Morgunblaðið - 20.12.1994, Blaðsíða 38

38 ÞRIÐJUDAGUR 20. DESEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Skípulagssamkeppni
á Seltíarnamesi
NYLEGA lauk
samkeppni um deili-
skipulag vestursvæðis
á Seltjarnarnesi.
Dómnefnd hefur lokið
störfum og verðlaun
og viðurkenningar
verið veittar.
Nesstofa stendur á
þessu svæði. Nesstof-
an er eitt af elstu
steinhúsum á íslandi.
Hún var byggð á
árunum 1761-1763
fyrir fyrsta landlækn-
inn á íslandi, Bjama
Pálsspn. Þjóðminja-
safn Islands eignaðist
Deiliskipulag vestursvæðis
Tillögnrnar bjóða ekki
Kristinn Magnússon
Nesstofu á árunum 1976 og 1979.
Húsið hefur verið gert upp að hluta
og þar eru nú sýndir munir úr eigu
lækningaminjasafnsins, Nesstofu-
safns.
Árið 1989 eignaðist safnið úti-
hús sem standa suðvestanvert við
Nesstofu. Þar hefur síðan verið
geymsla safnsins og starfsaðstaða
fyrir starfsmann þess. Fljótlega
eftir að safnið eignaðist þessi hús
Dé Longhi
júpsteikingarpottarnir
neð snúningsKÖrfunni
eru byitingarkennd
tækninýjung
kom fram hugmynd
um að gera húsin upp
að hluta og byggja við
þau og koma þar upp
lækningaminjasafni.
Mönnum var þá ljóst
að Nesstofan sjálf
gæti ekki þjónað sem
sýningarhúsnæði fyrir
safnið. Hún er ekki
hentug sem sýningar-
húsnæði og ekki þykir
við hæfi að sýna þar
gripi sem em frá öðr-
um tíma en þeim þeg-
ar landlæknarnir
bjuggu og störfuðu í
húsinu. Nesstofu á því
Með hallandi körfu sem
snýst meöan á steikingunni
stendur:
• jafnari og fljótari steiking
• notar aðeins 1,2 Itr. af olíu
í stað 3ja Itr. í öðrum.
• mun styttri steikingartími
■ 50% olíu- og orkusparnaður
Potturinn er lokaður meðan á
steikingu stendur. Fitu- og
lyktareyðandi slur tryggja
fullkomið hreinlæti. Sumar
gerðir með glugga svo fylgjast
megi með steikingunni, sjálf-
hreinsandi húöun og tæm-
ingarslöngu til að auðvelda
olíuskipti.
Hitaval 140-190°C. 20 mín.
tímarofi með hljóðmerki.

DeLonghi
FALLEGUR, FLJÓTUR OG
FYRIRFERÐARLÍTILL
i
Verö aðeins frá 11.690,-
til 13.990,- (sjá mynd)
TILVALIN JÓLAGJÖF
TIL SÆLKERA
^onix
HÁTÚNI 4A SÍMI (91)24420
að gera upp í þeirri mynd sem hún
var í upphaflega og búa hana
munum frá þeim tíma. í samræmi
við þetta hefur síðan verið unnið
að útfærslu hugmyndarinnar um
safnhús suðvestanvert við Nes-
stofu. Þann 15. september 1992
skipaði menntamálaráðherra
byggingamefnd til að hafa umsjón
með hönnun og byggingu hússins.
í rúmlega eitt og hálft ár hafa
teikningar að nýja safnhúsinu leg-
ið fyrir. Óvissa í skipulagsmálum
á svæðinu og þá sérstaklega óvissa
um framtíðaraðkomu að safninu
hefur valdið því að ekki hefur ver-
ið hafist handa um byggingu
safnsins. Það var því aðstandend-
um Nesstofusafns mikið fagnaðar-
efni þegar ákveðið var að halda
samkeppni um skipulag svæðisins.
Niðurstöður samkeppninnar
hvað varðar lausnir á aðkomu-
vanda lækningminjasafnsins vekja
því miður vonbrigði. Samkeppnin
náði að sjálfsögðu til miklu fleiri
þátta en aðkomuvanda lækninga-
.minjasafnsins. Hvernig til hefur
tekist með aðra þætti verður ekki
lagt mat á hér en aðkoman að
lækningaminjasafnshúsinu suð-
upp á lausn varðandi
aðkomuleið að húsi
lækningaminjasafnsins
suðvestanvert við Nes-
stofu. Kristinn Magn-
ússon spyr, hvort yfir-
völd á Seltjarnarnesi
séu mótfallin því að
söfn tengd læknisfræði
rísi í Nesi.
vestanvert við Nesstofu var ekki
leyst á fullnægjandi hátt í sam-
keppninni. En hvað veldur? I sam-
keppnina barst 21 tillaga. Hefði
ekki slíkur fjöldi þátttakenda átt
að tryggja a.m.k. eina góða lausn
á þessu vandamáli? Að sjálfsögðu
hefði hann átt að gera það. Þ.e.a.s
ef þátttakendur hefðu tekið á
vandamálinu. Staðreyndin er hins
vegar sú, að það eru aðeins örfáir
þátttakenda sem gera tilraun til
að leysa þetta vandamál. Ekki er
þó við þátttakendurna að sakast í
þessu efni heldur skipuleggjendur
keppninnar. í keppnislýsingunni
stendur að vísu þar sem talað er
um tilgang keppninnar, að hann
sé m.a. að fá fram hugmyndir um
notkun svæðisins sem útivistar-
og safnasvæðis. í kaflanum þar
sem verið er að lýsa verkefninu
segir: „Aðkoma að safnasvæðinu
er í dag um nærliggjandi húsagöt-
ur og er ófullnægjandi.“. Og loks
í sama kafla: „I framtíðinni má
því ætla að í Nesi verði þijú safna-
hús; Nesstofa, lækningaminjasafn
i gömlu útihúsunum suður af stof-
unni og lyfjafræðisafn í fjósinu
norðan hennar.“. Nesstofa hefur
staðið í 231 ár. Lyfjafræðisafnið
er þegar risið og eins og áður seg-
ir hafa legið fyrir teikningar að
lækningaminjasafninu í rúmt eitt
og hálft ár. Samt er ekki kveðið
fastar að orði í lýsingu dómnefnd-
arinnar en svo að það megi ætla
að í Nesi verði þijú safnahús, hvað
þá að gefnar séu upplýsingar um
hvers konar starfsemi eigi að fara
fram í þessum húsum svo að hægt
sé að gera sér grein fyrir hvers
konar aðkomu þau kreijist. í hinu
nýja safnhúsi lækningaminjasafns-
ins er gert ráð fyrir að aðalsýning-
arsalur safnsins verði. Þar eiga
einnig að vera geymslur og starfs-
aðstaða. Þar á að vera lítill fundar-
salur og salur þar sem gert var ráð
fyrir að taka á móti skólabörnum.
Bæði skólabörnum sem eru að
heimsækja safnið og einnig skóla-
bömum sem verið hafa í fjömferð
og vantar aðstöðu til að skoða og
greina skeljar og annað sem fund-
ist hefur í fjörunni. Húsið mun einn-
ig tengjast útivistarsvæðinu með
öðmm hætti. í því er gert ráð fyrir
sérstöku sýningarsvæði þar sem
kynnt yrði lífríki og jarðfræði svæð-
isins. Þá á að vera kaffístofa vest-
ast í húsinu þaðan sem fólk getur
notið útsýnis yfir útivistarsvæðið
og Faxaflóann. Hafandi þessar upp-
lýsingar hefði verið eðlilegt að bú-
ast við því af þátttakendum í sam-
keppninni, að þeir gerðu tillögur
um almennilega aðkomu að þessu
húsi og þá ekki síður göngustíga
út frá því. Aðeins örfáar slíkar
hugmyndir er að finna í tillögum
þátttakenda í samkeppninni.
ítarleg greinargerð um sögu
Ness og uppbyggingu safnanna í
Nesi var lögð fyrir dómnefnd sam-
keppninnar stuttu eftir að hún var
skipuð. Að undanskildum örfáum
línum um sögu Ness í keppnislýs-
ingunni, sem ég hygg að séu unn-
ar upp úr greinargerðinni, er engar
upplýsingar að finna í gögnum
keppninnar úr þessari greinargerð.
Og sé litið á lista aftast í keppnis-
lýsingunni, þar sem taldar eru upp
heimildir og ítarefni sem þátttak-
endur geti fengið óski þeir eftir,
sést að áðurnefnd greinargerð er
ekki heldur á þeim lista. Mér er
það gjörsamlega hulin ráðgáðgáta
hvers vegna þessar upplýsingar
máttu ekki liggja frammi.
Eins og áður segir er mér það
fullljóst að samkeppnin snerist
ekki eingöngu um aðkomu að Nes-
stofusafni. Eg hélt þó að það hefði
verið eitt af þeim vandamálum sem
verið var að leita lausnar á. Vinn-
ingstillagan kann að bjóða upp á
frábæra lausn á skipulagi byggðar
og útivistarsvæðis. En eins og
flestar tillögurnar býður hún ekki
upp á lausn varðandi aðkomuleið
að húsi lækningaminjasafnsins
suðvestanvert við Nesstofu. Sam-
kvæmt henni á að liggja vegur að
safnasvæðinu ú norðri um Sef-
garða. Vegurinn liggur inn á bíla-
stæði norðan og aftan við lyíja-
fræðisafnið. Setjum okkur í spor
ókunnrar manneskju sem væri að
leita að lækningaminjasafninu og
kæmi þessa leið. Hún legði bílnum
sínum á bílastæðið og til að ein-
falda málið skulum við segja að
hún sé svo heppin að hún hitti
aðra manneskju á stæðinu sem
gjörþekkir svæðið. Sú manneskja
segir hinni til vegar og verður að
lýsa leiðinni því að hús lækninga-
minjasafnsins sést ekki frá stæð-
inu. Bæði er það að lyfjafræðisafn-
ið er fyrir og svo hitt að lækninga-
minjasafnið stendur suðvestan
undir hólnum sem Nesstofa stend-
ur á. Lýsingin yrði því eitthvað á
þessa leið: „Þú verður að fara fram
fyrir lyfjafræðisafnið, upp á hólinn
sem Nesstofa stendur á og niður
af honum að sunnanverðu. Þegar
þú kemur svo að húsi lækninga-
minjasafnsins verðurðu að ganga
hálfhring í kringum það, því það
er gengið inn í húsið að sunnan-
verðu.“. Ég held að allir réttsýnir
menn geti verið sammála um að
slík aðkoma og slík staðsetning
bílastæðis lýsi ekki miklum stuðn-
ingi við fyrirliggjandi áform um
uPPbyggingu húss fyrir lækninga-
minjasafn suðvestanvert við Nes-
stofu. Það hlýtur því að hvarfla
að manni hvort vilji fyrir því að
fá lækningaminjasafnið á svæðið
sé takmarkaður. Er það kannski
svo að yfirvöld á Seltjarnarnesi og
jafnvel Seltirningar yfirleitt vilji
ekki að söfn tengd sögu læknis-
fræðinnar rísi í Nesi?
Höfundur er forstöðumaður
Nesstofusafns.
Opinberar aðgerðir gegn
atvinnuleysi eru úreltar
NÚ ORÐIÐ heyrist
oft að tryggja vinnu
fyrir alla sé ekki lengur
pólitískt markmið
heldur verði að reikna
með verulegu atvinnu-
leysi í framtíðinni.
Margir spá því að V)
vinnufærra manna
verði atvinnulaus í
framtíðinni og vitna þá
til ríkjandi ástands í
Vestur-Evrópu. í raun
er þetta óþægileg stað-
reynd í framangreind-
um löndum. Sam-
kvæmt nýrri skýrslu
OECD eru milli
10-15% vinnufærra manna skráð
atvinnulaus í flestum ríkjum Vest-
ur-Evrópu og enn fleiri er sunnar
degur í álfunni. Þessar tölur eru
rangar. Því til staðfestingar má
nefna að samkvæmt tölum frá
hagstofum Hollands og Svíþjóðar
eru þeir sem ekki eru í fastri vinnu
í þessum löndum milli 20-30%
allra vinnufærra manna. Fjöldi
þeirra sem bætast við skráða at-
vinnuleysingja fylla flokk þeirra
sem eru þátttakendur í margskon-
ar atvinnubætandi störfum, eru á
tímabundinni örorku en eru í raun
vinnufærir, fallnir út af skrá, eða
komast ekki á atvinnuleysisskrá.
Ólafur Ólafsson
Góður hagvöxtur
Hagfræðingar sem
freistast til að sjúk-
dómsgreina ástandið
hafa uppi margskonar
kenningar en sjálfsagt
geta þeim verið mis-
lagðar hendur eins og
jafnvel þeim er sinna
sjúkdómsgreiningum.
En ef hagfræðingum
leyfíst að skrifa um
heilsufar ættu skrif
lækna um hagfræði
ekki að vera goðgá.
Ef til vill færi þó betur
að sagnfræðingar
okkar rituðu um atvinnuleysi og
orsakir þess en læknir sem hefur
áhuga á sögu!
Sagan segir okkur að í kjölfar
iðnbyltingarinnar miklu fyrir 300
árum ríkti verulegt atvinnuleysi í
hálfa öld. Vélarnar tóku vinnu af
fólkinu og til mikilla mótmæla kom
meðal iðnverkafólks þeirra tíma.
Það leið því hálf öld þar til að tækni-
þróunin ól af sér nægilega mörg
störf til að fullnægja atvinnuþörf-
inni. í kjölfar kreppunnar undir
1929 náði atvinnuleysið til 25%
vinnufærra manna í Bandaríkjun-
um. Áður en Bandaríkin hófu hern-
aðarundirbúning 1940 (Endur-
Efla þarf tæknimenntun
ungs fólks að mati
Ólafs Ólafssonar.
Hann spyr hvar fólkið
sé sem geti framleitt
tilbúnar fiskafurðir.
minningar H. Hopkins) hafði m.a.
tækniþróunin og iðnframleiðsla
valdið því að atvinnulausum fækk-
aði niður í 5%. Nægir að minna á
framleiðslu margskonar rafmagns-
véla, starfa við veituframkvæmdir
o.fl.
Nú lifum við svipaða tíma. Eng-
inn vafi leikur á að tækniþróun og
ekki síst tölvuvæðing og upplýs-
ingaflæði síðustu 20-30 ára hefur
skapað svípað ástand í Evrópu og
hér að framan er lýst. Við höfum
brugðist of seint við þessum breyt-
ingum. Aðlögun fyrirtækja að nýrri
tækniþróun hefur verið of hæg. Það
tekur sjálfsagt langan tíma að
breyta framleiðslunni í betra horf.
Margt bendir til þess að klassísk-
ar mótaðgerðir gegn atvinnuleysi,
s.s. krafa um aukinn sparnað, aukn-
ar fjárfestingar og skattafrádrátt
fyrir framleiðslufyrirtæki, nái
skammt ef nýjar hugmyndir og
útfærsla þeirra fylgja ekki í kjölfar-
ið. Sagan kennir okkur að stórauk-
in tæknimenntun almennings sé
gott ráð og hafi áður ráðið bót á
atvinnuleysi. Við megum ekki
gleyma því að með batnandi efna-
hagsástandi eru nýir markaðir að
opnast í Austurlöndum ljær og í
fyrrum austantjaldslöndum.
Aðferðir
Efla þarf til muna tæknimennt-
un ungs fólks. Efla fjölbrautaskóla
sem mest. Besta dæmið um seina-
gang og íhaldssemi þeirra sem
stjórna fræðslumálum og fjárveit-
ingu þessa lands er að æðri mennt-
un á sviði fiskveiða hefur lítið ver-
ið sinnt. Hvar er t.d. fólkið sem
getur framleitt tilbúnar fiskafurð-
if! Fleira mætti nefna.
Athyglisvert er að ísland stendur
ekki vel hvað varðar fjölda þeirra
er Iokið hafa verklegri og huglægri
menntun eftir stúdentspróf miðað
við mannfjölda, 20-29 ára.
ísland 9,7%. Danmörk 12,2%.
Finnland, 16,2%. Noregur 15,9%.
Svíþjóð 11,0%. Kanada 19,0%.
Bandaríkin 24,0%.
Það verður að efla og bæta hæfni
fólks til tæknimenntunar svo að
fólk geti notfært sér tæknina til
þess að þróa nýjar greinar og auka
þar með eftirspurnina. Trúlega
ættu félög launamanna, t.d. ASÍ,
að leggja meiri áherlsu á tækni-
menntun starfsmanna í samningum
um betri kjör en nú er gert.
Höfundur er landlæknir.