Morgunblaðið - 07.12.1994, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
MINIMINGAR
MIÐVIKUDAGUR 7. DESEMBER 1994 31
GUÐRUN
MARTEINSDÓTTIR
+ Guðrún Mar-
teinsdóttir
fæddist í Ólafsfirði
15. janúar 1952.
Hún lést á heimili
sinu í Reykjavík 24.
nóvember síðastlið-
inn og fór útför
hennar fram frá
Hallgrímskirkju 5.
desember.
Kveðja frá Félagi
íslenskra hjúkrun-
arfræðinga
Það er með sorg í
hjarta að ég sest niður tíl að rita
minningar- og kveðjuorð tíl Guð-
rúnar Marteinsdóttur dósents í
hjúkrunarfræði fyrir hönd Félags
íslenskra hjúkrunarfræðinga á Is-
landi.
Við Guðrún hittumst síðast 18.
ágúst sl., en þá var henni í notalegu
samsæti afhentur styrkur úr minn-
ingarsjóði Hans Adolfs Hjartarson-
ar, náms- og ferðasjóði hjúkrunar-
fræðinga, til að Ijúka doktorsnámi
í hjúkrunarftaeði við Rhode lsland
University. Þessi samverustund er
okkur sem það sátu afar eftírminni-
1%. Þá vissi Guðrún ekki betur en
að hún hefði komist yfir veíkindi
sín og leit hún bjartsýnum augum
til framtíðar. Hún hafði áform inn
að Ijúka doktorsnámi sínu innan
tíðar. Við þetta tækifæri komu fiam
hennar góðu eiginleikar, glaðværð,
festa, mildi, sanngimi, metnaður
og síðast en ekki síst hennar fallega
framkoma. Fólki leið alltaf vel eftir
að hafa átt samskiptí við Guðrúnu.
Guðrún var eftirminnileg öllum
sem hún umgekkst. Hún hafði mik-
inn metnað fyrir hönd stéttar sinnar
og var stöðugt að skoða hjúkrun
og hjúkrunarfræðinga og hvað
hægt væri að gera enn betur. Nú
síðustu mánuðina hafði hún skipt
um hlutverk og orðið þiggjandi
hjúkrunarþjónustu í stað þess að
vera í hlutverki veitanda og leið-
beinanda. Þessi umskiptí urðu henni
að íhugunanefni sem hún vildi miðla
til hjúkrunarfræðinga. Guðrún
sendi lesendabréf tíl tímarits hjúkr-
unarfræðinga dagsett 30. október
1994. Mig langar tíl að vitna í bréf-
ið hennar, en _þar segir hún m.a.
eftírfarandi: „Eg hef notíð stuðn-
ings, umhyggju og fölskvalausrar
samhygðar íjölda hjúkrunarfræð-
inga og sjúkraliða, sem eflt hafa
með mér bjartsýni og baráttuvilja
gegn krabbameininu í líkama mín-
um. í veikindunum hef ég sveiflast
milli hjálparieysis, soigar, baráttu-
gleði og nýrra tílfínninga um iífið
og tilveruna, sem ég er enn að
henda reiður á. Eftír þessa reynslu
er ég sannfærð um að allt hjúkrun-
arstarfslið vill leggja sig fram í
starfi og gera vel. Vandinn er hins
vegar sá að starfslið lendir stundum
í togstreitu þegar að því kemur að
forgangsraða verkeftium. Þarna
togast á það sem ég kalla tæknileg-
an metnað annars vegar og hjúkr-
unarmetnað hins vegar.“ I fram-
haldinu lýsir Guðrún nánar því sem
hún á við og hvetur hjúkrunarfræð-
inga til frekari umræðu um þetta
efni og tíl að tjá sig um efnið.
Þessi hugleiðing Guðrúnar kemur
vissulega við hjúkrunarfræðinga og
munu þeir vafalaust íhuga hennar
orð og leggja orð í belg.
Guðrún gegndi mörgum trúnað-
arstörfum fyrir hjúkrunarfræðinga.
Hún var ætíð sjálfkjörinn foringi
þeirra sem leiða áttu fræðslu — og
menntunarmál hjúkrunarfræðinga
í gamla félaginu hennar. Guðrún
áttí fast sætí í fræðslunefnd Félags
háskólamenntaðra hjúkrunarfræð-
inga, þegar hún var ekki erlendis
að afla sér meiri menntunar og sat
hún í þeirri nefnd sem undirbjó síð-
ustu fagráðstefnu hjúkrunarfræð-
inga sem haldin var sl. vor. Átti
hún einn mestan þátt í þvi að dr.
Patricia Benner sem var einn aðal-
fyrirlesari ráðstefn-
unnar kom hingað til
lands og var það mikill
fengur fyrir hjúkrunar-
fræðinga. Þá var Guð-
rún sjálf oftar en ekki
fyrirlesari á fagráð-
stefnum sem hjúkr-
unarfræðingar stóðu
fyrir.
Með þessum orðum
vil ég fyrir hönd Félags
íslenskra hjúkrunar-
fræðinga kveðja Guð-
rúnu og þakka henni
fyrir þau störf sem hún
inntí af hendi fyrir
hjúkrun og hjúkrunarfræðinga.
Hjúkrun á íslandi stendur ríkari
eftir.
Innilegar samúðarkveðjur færi
ég ijölskyldu hennar og bið ég guð
að styrkja þau í Sorg þeirra.
Ásta Möller, formaður
Félags íslenskra
hjúkrunarfræðinga.
Ég kynntíst Guðrúnu Marteins-
dóttur fyrst fyrir 15 árum þegar
ég var nemandi á §órða námsári í
hjúkrunarfræði. Hún kenndi nám-
skeið í heilsugæslu og hjúkrunar-
stjómun, þá nýkomin frá Bandaríkj-
unum þar sem hún hafði lokið mast-
ersnámi í hjúkrun. Guðrún hafði
afgerandi áhrif á afstöðu mína til
þess hvað hjúkrun stendur fyrir.
Hún gat á sinn óþvingaða og af-
slappaða hátt fengið okkur nemend-
uma tíl að lesa og kryfja hugmynd-
ir fræðimanna í hjúkrun, heilsu-
gæslu og stjómun. ífyrir mér opnað-
ist ný vídd og ég varð fyrir „hjúkr-
unarfræðilegri hugljómun" eins og
sum okkar kölluðu það þá.
Kynni okkar Guðrúnar endumýj-
uðust 6 árum síðar þegar ég fór
sjálf að kenna við hjúkrunarbraut-
ina. Skrifstofur okkar lágu saman
og leitaði ég mikið til hennar um
ráð. Það þarf ekki að orðlengja það
að ég fór aldrei erindisleysu, enda
var Guðrún sérstaklega vel gefin
kona. Hún var fljót að greina hi-
smið frá kjamanum og yfirieitt kom
hún með ábendingar sem nýttust
vel. Við unnum ennfremur sameig-
inlega að rannsóknarverkefni sem
leiddi tíl náins samstarfs sem þróað-
ist yfir í vináttu.
Haraldur Skarphéðinsson, garð-
yrkjumeistari, eiginmaður Guðrún-
ar, hefur verið „maðurinn á bakvið
konuna" í bestu merkingu þeirra
orða. Guðrún hefði ekki getað notið
þess að eiga stóra fjölskyldu og náð
jafnframt góðum árangri i vinnu
ef Halli hefði ekki stutt hana jafn
heílshugar og algjörlega og raun
var á. Stuðningur Halla náði frá
heimabökuðu brauðunum, sem em
vel þekkt af samstarfsfólki Guðrún-
ar, yfír í að hann sagði lausri góðri
stöðu sinni sem gaiðyrkjustjóri
Kirig'ugarða Reykjavíkur tíl að fjöl-
skyldan gæti öll fylgt Guðrúnu til
Bandaríkjanna þegar hún hóf þar
doktorsnám. Slíkt er sjaldgæft
Haraldur þekktí getu og dugnað
Guðrúnar og vissi að hún hafði
mikið fram að færa til handa ís-
lenskum hjúkrunarfræðingum og
heilbrigðiskerfinu almennt. Það er
líka raunin að áhrif Guðrúnar á
hjúkranarsamfélagið hér heima
hafa verið mikil. Hún hefur flutt
erindi á flestum ráðstefrium hjúkr-
unarfræðinga, skrifað í tímarit okk-
ar og kennt flestöllum hjúkrunar-
fræðingum sem brautskráðst hafa
frá námsbraut í hjúkranarfræði frá
þvi 1981. Langmest hafa þó áhrif
hennar verið á mótun hugmynda
okkar um heilsugæslu og heilbrigð-
ishvatningu. Sjálf sýndi hún ávallt
gott fordæmi með eigin hegðan.
Hjá henni tíktí góð samhæfíng
hvíldar, hreyfingar og mataræðis.
Aldrei varð ég heldur vör við að
hún væri mjög stressuð, þó álagið
væri mikið. Einhvemveginn gat hún
lokað sig af frá dægurþrasinu og
sinnt sínum málum. Enda dæmi-
gerður prófessor í þeirri merkingu
að sýnast fjarhuga. Það er erfitt
að sætta sig við að þessi boðberi
heilbrigðis og hollra. lifnaðarhátta
hafi fallið í valinn svo ótímabært.
Guðrún fékk staðfestingu á end-
anleika veikinda sinna í lok ágúst
sl., sama dag og ég kom heim af
fæðingardeildinni með nýfæddan
son. Baráttu Guðrúnar var lokið
þremur dögum fyrir skímardag
drengsins míns. í þau skipti sem
ég talaði við Rúnu bar hún fyrst
og fremst I huga velferð mína og
minnar fjölskyldu. Fársjúk
samgladdist hún mér yfir barninu
og þóttí miður að hennar veikindi
skyldu varpa skugga á gleði mína.
Hún bar hag minn ávallt fyrir
bijósti í okkar viðræðunl. Sá eigin-
leiki Rúnu að gleðjast með vinum
sínum og sýna þeim einlægan
áhuga kom hvað skýrast í ljós þeg-
ar hún sjálf átti við óyfírstíganlega
erfiðleika að etja.
Missir okkar sem starfa við heil-
brigðisþjónustuna er óendanlegur
núna þegar við horfum á bak þess-
ari konu sem átti svo margt ógert.
Missir fjölskyldunnar, Halla, bam-
anna og ömmubamsins, er þó meiri.
Orð eru lítils megnug þegar staðið
er frammi fyrir slíkri sorg sem þau
búa við í dag. Við Rolf vottum ykk-
ur okkar dýpstu samúð og vitum
að minningin um þessa góðu mann-
eskju á eftír að lifa um ókomna
tíma.
Herdís.
Guðrún Marteinsdóttir eða Rúna
eins og hún var kölluð af vinum
sínum, er fallin frá í blóma lífeins.
Rúna var gáfiið og glæslleg kona,
sem sópaði að. Hún var brautryðj-
andi og leiðtogi við þróun náms-
brautar í hjúkrunarfræði við Há-
skóla íslands. Sérgrein hennar og
áhugamál var á sviði heílsugæslu.
Hún lauk meistaragráðu frá Boston
University árið 1980 og var hún
sú fyrsta úr hópi útskrifaðra hjúkr-
unarfræðínga frá HÍ tíl að ljúka
þeirri gráðu. Þar raddi hún braut
fyrir fleiri hjúkranarfræðinga, sem
ég naut góðs af, þegar ég hélt til
Boston í fótspor hennar. Þama var
Rúna basði dáð og virt af kennurum
og samstúdentum. Þá kynntist ég
einnig vinum hennar í Boston, sem
einnig urðu sameigínlegir vinir okk-
ar, eins og Pam og Jœ Catanzano
og Wendy og hennar fjölskylda.
Þessi ómetanlega aðstoð Rúnu gerði
dvöl mína auðveldari á eriendri
grund.
Rúna áttí auðvelt með að skipu-
leggja og stjóma þeim störfum sem
hún tók sér fyrir hendur. Hún áttí
auðvelt með að greina kjamann frá
hisminu og tókst að tengja saman
ólíka þættí. Þar skiptí ekki máli
hvort hún var að stjóma fjölmenn-
um fundi, flytja fyrirlestra eða
vinna að rannsóknum. Það var gott
að vinna með Rúnu. Við störfuðum
saman við kennslu í heilsugæslu-
hjúkran við námsbraut í hjúkranar-
fræði HÍ frá árinu 1982 með nokkr-
um hléum. Aldrei féll skuggi á það
samstarf okkar og sú reynsla sem
ég öðlaðist á þessum tíma er dýr-
mæt. Brennandí áhugi hennar á
hvers konar heilsueflingu kom einn-
ig skýrt fram í þeirri fyrirmynd sem
hún var okkur, en ekki einungis
þegar hún fjallaði um það sem
fræðigrein. Rúna var góður ráð-
gjafi sem sem alltaf var hægt að
leita tíl og sú umhyggja sem hún
sýndi allt fram á síðasta dag er
fágæt Hún var alltaf góð vinkona,
bæði í gleði og soig. Það var gam-
an að gleðjast í félagsskap hennar,
og nú síðast í vor á leið heim af
kennaraskemmtun sátum við sam-
an og sungum gömul lög frá því
að við vorum saman í Háskólakórn-
um. Rúna kunni að meta góða tón-
list, enda tónlist í hávegum höfð
hjá íjölskyldu hennar og mikið
sungið í aftnælisveislum og við önn-
ur hátíðleg tækifæri.
Þrátt fyrir erfiða baráttu við ill-
vígan sjúkdóm brást henni ekki
kjarkur og hún nýtti sér alla þekk-
ingu sína til að búa sig og fjölskyld-
una undir hið óumflýjanlega. Fjöl-
skyldan skiptí miklu máli fyrir
Rúnu, ekki einungis Halli og bömin
þeirra, heldur einnig foreldrar
hennar og systkini. Ég votta þeim
öllum mína innilegustu samúð.
Ingibjörg Sigmundsdóttir.
„Hún Rúna er dáin“ Voru fyrstu
fréttír þessa votviðrasama laugar-
dagsmoiguns. Enda þótt við vissum
að Rúna væri haldin ólæknandi
sjúkdómi komu fregnimar um and-
lát hennar eins og köld vatnsgusa
í andlitið.
Rúnu og Halla hittum við fyrst
á jóladag ’87 þegar við vorum við
nám í Rhode Island fylki í Banda-
ríkjunum. Við höfðum þá nýlega
frétt að fleiri íslenskir námsmenn
byggju ekki langt frá okkur. Frá
þeim degi áttum við margar
skemmtilegar samverustundir með
þeim hjónum. „Hress og kát“ era
þau orð sem lýstu persónu Rúnu
einna best og í hópi vina og kunn-
ingja var hún ætíð hrókur aJls fagn-
aðar.
Sá dugnaður og baráttuvilji sem
einkenndi Rúnu kom vel í Ijós þeg-
ar við sáumst 31. október síðastlið-
inn. Þrátt fyrir alvarleg veikindi og
erfiða lyfjameðferð var henni um-
hugað um að fara nú fljótlega að
kaila okkur saman. Fannst henni
ómögulegt hvað veikindin meinuðu
henni að hafa eins oft samband og
hún gjaman vildi. Hún var svo
bjartsýn og vongóð um jákvæð áhrif
meðferðarinnar að það virtíst síður
en svo óraunhæft að ætla að við
myndum brátt hittast undir öðrum
og betri kringumstæðum. Við vilj-
um í þessum fáu orðum þakka
Rúnu samfylgdina og minnumst
hennar með hlýhug.
Elsku Halli, Ragnheiður, Rakel,
Svava, Héðinn og Maren sem nú
sárt saknið eiginkonu, móður og
félaga: Engin orð fá megnað að
hugga ykkur á þessari óbærilegu
stundu. Megi Guð styrkja ykkur og
aðra ættingja Rúnu í sorgínni.
Kolbrún og Clarence.
Síðastliðinn föstudag fékk ég
fréttir af því að samstarfskona mín
Guðrún Marteinsdóttir, dósent í
hjúkranarfræði í Háskóla íslands,
hefði látist kvöldið áður. Yfir helg-
ina hef ég reynt að takast á við
söknuðinn, reiðina og soigina sem
fylltí hjarta mitt Með því að hugsa
til baka tíl alls þess sem við áttum
sameiginlegt, tíl alls þess sem Rúna
kenndi mér og gaf mér, hef ég
öðlast ofuriitía ró. Eftír stendur
minningin um frábæran kennara
og samstarfskonu. Rúna var
skarpgáfuð og sérlega fær í starfi.
Yfir henni var ákveðinn léttleiki og
hlýja og hún bjó yfir einstökum
mannkærieika, löngun tíl að gefa
öllum tækifæri til að njóta sín og
blómstra.
Ég kynntist Rúnu fyrst fyrir
fjórtán árum er hún kenndi mér
þegar ég var á mínu síðasta ári í
hjúkrunarfræði. Hún var þá nýkom-
in heim úr framhaldsnámi og miðl-
aði til okkar nýjum hugmyndum og
rannsóknum sem voru að þróast í
þessari ungu fræðigrein. Við fyllt-
umst eldmóði og metnaði því henni
tókst að gera efnið einstaklega
spennandi. Það var þó ekki fyrr en
seinna eftir að ég hóf mitt fram-
haldsnám að ég gerði mér fyllilega
grein fyrir því hve vandaða mennt-
un ég hafði hlotið undir hennar
handleiðslu.
Er ég hóf störf við námsbraut í
hjúkrunarfræði var Rúna á leið utan
í doktorsnám og því hófst samstarf
okkar ekki fyrr en fyrir þremur
árum. Frá upphafi fór áhugi okkar
saman í mjög mörgum málum. Við
unnum saman að því að þróa nám-
skeið í hinni nýju námskrá auk
þess að starfa saman í ijölmörgum
nefndum. í gegnum þetta samstarf
varð mér æ betur ljóst hve marg-
þættir hæfileikar Rúnu vora og hve
víðtækri þekkingu og reynslu hún
bjó yfir. Það svið sem hún hafði
mestan áhuga á og vann að í sínum
fræðistörfum var heilsuefling. Þó
rannsóknir hennar hafi beinst að
leiðum til að stuðla að reglulegri
líkamshreyfingu kvenna hafði hún
áhuga á öllum þáttum mannlegs
lífs sem efla vellíðan og koma í veg
fyrir þjáningu og takmarkanir á því
að nýta hæfileika sína. Hún hafði
þegar útfært hugmyndafræðilegga.
grunn að fjölþættum rannsóknum
á þessu sviði og var um það bil að
ljúka fyrsta þættí þess í doktorsrit-
gerð sinni. Hefði henni enst aldur
tel ég fullvíst að framlag hennar
hefði verið afar mikilvægt, ekki.
aðeins á íslandi, heldur einnig í al-
þjóðlegu samhengi.
í vor kom Rúna aftur til starfa
eftir fjarvistir vegna meðferðar við
krabbameini. Voru henni gefnar
vonir um að tekist hefði að vama
útbreiðslu þess. Fljótlega var hún
orðin sjálfri sér lík, full af áhuga
og áfram um að vinna að þ#j>*
verkefiium sem fyrir lágu. 1 sumar
var samstarf okkar sérlega náið
m.a. vegna þess að hún ætlaði að
taka að sér Muta af mínum verkefh-
um á meðan ég var í rannsóknar-
leyfi. Er leið á sumarið varð mér
þó Ijóst að Rúna var það veik að
hún gat engan veginn tekið að sér
öll þau verkefni sem hún ætlaði
sér. Við töluðum um að hún yrði
að fá hvfld og komast í þjálfun til
að reyna að vinna á þessum hræði-
lega bakverk sem virtist ekki láta
undan neinu. Daginn sem ég kvaddi
hana var okkur báðum ljóst að hér
gætí eitthvað alvarlegt verið á ferð-
inni, en hvoruga okkar grunaði aé
þetta kynni að verða okkar hinsta
kveðjustund. Örfáum dögum síðar
kom í Ijós að krabbameinið var orð-
ið útbreitt og voru henni ekki gefn-
ar neinar vonir. Hún var ekki tílbú-
in að gefast upp, en þó ákveðin í
að taka því sem verða vildi. Síðustu
vikumar og mánuðina hef ég fylgst
með baráttu hennar og fjölskyldu
hennar úr ijarlægð og dáðst að
sfyrk þeirra og hugrekki.
Með fráfalli Guðrúnar hefur
hjúkrunarfræðin misst míkinn leiíL
toga og frábæran fræðimann.
Hennar sæti verður seint skipað.
Auk þess höfum við samstarfsfólk
hennar misst frábæran vin og ynd-
islega samstarfskonu. Verstur er
þó missir íjöiskyldu hennar, Halla,
bamanna, foreldra hennar og systk-
ina. Ég færi þeim öllum samúðar-
kveðjur mínar á þessari erfiðu
stundu.
Kristín Björnsdóttir.
Er ég iít yfir farinn veg firá tví-
tugs aldri birtast óteljandi myndir
af miklum §ölda góðra vina. Ein
er sú breiðfylking sem verður Jang- '
íjöimennust og litríkust enda skjgf
mestu máli í mínu lífi. Hana skipa
bæði innlendir og erlendir hjúkrun-
arfræðingar. Að þessu sinni beinist
athyglin fyrst og fremst að sérstök-
um hópi ungra kvenna, sem voru
mér sérstaklega hugljúfar og eru
enn. Þessar ágætu stúlkur voru að
heíja sitt hjúkrunamám sem var
svo sannarlega þakkarvert þar sem
ætíð hefur verið brýn þörf fyrir fleiri
hjúkrunarfræðinga.
Ein í þessum úrvalshópi var Guð-
rún Marteinsdóttír. Hún var okkur
öllum sérstaklega kær, vegna næmi
sinnar, gleði og hjartahlýju sem
geislaði frá henni hvað sem á gekk
og það var ekki lítíð. Því þessir
dugmiklu brautryðjendur sem hSíÚ
um Jiaustíð 1973 hjúkrunamám í
Háskóla íslands, okkur tíl mildllar
gleði sem höfðum unnið að því að
svo gæti orðið, urðu iðulega fyrir
aðkasti. Það var hreint ótrúlegt
hvað margir J>eindu spjótum sínum
að þeim og okkur sem að þessu
stóðum. Það var varla hægt að
koma í boð svo að einhver færi
ekki að æsa sig yfir þessu að þeirra
mati fráleita uppátæki að láta sér
detta í hug að hjúkrunamám gæti
verið verðugt háskólanám. Það var
hart vegið að þessum kjarkmil^í
ungu námskonum.
En sagan var bara einu sinni enn
að endurtaka sig. Þegar Félag ís-
lenskra hjúkrunarkvenna setti fram
kröfu um að þriggja ára hjúkrun-
amám yrði að vera skilyrði tíl að
öðlast réttindi tíl hjúkrunarstarfa,
var sú krafa líka talin vera sprottin
Sjá næstu síðu