
herra, á aðalfundi
LÍU sagði m.a.:
„Enn heyrast hjá-
róma raddir um
það, að nauðsyn-
legt sé að skatt-
leggja útgerð í landinu þannig að ríkis-
sjóður fái sérstakar tekjur vegna veiði-
réttarins. Hvað sem þeim líður er það
eigi að síður svo, að þær hatrömmu deil-
ur, sem um þetta stóðu hafa að mestu
leyti fjarað út í kjölfar þess, að endurskoð-
un fiskveiðilöggjafarinnar lauk á Alþingi
síðastliðið vor. Draugar verða sjálfsagt
aldrei kveðnimiður í eitt skipti fyrir öll
en það er ánægjulegur árangur að loftið
virðist úr þessum skattadraug eins og
sakir standa.“
Þetta er sjálfsblekking hjá sjávarút-
vegsráðherra. Hann upplifír aðeins stund
á milli stríða. Baráttunni fyrir því, að sjáv-
arútvegurinn greiði eðlilegt gjald fyrir
afnot af sameiginlegri auðlind þjóðarinnar
er ekki lokið. Þvert á móti má búast við
því, að hún magnist á næstu misserum
og árum, þegar stóraukinn hagnaður í
rekstri sjávarútvegsfyrirtækja kemur í
ljós. Tvennt veldur því, að nokkurt hlé
hefur verið á þessari baráttu:
í fyrsta lagi var talsmönnum gjaldtöku
ljóst, að á meðan sjávarútvegurinn gekk
í gegnum verstu afleiðingar kreppunnar
var og er eðlilegt, að forystumönnum sjáv-
arútvegsfyrirtækja gefist tóm til að tak-
ast á við þau daglegu vandamál, sem
steðjað hafa að rekstri þessara fyrir-
tækja. Nú á þessu ári hefur hvert fyrir-
tækið á fætur öðru í sjávarútvegi sýnt
umtalsverðan hagnað og í sumum tilvik-
um gífurlegan hagnað. Á næstu árum
má búast við að þessi hagnaður stórauk-
ist, enda mikil hagræðing og endurskipu-
lagning staðið yfir í atvinnugreininni.
Jafnhliða batnandi hag sjávarútvegsins
munu kröfur um grundvallarbreytingu í
rekstri atvinnugreinarinnar með gjald-
töku vegna afnota af sameiginlegri auð-
lind þjóðarinnar magnast.
í öðru lagi er eðlilegt, að nokkur reynsla
fáist af starfsemi Þróunarsjóðs sjávarút-
vegsins. Með nokkrum rétti má segja, að
starfsemi sjóðsins byggist á því grundvall-
aratriði, að sjávarútvegurinn greiði gjald
fyrir afnot af auðlindinni. Hins vegar
hefur Morgunblaðið lýst efasemdum um,
að útfærsla hugmyndarinnar sem Þróun-
arsjóðurinn byggist á dugi. Það breytir
hins vegar ekki því, sem Kristján Ragn-
arsson sagði í fyrrnefndri ræðu sinni er
hann fjallaði um sjóðinn en ummæli hans
voru á þessa leið: „Eftir tæp tvö ár er
útgerðinni ætlað að greiða um 500 millj-
ónir króna á ári í þennan sjóð auk sér-
staks iðgjalds, sem greitt er nú og nemur
um 80 milljónum króna á ári frá útgerð-
inni. Fiskvinnslunni er ætlað að greiða
sama iðgjald.“
Hér er auðvitað kominn vísir að gjald-
töku í sjávarútvegi fyrir afnot af sameig-
inlegri auðlind. Þennan vísi að gjaldtöku
hefur Þorsteinn Pálsson samþykkt og að
því leyti til skipað sér í hóp þeirra, sem
tejja slíka gjaldtöku réttmæta. Talsmenn
LÍÚ hafa hins vegar verið sjálfum sér
samkvæmir og lagzt gegn þessum greiðsl-
um útgerðarinnar í þróunarsjóðinn. Það
á eftir að koma í ljós, hvort efasemdir
Morgunblaðsins eru á rökum reistar en
alla vega er sanngjarnt að einhver reynsla
komi á starfsemi sjóðsins áður en menn
dæma hugmyndina ónothæfa.
Með sama hætti og Þorsteinn Pálsson
er blindur á eigin stöðu, þegar hann telur
sig hafa kveðið niður „skattadraug" á
sama tíma og hann hefur sjálfur lagt
grundvöll að gjaldtöku í sjávarútvegi með
stofnun þróunarsjóðsins afhjúpaði Krist-
ján Ragnarsson í ræðu sinni skilnings-
leysi á stöðu sjávarútvegsins gagnvart
öðrum atvinnugreinum, þegar hann réðst
í ræðu sinni að Jóni Sigurðssyni, forstjóra
Járnblendiverksmiðjunnar á Grundar-
tanga, og sagði: „Það er hjákátlegt, þeg-
ar forstjóri Járnblendifélagsins gumar af
góðri afkomu og auglýsir snilld sína við
rekstur fyrirtækisins, en lætur það ósagt,
að hann fái orkuna, sem er aðalkostnað-
arliður við starfsemina, á rúmlega hálf-
virði miðað við álverksmiðjuna, sem greið-
ir þó mjög lágt raforkuverð. Sjávarútveg-
urinn þarf að greiða mun hærra verð
fyrir orku í fískvinnsluhúsum og fiski-
mjölsverksmiðjum. Sjávarútvegurinn
greiðir þannig niður raforkuverðið fyrir
J árnblendifélagið. “
Það er rétt, að orka er einn aðalkostn-
aðarliðurinn í rekstri Jámblendifélagsins.
Að því leyti til má segja, að orka sé eitt
helzta hráefni þessarar verksmiðju. Fyrir-
tækið borgar fyrir þetta hráefni, þótt
vafalaust sé það rétt, að það hráefnisverð
er lágt. En hvað borgar útgerðin fyrir
sitt hráefni? Hvað borgar hún eigendum
hráefnisins fyrir það? Ekki eina krónu.
En eins og formaður LÍÚ sagði mun hún
byija að borga eftir tvö ár 500 milljónir
króna. Kristján Ragnarsson býsnast sem
Drauga-
•gangur í
ræðu sjávar-
útvegsráð-
herra
. MwfflSÉÍ

sagt yfir því, að önnur fyrirtæki borgi
lítið fyrir hráefni á sama tíma og þau
fyrirtæki, sem hann er talsmaður fyrir
borga ekki neitt. Er nú ekki kominn tími
til að formaður LÍÚ fari að ná áttum?
ÞAÐ ER SVO
aftur ánægjulegt,
. að Þorsteinn Páls-
Þorstems son lýsti í ræðu
Pálssonar sinni skilningi á
akveðinni þroun í
sjávarútvegi, sem vert er að staldra við.
Hann sagði m.a.: „í umræðum um mál-
efni sjávarútvegsins á undanförnum miss-
erum hafa komið fram áhyggjur margra
af því, að óæskilegar breytingar eigi sér
stað á samsetningu flotans. Menn óttast
að stóru fyrirtækin gleypi þau smáu og
að rekstur einstaklingsútgerða heyri brátt
sögunni til. Fiskveiðistjórnunarkerfinu er
svo gjarnan kennt um. Vissulega er þetta
umhugsunarefni. Samkeppnisskilyrði at-
vinnugreinarinnar út á við eru í góðu
horfí. En við slíkar aðstæður þarf greinin
sjálf að takast á við innri tekjuskipt-
ingu ...
... Á það er að líta í þessu samhengi,
að þrátt fyrir samruna aflaheimilda og
fyrirtækja verður því ekki haldið fram
með skynsamlegum rökum, að hér séu
óeðlilega stór sjávarútvegsfyrirtæki. Ekk-
ert eitt fyrirtæki hefur meira en 3,6% af
heildaraflaheimildum í landhelginni... En
hitt má ekki gerast að minni aðilar hverfi
að meira eða minna leyti af sjónarsvið-
inu, því að þátttaka þeirra er mikilvæg í
Áhyggjur
Við Svartafoss í Öræfum.
fjölbreyttum rekstri atvinnugreinar, sem
stöðugt þarf að laga sig að nýjum aðstæð-
um og mæta duttlungum náttúrunnar.“
Engin spurning er um, að sameining
fyrirtækja í sjávarútvegi var og er nauð-
synleg. Reynslan af rekstri fyrirtækja,
sem hafa sameinast er yfirleitt góð. Það
má sjá á árangri Granda hf. í Reykjavík
og Haraldar Böðvarssonar hf. á Ákra-
nesi, svo að dæmi séu nefnd. Reynslan
af sameiningu fyrirtækja í Vestmannaeyj-
um bendir einnig til hins sama. Yfirleitt
virðast stóru fyrirtækin í sjávarútvegi
ganga betur en hin smærri. Spyija má,
hvort erfiðleikar Vestfirðinga stafi m.a.
af því, að þeir hafi ekki þekkt sinn vitjun-
artíma í þeim efnum.
En um leið og nauðsynlegt var og er
að skapa stærri einingar í sjávarútvegi
má það ekki verða til þess að kæfa ein-
staklingsframtakið í greininni. Hér sem
annars staðar virðist hins vegar hætta á
því, að „risar“ í einstökum atvinnugrein-
um reyni að drepa af sér alla sam-
keppni. Gegn þeirri þróun verður að vinna
og er hægt að vinna með því að skapa
litlu fyrirtækjunum eðlileg rekstrarskil-
yrði. Það er t.d. að gerast í öðrum atvinnu-
greinum með starfsemi Samkeppnisstofn-
unar.
í framhaldi af ræðu sjávarútvegsráð-
herra á aðalfundi LÍÚ er full ástæða til
að hann efni til sérstakrar athugunar á
stöðu og samkeppnisskilyrðum smáfyrir-
tækja í sjávarútvegi. Slík athugun er
nauðsynleg forsenda frekari aðgerða til
þess að tryggja stöðu þessara fyrirtækja.
Ljósmynd/Snorri Snorrason.
„Morgrinblaðinu
kemur ekki á
óvart, þótt for-
maður LIU gagn-
rýni blaðið fyrir
skoðanir þess á
kvótakerfinu en
að gagnrýni hans
skulinátilmál-
efna, þar sem
enginn skoðana-
munur er á milli
LÍÚ og Morgun-
blaðsins er erfið-
ara að skilja.
Raunar er sterk
samstaða á milli
blaðsins og LÍÚ í
afstöðunni til
ESB. Það má
kannski búast við
því að í ræðu á
næsta aðalfundi
LÍÚ gagnrýni for-
maðurinn blaðið
fyrir þá af-
stöðu?!“