Morgunblaðið - 06.11.1994, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 6. NÓVEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
Kveðja
frá
annarri
strönd
Ur nýjum bókum
Hörpuútgáfan hefur gefíð út sögu Halldóru
Briem eftir Steinunni Jóhannesdóttur. Við
grípum hér niður í einn kafla bókarinnar sem
ber heitið „Stórar stundir - sárar stundir“.
Á SKÍÐUM, frá vinstri: Ólafur
Sigurðsson, Eiríkur Briem og
Halldóra Briem.
HALLDÓRA við landmæling-
ar ásamt skólafélögum
af Teknis.
Sumarið var gott en þegar
haustaði kom Jan býsna
niðurdreginn heim einn
daginn og bað hann að
finna sig inn í herbergi.
- Er eitthvað að? spurði hún
þegar hann hafði lokað að þeim.
- Hefur eitthvað komið fyrir?
Hér? Heima á íslandi?
- Nei, það hefur ekkert komið
fyrir þar.
- Hvað er þá að? spurði hún
og sá um leið hvað það var sem
þjakaði hann. Hann hafði verið í
sambandi við unga konu.
- Á stúlkan von á bami?
Hann horfði hiss á hana og
stundi svo upp: - Hvernig gastu
vitað það?
Hún gekk til hans og strauk
honum létt um kinnina eins og
niðurbrotnu barni og sagði: -
Jæja, Jan minn, þetta var erfitt.
Hún settist hjá honum, ísköld
og róleg og fór að ræða hvað
hægt væri að gera í málinu.
Hann sagði að stúlkan ætti eitt
barn fyrir og væri í öngum sínum
yfir að þurfa að skýra foreldrum-
sínum frá því að hún ætti aftur
von á bami í lausaleik. Hann
spurði hvort hún vildi gefa honum
eftir skilnað um hríð svo hann
gæti gifst stúlkunni.
- Jájá, Jan minn, sagði hún.
- Má ég svo koma aftur til þín?
- Jájá. Þú mátt koma aftur til
mín.
Hann sagði það sem hann hafði
sagt henni áður að þó hann gæti
ekki verið henni trúr, þá gæti
hann ekki heldur hugsað sér að
lifa án hennar. Þann dag sem hún
snéri við honum bakinu viidi hann
ekki lifa lengur.
Hann fór og talaði við börnin.
Hann var mjög hryggur þegar
hann útskýrði fyrir þeim að hann
ætlaði að yfirgefa þau og fara
til annarrar konu. Hann grét.
Þau höfðu aldrei áður séð pabba
sinn gráta. Hann ætlaði aldrei
að geta slitið sig frá þeim. Svo
fór hann.
Hún felldi ekki eitt tár. Hún
þakkaði guði fyrir að hann var
búinn að taka föður hennar til sín
svo hún þyrfti ekki að skýra hon-
um frá þessari smán. Hún prísaði
sig sæla fyrir hvað hún var langt
að heiman. Hún myndi ekki láta
frænku vita hvað hafði gerst. Hún
myndi ekki láta neinn vita fyrr en
ekkert skipti máli lengur. Hún
settist í sófann og börnin komu
til hennar og hölluðu sér að henni.
Þau voru hljóð og niðurdregin. Þau
voru öll orðin nógu stór til að
skilja. Gunnar var 13, Karin 11,
Kerstin 9 og Þórunn bráðum 7
ára. Þórunn var kannski tæplega
orðin nógu gömul til að skilja.
Eitt andartak hafði henni fund-
ist að hún væri öllu rúin, föður-
landi, foreldmm, maka en þá fann
hún um leið að hún átti þessi fjög-
ur börn. Hún var rík, hún átti
þessi fjögur börn.
Jan var farinn að búa með nýju
konunni úti í Sundbyberg og hún
frétti að Siri hefði komið til þeirra
með blóm til að óska þeim til ham-
ingju. Hún hafði svo sem þóst vita
það að Siri hefði aldrei fellt sig
almennilega við hana síðan hún
giftist Jan. Myndi hún missa fleiri
vini? Veröldin var á hverfanda
hveli. Hún leitaði trausts og halds
í vinnunni. Hún var með skemmti-
legt verkefni sem hún gat sökkt
sér niður í, hún var litavalsráð-
gjafi í stóram hverfum sem verið
var að undirbúa og byggja í ýms-
um bæjum og borgum og því
þyngra sem henni var um hjarta
því glaðari liti valdi hún á veggi
og glugga og loft. Hún átti eigin
vini á vinnustaðnum sém hægt var
að reiða sig á þegar á móti blés.
Og skyndilega fannst henni ákaf-
iega freistandi að halla sér að
starfsféiaga sem hún vann oft
náið með og leita huggunar hjá
honum. Hana langaði til að þiggja
blíðuhót hans.
En svo gerðist atburður sem
gladdi hana ósegjanlega mikið og
verkaði eins og smyrsl á sár henn-
ar og endurreisti stolt hennar þótt
hún ætti sjálf engan hlut að máli
að öðra leyti en því að hún var
íslendingur. Þegar tilkynnt var að
íslenskur rithöfundur, Halldór
Laxness, hlyti bókmenntaverðlaun
Nóbels árið 1955 þá þaut blóðið
fram í kinnar hennar eins og hún
hefði sjálf unnið eitthvert þrek-
virki. Halldór Laxness, landlhenn-
ar og góðvinur Valgerðar systur
hennar hafði unnið til merkustu
bókmenntaverðlauna í heimi! Hví-
líkt afrek! Hvílíkur sigur fyrir
menningu hennar litlu þjóðar.
Hvílík hamingja sem ísland hafði
fallið í skaut!
Hún hugsaði til sinnar gömlu
vinkonu Rannveigar Kristjáns-
dóttur konu Peters Hallbergs sem
hafði dáið langt um aldur fram
en átti svo stóran hlut í því að
koma verkum Halldórs yfir á
sænsku í félagi við mann sinn.
Hvað hún hefði glaðst yfir þessum
tíðindum! Sjálf fann hún gleðina
halda áfram að streyma um sig
alla. Hún bauð í opið hús til þess
að fagna þessum tíðindum og
Sveinn Einarsson, leikhúsfræði-
stúdentinn, ætlaði að sjá til þess
að landar fjölmenntu á áheyrenda-
palla í Konserthúsinu þegar sjálf
verðlaunaafhendingin færi fram.
Þessarar stundar yrði lengi minnst
í íslandssögunni.
Svo rann sú stóra stund upp
1Ö. desember 1955. Þau sátu efst
uppi í Konserthúsinu og fylgdust
með þessari virðulegu og form-
föstu athöfn þar sem leikin er
hátíðarmúsik og haldnar ræður og
allt fer fram eftir ströngustu siða-
reglum. Hún fylgdist stolt með
kjólklæddu skáldinu þar sem það
sat meðal annarra verðlaunahafa
og gekk svo fram til Gústavs VI
Svíakonungs og tók við verðlauna-
skjalinu úr hendi hans. Það fór
um hana gleðihrollur. Nú var gam-
an að vera íslendingur!
Jan var aftur fluttur heim og
þeim var boðið í sjálfa nóbelsveisl-
una í Ráðhúsinu. Hún fór í upp-
hlutnum sínum og lánaði amer-
ískri konu sem var gestkomandi
hjá þeim sparikjólinn sinn. Konan
og maður hennar höfðu búið um
hríð hjá Anders, en maðurinn var
kunningi Jans og bæði læknir og
listamaður. Frúin bandaríska
hrópaði wonderful, wonderful í
sífellu því henni fannst allt jafn
wonderful við nóbelshátíðina, frá
tunglinu sem skein hátt á desemb-
erhimninum og stráði silfurgeisl-
um á Riddarafjörðinn til ljósakrón-
anna í Gyllta salnum og matfang-
anna og þjónanna. Og var nokkuð
hægt að ímynda sér fallegri um-
gerð um þessi miklu hátíðahöld
en þetta tignarlega ráðhús í hvítu
tunglsljósi. Maðurinn konunnar
þreyttist ekki á því að slá löndu
skáldsins gullhamra. Honum þótti
þjóðbúningurinn glæsilegur og
hann kallaði hana í sífellu Marilyn
Monroe. „She is my Marilyn
Monroe“ sagði hann brosmildur
við sessunautana við veisluborðið.
Hún var með grennsta móti um
þetta leyti en bijóstin voru sjálf-
sagt ekki minni en á hinni frægu
kvikmyndastjörnu. Einu sinni
hafði verið sagt við hana unga að
hún hefði vaxtarlag móður sinnar.
Hún var ánægð með það.
Ameríkaninn var kátur og líf-
legur náungi bg allt í lagi með
hann en hún hafði samt meiri
unun af að ræða við hinn sessu-
naut sinn sem var prófessor Jón
Helgason, kominn frá Kaup-
mannahöfn til að sitja þessa veislu.
Hún hafði aldrei hitt hann áður
en hana langaði svo að hann vissi
hvað hún hefði miklar mætur á
ljóðunum hans Úr landsuðri. En
prófessorinn kannaðist ekki við að
hafa ort nein merkileg ljóð. -
Hvaða ljóð?
- Aftur á móti fyrst við erum
að tala um ljóð, sagði skáldið, þá
mætti hún skila því til mannsins
síns að það ljóð sem hann hefði
mestar mætur á væri eftir móður
hans Karinu Ek. Ljóðið heitir En
liten grav og lýsir syrgjandi móður
við gröf barnsins síns. Karin Ek
hafði misst sitt fyrsta barn, soninn
Ulf, í frumbernsku, Jón Helgason
sagðist einnig hafa misst lítið barn
og fundið hugsvölun í ljóði Karin-
ar.
Samræður hennar við Jón
Helgason urðu nokkuð alvöru-
þrangnar en þær gerðu þetta kvöld
sérlega eftirminnilegt. Sjálft nó-
belsskáldið hitti hún aðeins í svip
og þau sk'iptust á örfáum kurteis-
isorðum. Jan átti við hann lengri
viðræður á meðan hún spjallaði
við Sigurð Nordal sem var góður
kunningi Sverkers tengdaföður
hennar.
Hún var sæl þetta kvöld. Það
var stórt að vera íslendingur.
Þegar þau komu heim um nótt-
ina bar hún Jan kveðju Jóns
Helgasonar og þau leituðu uppi
ljóð Karinar þar sem m.a. voru
þessi erindi.
0 kunde rain Karleks strálande hav
i midvintems mörker dig varma,
o finge min mun genom nerisad grav
sig tatt mot ditt huvud narma
och andas pá hánder, som frusna och smá
vila mot tystnat hjárta -
o, lyfte du blickens skuldlösa blá
och log mot din moders smárta!
Hún táraðist yfir þessu ljóði og
hugsaði til þess hve örlög mæðra
þeirra Jans hefðu verið lík. Þær
misstu báðar lítið barn. Þær gátu
báðar veitt sorg sinni útrás í söng
og ljóði. Þær dóu báðar ungar frá
fjórum börnum.
Nú lifðu þau saman hún og
Jan, tvö móðurlaus börn, sem gátu
ekki lengur verið vinir og bætt
hvort öðru það sem þau einu sinni
höfðu misst.
Litli bróðir.
Litla systir.
Foreldrar fjögurra barna.
L-
5
í
%
• Saga Halldóru Briem er
327 blaðsíður að stærð.
Útgefandi: Hörpuútgáfan.
Verð: 3580 krónur.
G-
.