Morgunblaðið - 06.11.1994, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 6. NÓVEMBER 1994 11
form tjáningar sem hentar þeim.
Einstaklingar sækja í ákveðin
vímuefni sem heilinn notar til líkja
eftir því vellíðunarástandi sem
hæfir hveijum og einum. Þeir sem
hafa kraftmikinn og drífandi per-
sónuleika velja örvandi efni til að
ná vellíðan, meðan aðrir með ann-
an persónuleika velja önnur efni.
Markmiðið er að fá þau til að átta
sig því hvaða form tjáningar hjálp-
ar þeim að ná þeirri vejlíðan sem
víman veitti þeim áður,“ segir Ingi
Bæringsson.
í eftirmeðferðinni fara krakk-
arnir saman í bíó, út að borða og
í ferðalög og fleira. Auk þess sem
þau halda áfram að vinna sig í
gegnum 12 spora kerfið. Misjafnt
er hversu langt þau ná að vinna
sig áfram.
Ef einstaklingur
„fellur“, fer á fyllerí,
er honum í flestum
tilfellum vísað úr eft-
irmeðferðinni. Honum
er samt hjálpað að
komast aftur inn á
Tinda í samráði við
foreldra. Krakkamir
geta valið það að vera
óheiðarleg í eftirmeð-
ferðinni en þá líður
þeim illa. Þó að með-
ferðarfulltrúarnir sjái
ekki að einhver sé
óheiðarlegur sjá hinir
krakkarnir það fljótt.
Ingi segir að þau séu
miskunnarlaus. „Þau
líða ekki að einhver
drekki í eftirmeðferð-
inni. Það er gott að
vera hér og það er
flott að vera edrú. Til
að vera hér þarf ungl-
ingur að leggja tölu-
vert á sig,“ segir Ingi.
Unglingurinn telst út-
skrifaður þegar hann
er orðinn það sjálf-
stæður að hann getur
tekið ábyrgð á sjálfum
sér, fundið réttar
lausnir sem henta
honum best, þannig
að meðferðin vegi lítið
í lífi hans. Meðferðin
miðast að því að verða
óþörf.
Hlutur foreldra
Þegar unglingur er í vímuefna-
neyslu er fjölskyldan í kreppu. Það
ríkir mikil sorg og sektarkennd.
Foreldrar kenna sjálfum sér um
og vita yfirleitt ekki hvað á að
gera. Þeir eru örvinglaðir og oft í
vöm. Við reynum að hjálpa þeim
til að sjá hlutina í réttu ljósi og
taka ákvarðanir sem eru farsælar.
Við hjálpum foreldrum að trúa eig-
in innsæi og tilfinningum. Við er-
um með fjölskyldufundi, fjöl-
skyldukvöld og fjölskylduviku sem
hjálpar fólki að átta sig.
í eftirmeðferðinni eru haldin
fjölskyldukvöld tvisvar í mánuði,
þar sem haldið er áfram með þá
vinnu sem hófst á Tindum og er í
því fólgin að þar hitta foreldrar
aðra foreldra og finna að þeir eru
ekki einir. Unglingarnir tala um
hluti sem erfitt er að tala um heima
og foreldramir koma skilaboðum
til barna sinna, skilaboðum sem
þau hefðu aldrei tekið við nema í
gegnum þriðja aðila.
Ingi telur að það vanti inn í
umræðuna hversu hiutverk for-
eldra í forvarnarstarfi eigi að vera
mikið. „Ákaflega mikilvægt er að
foreldrar geri eitthvað þroskandi
með börnum sínum sem gæti gefið
þeim fyllingu og tilgang í lífinu
meðan þau ' eru ung. Einnig er
mikilvægt að kenna krökkunum
að fá útrás á heilbrigðan hátt sem
sagt að fullorðnir hafi trú á sér í
foreldrahlutverkinu.“
Ingi hefur trú á foreldrum en
þeir eru misjafnir eins og annað
fólk. Enginn býst við að foreldrar
séu sérfræðingar í vímuefnamál-
um. En þekkingarleysi hjá félags-
ráðgjöfum, sálfræðingum og kenn-
umm er alvarlegra því ætlast er
til að þeir viti eitthvað um þessi
mál. „Sem dæmi væri hægt að
segja frá einum skólastjóra hér í
Reykjavík. Eftir að ég hafði flutt
fyrirlestur um vímuefni vildi ég
benda krökkunum á aðra leið.
Skólastjórinn bannaði mér það á
þeim forsendum að það myndi ýta
undir þá hugmynd að það væm
vandræðaunglingar í skólanum
hans. En það vildi svo til að ég
þekkti til krakka í skólanum sem
voru í vandræðum," segir Ingi að
lokum.
Skyndilausnir
Stefna stjórnvalda í meðferðar-
málum fyrir unglinga er mjög óljós.
Afleiðingin er sú að í sumum tilfell-
um eru margir að sinna sama við-
fangsefninu meðan öðrum brýnum
viðfangsefnum er ekki
sinnt nægilega. Taka
má Tinda sem dæmi
um það ósamræmi
sem hlýst af lítilli
samhæfingu. Síðasta
ár var illa sótt en
ástæðan að sögn Sigr-
únar var fáar tilvísan-
ir. „Það skýtur að
sjálfsögðu skökku við
þegar kannanir sýna
að vandræði unglinga
eru að aukast. Það
þarf að koma til miklu
ákveðnara kerfi. Það
eru of margir hags-
munahópar sem bítast
um það fjármagn sem
varið er til þessa mála-
flokks. Utkoman er
því máttlítil starfsemi
margra aðila,“ segir
Sigrún og brúnin
þyngist á henni.
í úttekt Hagsýslu
ríkisins segir að í stað
stefnumótunar sem
felur í sér raunveru-
lega forgangsröðun
verkefna eru settir
fram óskalistar sem
endurspegla oft sjón-
armið ýmissa hags-
munaaðila. Þegar
stefnu vantar og verk-
efnum er ekki raðað í
forgangsröð er hætt
við að gripið sé til
skyndilausna. Við
slíkar aðstæður eiga
sjónarmið ýmissa
hagsmunaaðila greiðari leið að
þeim sem taka ákvarðanir og
skammtímasjónarmið geta hæg-
lega ráðið niðurstöðu mála.
12 reynsluspor
Tindar:
1. Við viðurkenndum vanmátt
okkar gegn áfengi og að okk-
ur var orðið um megn að
stjórna eigin lífi. Fyrsta sporið
er forsenda alls. Þarna sættast
krakkarnir á það að vímuefna-
neyslan stjórni lífi þeirra og
það sé þeim um megn að yfir-
vinna fíknina af sjálfsdáðum.
2. Við fórum að trúa, að æðri
máttur, máttugri okkar eigin
vilja, gæti gert okkur heilbrigð
að nýju. Þetta gengur út á að
hjálpa einstaklingnum til að
trúa að til sé æðra afl mátt-
ugra þeirra eigin vilja. Hvort
sem það er Guð eða einhvað
annað.
3. Við tókum þá ákvörðun að
láta vilja okkar og líf lúta
handleiðslu Guðs, samkvæmt
skilningi okkar á honum. Hér
móttaka unglingarnir þennan
æðri mátt og trúa að leiðsögn
hans sé til góðs. Þessi æðri
máttur getur verið Guð, fólkið
á Tindum, fjölskyldan eða
hvað sem er.
4. Við gerðum rækilega og ótta-
laust siðferðisleg reikningsskil
í lífi okkar. Unglingnum er
hjáipað til að gera skriflega
rækilegt siðferðilegt uppgjör
við fortíðina til að finna rót
vandamála sinna.
5. Við játuðum afdráttarlaust
fyrir Guði, sjálfum okkar og
trúnaðarmanni yfirsjónir okk-
ar. Fimmta sporið er áfram-
Ingi R. Bærings-
son, forstöðumað-
ur eftirmeðferðar
í Síðumúla.
Sigrún Magnúsdótt-
ir, framkvæmda-
stjóri á Tindum.
V ar hún ekki
bara að fikta?
HÚN hefur upplifað sorgina
sem fylgir vímuefnaneyslu
barnsins hennar. „FyrstU við-
brögðin voru vantrú, þegar við
fengum að heyra af neyslu barns-
ins. Síðan breyttist vantrúin í sorg.
Það er svo ótrúlega erfittað viður-
kenna að barnið þitt sé fíkill,“
segir móðir átján ára gamallar
stúlku.
Foreldrarnir urðu ekki varir við
neinar breytingar aðrar en þær
sem hægt er að tengja við ungl-
ingsárin. Þau héldu að þegar
þæga stelpan þeirra tók upp á því
að öskra á þau og skella hurðum
væri hún bara að gera venjulega
unglingauppreisn. Dóttirin er
yngst barna þeirra og eina barn
þeirra saman. Vímuefnavandamál
er óþekkt hjá hálfsystkinum henn-
ar. Stelpan hafði nýlega skipt um
skóla svo að foreldrunum þótti
eðlilegt að hún eignaðist nýja vini.
Þrátt fyrir mörg einkenni um að
neysla væri hafin, datt þeim hún
ekki í hug.
En reyndin var önnur. Hún
prófaði alls kyns pillur, sveppi og
allt sem hugsanlega gat komið
henni í vímu.
Ódýrara en við héldum
„Fjármögnunin var ekkert mál,
vinirnir sameinuðust um hass-
kaupin, lögðu í púkk svo þetta var
ekki meiri peningur en meðal-
unglingurinn eyðir. Til að byija
með var kostnaðurinn við neysl-
una ekki ýkja mikill en svo smám
saman jókst þetta og varð undir
það síðasta um 1.000 kr. á dag.
Eg held að fólk hafi ranghug-
myndir um verð á þessum fíkni-
efnum, þau eru a.m.k. ódýrari en
mig grunaði," segir móðirin.
„Fólk reyndi á vissan hátt að
gera lítið úr neyslunni hjá stelp-
unni og finnst mér það undar-
legt. Viðkvæðið var oftar en ekki:
„Hvað er að þér manneskja, þetta
er ekkert mál? Hvað heldur þú
að stelpan þurfi í meðferð? Var
hún ekki bara að fikta?“ Þetta
kom mér mjög á óvart. Ommurn-
ar og afarnir áttu til dæmis mjög
erfitt með að samþykkja þetta og
önnur amman getur ekki enn í
dag sætt sig við að þetta hafi
gerst, hvað þá viðurkennt að
þetta hafi verið vandamál. Hún
skilur ekki hvernig barnabarn
hennar gat gert þetta.
Hún prófaði ails
kyns pillur, sveppi
og allt sem hugsan-
lega gat komið
henni ívímu
Þrekraunatímabil
Meðferðin gekk þannig fyrir sig
að hún sótti sjálf um viðtal hjá
Unglingaheimili ríkisins og eftir
það fór hún á Tinda. Þar tók við
greining og var hún greind alkó-
hólisti. Móðirin lýsir þessu svo:
„Viðmótið lijá starfsfólkinu á
Tindum var alveg ólýsanlegt.
Fyrsta sporið í tólfspora kerfinu
var mjög erfitt fyrir okkur öll.
Þetta var því þrekraunatímabil.
Við fórum með henni í gegn um
það og átti hún virkilega erfitt
með að skilja út á hvað það gekk.
Við foreldrarnir vorum komnir í
aðstæður sem við töldum að við
ættum aldrei eftir að upplifa. Við
spurðum okkur spurninga á borð
við hvort of mikill agi hefði verið
á heimilinu ásamt fleiri vangavelt-
um um uppeldið. Reyndar var
aginn töluverður og er það eflaust
því að þakka að hún hóf ekki
neyslu fyrr og að hún uppgötvað-
ist þetta snemma. Þess vegna var
sektarkenndin hjá okkur foreldr-
unum skammvinn. Við sáum að
þetta var ekki okkur að kenna.“
Vanþekking og fordómar á
starfsemi Tinda ollu foreldrunum
heilmiklum áhyggjum. „Auðvitað
kynntist hún krökkum sem voru
komin mikið lengra í neyslu en
hún. Ég get ekki séð að það hafi
haft önnur áhrif en þau að hún
sá betur hversu heppin hún var
að hafa hætt,“ segir móðirin.
Rekin úr meðferð
Dóttirin fór í gegn um allt pró-
grammið og útskrifaðist af Tind-
um. Þá tók við eftirmeðferð í Síð-
umúlanum. Henni gekk mjög vel
í fyrstu en freistingarnar voru til
staðar og hún féll. Eftir að hafa
viðurkennt að hafa fallið-var hún
rekin úr meðferðinni. Hún sótti
þá um að fá að koma aftur og það
var samþykkt. Sú endurkoma stóð
stutt því aftur féll hún og krakk-
arnir í hópnum komust að því og
sýndu henni enga samúð. Hún var
rekin úr meðferðinni, en hefur
tekist að halda sér „hreinni" með
aðstoð meðferðarfulltrúa.
„Starfsemin í Síðumúlanum er
alveg frábær," segir móðirin og
heldur áfram: „Þar er unnið með
unglingum á eins heilbrigðan hátt
og hægt er. Þetta er ómetanlegt
framtak og má ekki leggjast af
vegna peningaskorts."
Framtíðin er björt. Hún fær þó
enn þunglyndisköst sem benda til
þess að stutt sé i fall og fer hún
þá til meðferðarráðgjafa, sem að-
stoðar hana að komast yfir þau
tímabil. Stelpan hefur eignast
kærasta sem einnig er óvirkur
alkólhólisti. Þau gera sér grein
fyrir veikleika sínum og ætla sér
að standa sig. Eins og stelpan
sagði við móðir sína: „Mamma,
veistu það að vandamálið er ekki
búið, því þegar ég eignast bam
verður það í áhættuhóp sem barn
alkóhólista."
„Við vomm heppin, neyslan
stóð stutt og steipan hafði ekki
leiðst út á afbrotabrautina eins
og allt of margir unglingar gera.
Stelpan okkar er „hrein“ í dag
þó svo baráttunni sé ekki lokið.
Það getum við þakkað starfsfólk-
inu á Tindum og þeim meðferð-
arfulltrúum sem þar starfa.“
Æfingabekkir í Hafnarfirði \
Þú ert í... '
...betri málum
...ef þú stundar Itkamsþjálfun.
Afsláttar-
tilboð
til áramóta
12 tímar 6.000,
með afsl. 5.400.
25 tímar 11.600,
með afsl. 9.800.
Sjö-bekkja æfingakerfið hentar mjög N
/ vel fólki á öllum aldri, sem ekki hefur
stundað líkamsþjálfun lengi.
Einnig þeim sem ekki geta iðkað almenna
leikfimi af ýmsum ástæðum s.s. vöðvabólgu.
Það liðkar, styrkir og eykur blóðstreymi til
\ vöðva þannig að ummál þeirra minnkar.
Nx Ath! Ókeypis kynningartími. ' /
Mánud.-fimmtud. kl. 8.10-12.00
og 15.00-21.00.
Föstud. kl. 8.10-13.00 og
laugard.kl. 10.00-13.00.
Lokað þriðjud. eftir hádegi.
betri ma
ÍÆFINGABEKKJUM
LÆKJARGÖTU 34a - B 653034
HAFNARFIRÐI