Morgunblaðið - 30.10.1994, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 30. OKTÓBER1994 23
|cclandie grnaments
of clear sllver or gold in new and old fashion are to
be bought at the most moderate prices at
Laugavegar 8
Sreatest store!
ijpón fjjigmundsscn
Jeweller.
ÞETTA auglýsingaspjald lét Jón gera alþingishá-
tíðarárið 1930, á ensku öðru megin og þýsku
hinum megin.
JÓN Sigmundsson og Co lét á fyrri hluta aldar-
innar útbúa pöntunarlista með myndum og sendi
út um sveitir. Gátu menn pantað fagra gripi með
póstkröfu.
stundaði Jón jöfnum höndum iðn
sína í heimahéraði og bústörf, uns
hann afréð að setjast að í Reykja-
vík sem gullsmiður og skartgripa-
sali. Fluttist hann þangað búferlum
haustið 1904. Vorið 1903 hafði
hann haldið brúðkaup sitt í Staf-
holtskirkju með Ragnhildi Sigurð-
ardóttur frá Neðranesi í Stafholts-
tungum. Hvorki höfðu þau hjón fé
né kunningjasambönd, þegar til
höfuðstaðarins kom. Þurfti því átak
til að koma undir sig fótunum. Tók
Ragnhildur fullan þátt í því og lét
sig fyritækið miklu varða, tók
stundum beinan þátt í störfum þess
og fylgdist með rekstrinum og rak
það eftir lát Jóns. Að hætti þeirrar
tíðar bjuggu nemendur oft á heimil-
inu og stundum sveinar líka og var
oft margt um manninn. Böm áttu
þau hjón fimm: Ragnar hæstarétt-
arlögmann, Þórdísi sem giftist til
Kaupmannahafnar, Steinunni Sig-
ríði kaupmannskonu í Reykjavík,
Unni einnig í Reykjavík og Guð-
björgu Fjólu, sem giftist til Noregs.
Jón andast 4. ágúst 1942.
Þegar þau hjón settu upp verk-
stofu í bænum í byijun aldarinnar
höfðu gullsmiðir bæjarins verkstof-
ur á heimihim sínum og seldu eigin
smíðar. Úrsmiðir höfðu á sér
nokkru heimsmannlegra snið. Jafn-
framt viðgerðarstofum sínum fluttu
þeir inn úr og samhliða auglýsa
sumir þeirra saumavélar og sjón-
auka og þess háttar. Einnig fluttu
þeir inn og seldu á vinnustofum
sínum „glysvarning" og „skraut-
varning", eins og þeir kalla það, svo
og borðbúnað. Það höfðu einnig
almennar verslanir á boðstólum, en
sérgreining verslana var þá engin
að kalla. Starfsemi gullsmiða var
um þetta leyti fábrotin. Svo mátti
heita, að hún væri einvörðungu
bundin við íslenska þjóðbúninginn.
Meðan þjóðbúningurinn var ríkj-
andi, var stöðug þörf á silfurbúnaði
á hann. Tóbaksílát og svipur var
nokkuð smíðað. Borðbúnaður úr
silfri var lítið sem ekki unninn, og
viðburður mátti það teljast ef
kirkjugripur var pantaður. Stærri
listmunir úr silfri til veraldlegra
nota munu svo til ekki hafa verið
smíðaðir. Úr gulli voru smíðaðir
giftingahringar, steinhringar og
stöku skartgripir. Innflutningur til
landsins var lítill, en mikið smíðað
úr silfurpeningum. Gullgripir munu
oft hafa verið gjörðir úr bræddum
gullpeningum, er sóttir voru í bank-
ana eftir því sem þörf krafði. Efni
var dýrt miðað við vinnulaun, og
mun þó nokkuð hafa kveðið að því,
að ódýrir málmar hafi verið notaðir
til skartgripa. Verkfæri á smíða-
stofunum var af harla skomum
skammti. Allt voru það handverk-
færi. Silfrið var brætt í smiðju og
síðan slegið, dregið og skrúfað með
handtækjum einum. Kveikt var við
olíuloga, uns gasið kom í bæinn
1910. Gyllt var kemiskri gyllingu.
Áhugi fyrir smíðum var mikill og
lifandi meðal almennings, og smiðir
voru mikils virtir. Gull- og silfur-
smíði var talin göfug og vandasöm
íþrótt.
Á árinu 1907 tók Jón Sigmunds-
son á leigu húsið Laugaveg 8 og
keypti það síðar og byggði þar stór-
hýsi. Þarna bjó hann vinnustofu'
sína og litla sölubúð fyrir framan.
Hafði hann strax haft hug á að
koma upp reglulegri skartgripa-
verslun samhliða vinnustofunni,
verslun með gull og silfursmíði, úr
og klukkur og annað sem slíka
verslanir tíðkuðu að hafa á boðstól-
um. Tímar liðu og atvinnubyltingin
gekk í garð, samgöngur greiddust
og fólk flutti úr sveit í borg. Starf-
semi gullsmiða fylgdi eftir almennri
þróun og vexti bæjarins. Viðfangs-
efnin stækkuðu og urðu fjölbreytt-
ari við auknar og almennar kröfur
til viðhafnarmeiri lífshátta. Útveg-
un smíðaefnis hafði fyrr meir verið
nokkurt vandamál fyrir gullsmiði.
En 1938 stofnuðu gullsmiðir með
sér Félagsverslun gullsmiða og var
Jón einn stofnenda. Var það sam-
vinnufélag og annaðist útvegun og
innflutning gulls og silfurs og ann-
ars verkefnis fyrir gullsmiði lands-
ins. Jafnhliða vexti bæjarins og
auknu starfssviði gullsmiða óx fyr-
irtæki Jóns Sigmundssonar. Vinnu-
stofu sína stækkaði hann og tók
fljótt að hafa starfsmenn. Fyrsti
nemandi hans var bróðursonur
hans, Sigmundur Grímsson. Hann
flutti að námi loknu til Vesturheims
og rak lengi gullsmíðar í stórum
stíl í Vancouver í Kanada. Svo þessi
ætt gullsmiða hefur fært út kvíarn-
ar til annarra landa. Stundum var
vinnustofa Jóns hin stærsta í bæn-
um og starfsmenn voru þar tíðum
árum sainan. Hann hafði oft fleiri
og færri sveina. Eftir lát Jóns var
yfirsmiður á vinnustofunni Guð-
mundur Eiríksson, sem útskrifaði
sveina og það hefur Símon Ragn-
arsson einnig gert, nú síðast son
sinn og arftaka í iðninni.
Fyrsta raflýsing við Laugaveg
Við andlát Jóns var verkstæði
hans talið vera „myndarlegasta gull-
smiðaverkstæði á landinu". Hann
lagði mikla áherslu á að kynnast
nýjungum í áhöldum og vélum og
þegar rafvirkjun á vegum bæjar-
félagsins dróst á langinn, reisti hann
sína eigin rafstöð til verkstæðisins
og rak hana með mótorvél. Miðlaði
hann nágrönnum sínum rafmagni.
Var þetta fyrsta raflýsing við
Laugaveg. Verslunin setti um langt
árabil svip sinn á bæinn og muna
margir eldri Reykvíkingar eftir sýn-
ingargluggunum, sem þóttu mikil
bæjarprýði og vegfarendur stað-
næmdust við.
Gullsmiðir bæjarins voru eðlilega
einnig að miklu leyti gullsmiðir
landsins alls og höfðu mikil við-
skipti út um héruð. Þá er Jón hóf
starfsemi sína voru viðskipti lands-
manna næsta bundin Danmörku.
Hann hóf því fyrst innflutning það-
an á alls konar smávörum úr silfri,
silfurpletti og gulli. Brátt fór hann
þó að skipta við Þýskaland og síðar
við Sviss með úr. Á ófriðarárunum
fyrri hófust viðskipti við Ameríku
og England. Upp úr því jók hann
vöruval sitt og fór að hafa í verslun-
inni kristall og keramik og ýmsa
innflutta listmuni. Fáar greinar at-
vinnurekstrar munu vera eins við-
kvæmar fyrir breytingum á hag og
afkomu almennings eins og verslun
með skartgripi og listmuni. Því var
það að kreppan, sem hófst upp úr
1930, kom býsna hart við verzlun
Jóns sem aðrar skartgripaverslanir.
Fyrir Alþingishátíðina hafði verið
góðæri og smíði silfurs til íslenska
þjóðbúningsins átti þá sitt blóma-
skeið. En nú var öllu við snúið og
dróst verslun mjög saman. Þá hófst
líka það ástand að stjórnvöld tóku
í sínar hendur innflutningsheimildir,
bönnuðu innflutning eða takmörkun
á ýmsum varningi og beindu við-
skiptum til ákveðinna landa. Slíkar
ráðstafanir komu að sjálfsögðu fyrst
og harðast niður á óþarfavarningi
svokölluðum. Varð því á þessum
tíma vöruþurrð mikil í versluninni
þrátt fyrir takmarkaða kaupagetu
almennings. Á ófriðarárunum voru
viðskipti ör og eftirspurn tíðum
meiri en unnt var að fullnægja,
þótt innflutningur væri þá frjálsari.
Ástand þetta varð til þess að versl-
unin varð að leita viðskipta og sam-
banda iand úr landi. Var þeirra
sambanda stundum leitað æði
langt, svo sem allt til Perú. Flutti
verslunin þá stundum inn gripi
sjaldséða hér. En oft varð styttra
í þessum viðskiptum en skyldi sak-
ir ráðstafana stjórnvalda. Nú er
þessi tími liðinrí, verslun fijáls, en
saga skartgripaverslunar Jóns Sig-
mundssonar gefur fróðlega mynd
af aðstæðum í verslun í hátt í heila
öld. Fyrirtækið hefur þolað skin og
skúrir, er yfir samtíðina hafa geng-
ið og þróast með vaxandi bæ og
auknum viðfangsefnum.
Um skeið flutti Skartgripaversl-
un Jóns Sigmundssonar í Iðnaðar-
mannahúsið, en flutti fyrir um ára-
tug aftur á Laugaveginn, þar sem
Símon Ragnarsson gullsmiður hef-
ur stýrt fyrirtæki afa síns og Ragn-
ar sonur hans er nú kominn til liðs
til að halda uppi merkinu fram á
aðra öld.
(KmPALUJOGA,
Jóga eins og þaó gerist best.
Orka, styrkur, einbeiting.
Hugleióslunámskeió
hefst mánudaginn 31.10. kl. 16.30.
Leiðbeinandi:
Helga Mogensen.
Byrjendanámskeiö - Jóga 1
fyrir hjón/pör
hefst þriðjudaginn 1.11. kl. 20.00.
Leiðbeinandi:
Jenný Guðmundsdóttir.
Framhaldsnámskeið -Jóga II
hefst mánudaginn 7.11. kl. 16.30.
Leiðbeinandi:
Kristfn Norland.
JÓGASTÖÐIN
HEIMSLJÓS
Skeifunni 19, 2. hæö.
Sfml 889181 mánudaginn
31.10. kl. 14-16.
V.
Alla virka daga kl. 17-19.
Einnig sfmsvari.
►
í
NU ER TÆKIFÆRIÐ
Fjölskylduferð til Newcastle
mánudag til fimmtudags
Frítt fyrir börn 0-8 ára
Frí barnfóstra alla daga kl. 11 -17.
Grípið þetta einstaka tækifæri til að sameina skemmtilega fjölskyldu-, verslunar- og
afslöppunarferð til Newcastle.
Enn eru laus sæti í brottförina annað kvöld.
26.950
Verð aðeins
Innifalið: Flug, gisting með morgunverðarhlaðborði, íslensk barnfóstra, akstur til og frá flugveíli erlendis og íslensk fararstjórn.
Opið í dag kl. 14.00-16.00
Sunnlendingar munið að þetta er sjálf sunnlendingaferðin.
i
Umboðsmenn:
Egilsstaðir — Ólafía Jóhannsdóttir, sími 97-12430.
Akranes — Versl. Hjá Allý, Skólabraut 3, sfmi 93-12575.
Borgarnes — Ingi Ingimundarson, Borgarbraut 46, sími 93-71150.
Selfoss — Bryndís Brynjólfsdóttir, Austurvegi 38, simi 98-21022.
Vestmannaeyjar — Sigurður Guðmundsson, Bröttugötu 35, sími 98-11782.
Keflavík — Aðalstöðin, Margrét Ágústsdóttir, Hafnargötu 86, sfmi 92-11518.
Fáskrúðsfjörður— Dóra Gunnarsdóttir, Hlíðargötu 38, sími 97-51179.
Grindavík — Sigrún Sigurðardóttir, Umboðsskrifstofa VlS, Víkurbraut 62, sími 92-67880
ViSA
Bæjarhrauni 10. fax. 651160