Morgunblaðið - 25.01.1995, Page 25

24 MIÐVIKUDAGUR 25. JANÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
MIKIÐ í HÚFI
ÞÆR VIÐVARANIR og ábendingar, sem koma fram í
grein Páls Kr. Pálssonar, framkvæmdastjóra Sólar
hf., til aðila vinnumarkaðarins, hér í Morgunblaðinu í gær,
eru réttmætar og full ástæða er fyrir Alþýðusamband ís-
lands og Vinnuveitendasamband íslands að gaumgæfa grein
Páls. Kaupmáttaraukningu eða kjarakosningar? er fyrir-
sögnin að grein Páls, þar sem hann lýsir því m.a. hvaða
áhrif það myndi hafa á fyrirtækið sem hann stjórnar, ef
gerðir væru kjarasamningar sem innifælu 5-7% launahækk-
anir. Áhrifin segir hann verða atvinnumissi fyrir alla sem
hjá fyrirtækinu starfa, og tap þeirra sem lögðu á sl. ári
fjármuni í fyrirtækið.
Páll lýsir því, að með kaupum nýrra eigenda á Sól hf. í
ágúst í fyrra, hafi fyrirtækið jafnframt tekið yfir 750 millj-
ónir í skuldum, sem sé nokkurn veginn sama upphæð og
fyrirtækið velti á liðnu ári. Svo skuldsett fyrirtæki ráði
ekki við miklar launahækkanir.
Páll gerir sér fulla grein fyrir nauðsyn þess, að bæta
kjör þeirra lægst launuðu og leggur til ákveðna krónutölu-
hækkun til þeirra. En hann segir jafnframt: „Áhrif 5-7%
launahækkunar á vísitöluna og vegna sjálfrar hækkunar
launakostnaðar og launatengdra gjalda, myndi valda út-
gjaldaauka fyrir okkur upp á um 70 milljónir króna eða
næstum 10% af veltu síðasta árs. Slíkan útgjaldaauka getur
okkar fyrirtæki ekki borið og er því Ijóst að slíkar launa-
breytingar myndu þýða atvinnuleysi fyrir alla þá sem hjá
okkur starfa og tap þeirra sem lögðu mikla fjármuni í að
bjarga fyrirtækinu á síðasta ári.“
Ekki leikur nokkur vafi á því, að þessi lýsing Páls á eig-
in fyrirtæki, á við um mjög mörg önnur skuldsett fyrirtæki
hér á landi, hvort sem er í sjávarútvegi, iðnaði, verslun eða
þjónustu. Fjöldamörg fyrirtæki eru svo skuldsett, að þau
þola ekki þann kostnaðarauka sem launahækkanir sem
þær, sem Páll lýsir, hefðu í för með sér.
Nýir eigendur Sólar hf. voru á sl. hausti sannfærðir um
að hægt væri að vinna fyrirtækið út úr fjárhagsvanda þess
með því að draga úr kostnaði við reksturinn, auka márkaðs-
hlutdeildina og hefja útflutning. En þeir voru jafnframt
trúaðir á, að sá efnahagslegi stöðugleiki sem kominn var
á, héldi sér og að kjarasamningar yrðu hófsamir.
Það sama á við um fjölda fyrirtækja og stjórnenda þeirra.
Fyrirtækin hafa verið að notfæra sér efnahagslegan stöðug-
leika, til þess að greiða niður skuldir, hagræða í rekstri og
sækja fram. Þau eru í miðjum klíðum. Þeirra verki er hvergi
lokið. Að þessu verða aðilar vinnumarkaðarins, launþegar
sem vinnuveitendur, að huga og ganga á ábyrgan hátt til
kjarasamninga, en ekki „kjarakosninga" eins og Páll orðaði
það.
VINARÞEL
FRÆNDÞJÓÐAR
ILENSKA þjóðin hefur undanfarna viku, fundið fyrir hlý-
hug, samúð og vináttu annarra þjóða, þjóðhöfðingja og
forystumanna þjóðþinga, sem vottað hafa þjóðinni samúð
sína, í kjölfar náttúruhamfaranna á Súðavík. Slíkar kveðjur
ylja þjóðinni, þegar hún á í erfiðleikum. Fyrir þennan hlý-
hug vinaþjóða erum við þakklát.
Sérstök ástæða er til þess að geta hér um einstakt vinar-
þel frændþjóðar okkar, Færeyinga. Færeyska þjóðin hefur
á undanförnum árum lent í ótrúlegum efnahagslegum þreng-
ingum og sér ekki fyrir enda þeirra örðugleika. Síður en
svo. Þrátt fyrir þjóðargjaldþrot, stórfellt böl atvinnuleysis
og minnkandi tækifæri á flestum sviðum, ganga Færeying-
ar nú fram af stórhug og gjafmildi, og efna til landssöfnun-
ar, til styrktar Súðvíkingum.
Poul Mohr, konsúll íslands í Færeyjum, er einn af for-
svarsmönnum Iandssöfnunarinnar og hann lýsir því svo í
samtali við færeyska dagblaðið Dimmalætting, að heitið sé
á landstjórnina, Lögþingið, stofnanir, félög, kirkjuna og
einstaklinga, að styrkja Súðvíkinga með fjárframlögum í
neyð þeirra. Auk þess greinir hann frá þvi að allir skólar
í Færeyjum og skátahreyfingin verði beðin um aðstoð við
landssöfnunina.
Við skulum minnast þess, að Færeyingar brugðust með
sama hætti við, fyrir 22 árum, til aðstoðar Vestmanneying-
um í Vestmannaeyjagosinu. Þá voru aðrar og betri aðstæð-
ur í Færeyjum en eru nú. En stórhugur Færeyinga hefur í
engu breyst. Þeir gefa mikið, þótt af litlu sé að taka. Fyrir
einstakan vinarhug Færeyinga í garð okkar Islendinga ber
að þakka og honum má aldrei gleyma.
SKIPASMÍÐAR
Meðalfjöldi starfsmanna
Slippstöðvarinnar hf. á Akureyri
(nú Slippstöðin Oddi hf.)
im
| 00
SLIPPSTÖÐIN á Akureyri hefur fengið verkefni frá
Grænlandi og bíður nú eftir komu flotkvíar með 5.000
tonna iyftigetu. Þetta ásamt öðru hefur aukið mönnum
bjartsýni um að hið versta sé yfirstaðið og að betri tið
blasi við fyrirtækinu og skipasmíðaiðnaðinum.
Slippstöðin-Oddi dregst
inn í slaginn um ÚA
INNLENDUM
VETTVANGI
ÞRJÚ fyrirtæki hafa samið
við Landsbankann um kaup
á meirihluta í Slippstöðinni-
Odda á Akureyri. Fyrir
liggur að 50 milljóna króna hlut í fyrir-
tækinu verður skipt á milli þriggja
fyrirtækja: Málningar hf. í Reykjavík,
DNG rafeindaiðnaðar hf. í Glæsibæj-
arhreppi og Jökla hf. dótturfyrirtækis
Sölumiðstöðvar hraðfrystihúsanna.
Þessi væntanlegu kaup eru eitt af
útspilum SH í átökunum um Útgerð-
arfélag Akureyringa og munu vænt-
anlega styrkja stöðu Sölumiðstöðvar-
innar þar.
En SH-menn telja einnig að rekstur
Slippstöðvarinnar kunni að verða arð-
vænlegur innan skamms. Fyrirtækið
hefur verið hið stærsta í skipasuíða-
iðnaðinum á landinu, en varð illa fyr-
ir barðinu á samdrættinum í íslenskum
skipasmíðum, eins og reyndar öll fyrir-
tæki í greininni. Slippstöðin hefur
unnið að endurbótum í rekstri eftir
nauðasamninga í fyrra og meðal ann-
ars leitað út fyrir landsteinana í verk-
efnaleit. Akureyrarbær hefur keypt
flotkví í Litháen, sem væntanleg er
til landsins í maí, en þá getur Slipp-
stöðin tekið að sér stærri skipasmíða-
verkefni en hægt er að framkvæma
á íslandi í dag.
Landsbankinn áfram stærstur
Landsbankinn hefur átt um 90%
hlutafjár í Slippstöðinni Odda eftir
aðgerðir sem gripið var til snemma
árs 1994 til að endurreisa fjárhag
fyrirtækisins. Um síðustu jól var
hlutafé Slippstöðvarinnar 11 milljón-
ir króna, en það var síðan ákveðið
rétt fyrir áramót að auka hlutafé
um 30 milljónir og þar af skrifaði
Landsbankinn sig fyrir 26 milljónum,
að sögn Eiríks S. Jóhannssonar,
starfsmanns bankans og stjómar-
formanns Slippstöðvarinnar.
í bígerð er að auka hlutafé fyrir-
tækisins enn frekar, um 60 milljón-
ir, eða upp í 101 milljón. Væntanleg
Þrír aðilar hafa samið um kaup á meiríhluta
í Slippstöðinni-Odda á Akureyrí fyrir forgöngu
Sölumiðstöðvar hraðfrystihúsanna. Kaupin
styrkja hugsanlega stöðu SH í slagnum um
---^----------------------------------------
Utgerðarfélag Akureyringa, að því er fram
2 ———
kemur í grein Huga Olafssonar, en margt
bendir líka til þess að hagur Slippstöðvarínn-
ar kunni að vænkast eftir endurskipulagningu
og með komu flotkvíar til Akureyrar í vor.
kaup fyrirtækjanna þriggja á 50
milljóna króna hlut myndu því
tryggja þeim helmingshlut, en heim-
ildin til hlutafjáraukningar yrði
væntanlega ekki nýtt öll í einu, þann-
ig að þau myndu eiga skýran meiri-
hluta. Hins vegar sagði Eiríkur að
Landsbankinn yrði væntanlega
áfram stærsti einstaki eignaraðilinn
að Slippstöðinni.
Á þessu stigi er gert ráð fyrir að
skipting hlutafjárins milli Jökla,
DNG og Málningar verði nokkurn
veginn jafnt, en það er þó ekki
fullfrágengið og ekki er útilokað að
fleiri aðilar komi inn.
Hvorki Friðrik Pálsson né Eiríkur
vildu gefa upp hvert kaupverðið að
hlutabréfunum hefði verið.
80 störf norður
Eins og fram kom í Morgunblað-
inu í gær hefur SH boðist til að
tryggja um 80 ný störf á Akureyri,
ef bæjarstjórn Akureyrar tryggir að
sala UA fari áfram í gegnum SH.
Þetta á að gera með flutningi hluta
af starfsemi SH til bæjarins, stofnun
umbúðafyrirtækis á Akureyri, stofn-
un flutningamiðstöðvar í tengslum
við auknar skipaferðir á vegum Eim-
skips og fjárveitingu SH til prófess-
orsstöðu við Háskólann á Akureyri.
Þetta tilboð var mótleikur SH við
tilboð Kaupfélags Eyfirðinga um að
kaupa stærstan hlut Akureyrarbæjar
í UA; sem hrinti af stað átökunum
um UA. Tilboði KEA fylgdi því að
viðskipti ÚA áttu að færast til ís-
lenskra sjávarafurða og höfuðstöðv-
ar ÍS yrðu fluttar norður.
í bréfi sínu til bæjarstjórnar segir
SH að kaupin á Slippstöðinni séu
mikilvægur þáttur í því að bregðast
við beiðni Akureyrarbæjar um aukin
umsvif í bænum. Með breiðari eign-
araðild sé skotið sterkari stoðum
undir fyrirtækið og reikna megi með
auknum umsvifum í þjónustugrein-
um sem tengjast skipaiðnaði.
Slippstöðin vænlegur kostur
Friðrik Pálsson, framkvæmda-
stjóri SH, sagði að DNG og Málning
hefðu sýnt Slippstöðinni áhuga áður
en SH hefði komið inn í málið. Þeg-
ar Akureyrarbær hefði lýst yfir
áhuga á að SH beitti sér fyrir auk-
inni atvinnu á Akureyri hefði komið
upp að Landsbankinn hefði áhuga á
að selja hlut sinn í Slippstöðinni og
SH hefði því tekið upp viðræður við
DNG og Málningu.
SH-menn hefðu síðan athugað
hagkvæmni Slippstöðvarinnar og
komist að því að hún væri góður
kostur. „Við teljum að Slippstöðin
eigi mikla möguleika, það er búið
að gera þarna miklar breytingar á
rekstrinum á skömmum tíma, við
höfum trú á því að þær séu í rétta
átt og þess vegna létu menn til skar-
ar skríða," sagði Friðrik.
Hann sagði að kaup Akureyrar-
bæjar á flotkví og yfirlýsingar ríkis-
stjórnarinnar á síðustu vikum um
væntanlegar aðgerðir til jöfnunar
samkeppnisstöðu íslensks skipa-
smíðaiðnaðar ættu þátt í að auka
mönnum bjartsýni um framtíð Slipp-
stöðvarinnar. Það væru þó ekki síst
upplýsingar um bættan hag Slipp-
stöðvarinnar á síðustu mánuðum
sem skiptu máli í ákvörðun SH.
Áhugi fyrir ÚA-slaginn
Kristján Eldjárn Jóhannesson,
framkvæmdastjóri DNG rafeindaiðn-
aðar (og einn þriggja stjórnarmanna
Slippstöðvarinnar) sagði að áhugi
fyrirtækisins væri til kominn löngu
fyrir slaginn um ÚA. Ekki væri búið
að ákveða ijölda þeirra sem kæmu
inn í hlutafjárkaupin og DNG vildi
kynna málið fyrir fleiri aðilum á
svæðinu þannig að hópurinn sem
kæmi inn væri sem breiðastur.
Aðspurður um framtíðarmögu-
leika Slippstöðvarinnar -Odda sagði
Kristján breytíngar undanfarna
mánuði væru farnar að skila ár-
angri. „Hins vegar er Ijóst að skipa-
smíðaiðnaðurinn á íslandi er í molum
og því má segja að menn séu að
fara út í eitthvað af bjartsýni frekar
en forsjá.“
Úr 300 starfsmönnum í 100
„Við erum búnir að ganga í gegn-
um erfiðleika og höfum beitt aðhaldi
í fyrirtækinu, en ég held að við séum
nú á réttri braut að byggja fyrirtæk-
ið upp á ný,“ sagði Guðmundur Tuli-
nius, framkvæmdastjóri Slippstöðv-
arinnar -Odda. Verkefnastaðan væri
þokkaleg nú og betri en oft á þessum
tíma árs. Nú eru um 100 fastráðnir
starfsmenn hjá fýrirtækinu, auk
undirverktaka. Guðmundur sagði að
flotkvíin, sem fyrirtækið mun vænt-
anlega leigja af Akureyrarbæ, væri
enginn allsherjar bjargvættur, en
hún skapaði aðstöðu til að sinna
verkefnum sem hvorki Slippstöðin
eða aðrir aðilar á íslandi hafa getað
sinnt.
„Þetta er mun minna fýrirtæki en
fyrir 15 árum, þegar við vorum með
um 300 starfsmenn og nýsmíðar í
fullum gangi,“ sagði Guðmundur.
„Nýsmíðar eru náttúrlega ekki til
lengur. Nú á að jafna aðstöðu ís-
lensks skipaiðnaðar þegar á að fara
að leggja af styrki annars staðar.“
Hann sagði að 10-13% styrkir til
skipasmíða í Noregi hefðu leitt til
þess að þar voru smíðuð upp undir
20 fiskiskip sl. 10-15 ár á meðan
íslenskum fyrirtækjum blæddi. „Nú
þurfum við að byggja upp aftur -
sem er ekkert útilokað ef við tökum
okkur á.“
MIÐVIKUDAGUR 25. JANÚAR 1995 25
Ulf Dinkelspiel fyrrum utanríkisviðskiptaráðherra Svíþjóðar
Verðum
að vera
raunsæog
jarðbundin
Norðurlandasamstarfið verður áfram mikil-
vægt ef tryggt er að innihald þess skipti
máli, segir Ulf Dinkelspiel í viðtali við þá
Olaf Þ. Stepfaensen og Steingrím Sigur-
geirsson. Hann telur að Norðurlöndin eigi
ekki að fallast á að dregið verði úr atkvæða-
vægi þeirra innan Evrópusambandsins.
ULF DINKELSPIEL var að-
alsamningamaður Svía í
samningaviðræðunum við
Evrópusambandið um
EES og utanríksviðskiptaráðherra í
ríkisstjórn Carls Bildts, þar sem hann
fór með Evrópumál. Fáir hafa því
jafnmikla yfirsýn yfir stöðu Norður-
landanna í Evrópu og hann. Din-
kelspiel kom í stutta heimsókn hingað
til lands og hefur flutt erindi um
Evrópumál og Norðurlandasamstarf.
Úrslit sænsku þjóðaratkvæðagreiðsl-
unnar um ESB-aðild voru mjögnaum.
Kom það þér á óvart?
„Nei, ég bjóst við að þetta yrði
harður slagur. Ég hélt ávallt að þetta
myndi ganga eftir en var aldrei full-
komlega viss.
Það skildu þó þrátt fyrir allt fímm
prósentustig á milli fylkinganna þó
að á tímabili hafi ég gert ráð fyrir
meiri mun. Þó voru einnig tímabil þar
sem ég var óviss um úrslitin."
En munu þessi naumu úrslit hafa ein-
hver áhrif á afstöðu Svía til stefnu-
mótunar innan ESB?
„Nei, það held ég ekki. Það er
nánast hefð fyrir þvi innan sambands-
ins að lítið skilji að í þjóðaratkvæða-
greiðslum. Það má taka Danmörku
sem dæmi eða Frakkland. Undan-
tekningarnar eru þjóðaratkvæða-
greiðslurnar í Austurríki og á ír-
landi. Nær allar aðrar þjóðaratkvæða-
greiðslur hafa verið jafnar.“
Hvað verður um sænsku nei-hreyfing-
una? Mun hún gufa upp eða telur þú
líkur á því að í Svíþjóð myndist skipu-
lögð hreyfing líkt og í Danmörku, sem
er í stöðugri andstöðu við
Evrópusambandið?
„Ég held ekki að það
sama muni eiga sér stað
og í Danmörku þar sem
hefur myndast mjög sterk
andspyrnuhreyfing utan
flokkanna. Þvert á móti held ég að
flokkarnir, sem hafa verið neikvæðir
í garð ESB, það er Umhverfisflokkur-
inn og Vinstriflokkurinn, muni fylgja
fram stefnu sinni innan þess kerfis,
sem er fyrir hendi.
Af sömu ástæðu held ég ekki að
það muni myndast sterk hreyfing,
sem berst fyrir aukinni Evrópusam-
vinnu, líkt og i Danmörku."
/ kosningabaráttunni voru ein helstu
rök andstæðinga aðildar þau að aðild
myndi breyta hinu sænska samfélagi.
Telur þú að aðild muni t.d. hafa ein-
hver sjáifstæð áhrif á þróun sænska
velferðurkerfisins?
„Ég tel ekki að aðild eða ekki aðild
þýði einhveijar róttækar grundvallar-
breytingar. Það hefur enginn nýr heim-
ur opnast frá og með 1. janúar 1995.
Svíar þurfa hins vegar að takast á
við fjölmörg efnahagsvandamál, sem
eru mjög alvarleg, sama hvaða mæli-
stika er notuð. Það verður auðveldara
að leysa þau vegna aðildarinnar. Það
verður auðveldara að koma á jafn-
vægi í ríkisbúskapnum. Þá hef ég
fyrst og fremst í huga að við höfum
þörf fyrir vöxt í einkageiranum til
að ná slíku jafnvægi. Til lengri tíma
litið getum við ekki viðhaldið núver-
andi halla.
Við höfum því tvo kosti í stöð-
unni. Annað hvort að draga úr út-
gjöldum eða aukinn hagvöxt í einka-
geiranum. Mitt mat er að við þurfum
á hvoru tveggja að halda og í því
sambandi er ekki síst mikilvægt að
lokka erlenda fjárfesta til Svíþjóðar."
/ röðum breskra íhaldsmanna er sú
gagnrýni algeng að það sé erfitt að
berjast fyrir hægristefnu innan Evr-
ópusambandsins. Hvernig lítur þú
sem sænskur hægrimaður á það mál?
„Ég á erfitt með að ímynda mér
af hveiju ætti að vera erfiðara að
beijast fyrir íhaldssamri eða frjáls-
lyndri stefnu innan ESB heldur til
dæmis jafnaðarstefnu. Ég sé það ekki
fyrir mér.“
Algeng rök eru þau að skipulag sam-
bandsins og kerfiþess byggist á skrif-
ræði og sósíalískum hugmyndum.
Allt er hins vegar afstætt í þessum
heimi. Skipulag ESB er ekkert sósíal-
ískara og reglur ekkert fleiri en t.d.
í Svíþjóð. Hins vegar er staðan þann-
ig bæði í Svíþjóð og ESB að beita
ætti nálægðarreglunni í auknum
mæli. Með því á ég við að nauðsyn-
legt er að fara yfir núver-
andi reglur og meta hvaða
ákvarðanir beri að taka
innan ESB og hvaða
ákvarðanir væri betra að
einstök ríki tækju.“
Hver telur þú að verði eða
eigi að vera afstaða Svía á ríkjaráð-
stefnunni um framtíðarskipulag ESB
sem hefst á næsta ári?
„Ég vil ekki tjá mig of mikið um
það að svo komnu máli þar sem við
eigum eftir að eiga víðtækar viðræður
milli flokkanna sem vonandi munu
leiða til sameiginlegrar afstöðu.
Eftirfarandi vil ég þó taka fram:
Það er Svíum í hag að starfsemi ESB
gangi snurðulaust fyrir sig. Ég er
persónulega opinn fyrir því að ákvarð-
anataka innan ESB verði gerð skil-
virkari. Ekki þó þannig að róttækar
breytingar verði gerðar á atkvæða-
vægi milli aðildarríkja.
Það verður að fækka þingmönnum
og ekkert land verður reiðubúið að
afsala sér fulltrúa í framkvæmda-
stjórninni. Hins vegar má velta upp
„EES kemur
ekki í staö
adildar"
ULF Dinkelspiel
Morgunblaðið/Sverrir
hugmyndum um ýmis kerfi þ_ar sem
embætti ganga landa á milli. Ég held
að við verðum að taka upp meiri-
hlutaákvarðanir í auknum mæli en
ekki þó á sviði utanríkis- og öryggis-
mála.
Hvað öryggismálin varðar þá höf-
um við lýst því yfir að við ætlum
ekki að koma í veg fyrir þróun á því
sviði. Það verður stefna Svíþjóðar.
Hins vegar geri ég ekki ráð fyrir að
við munum taka þátt í öryggissam-
vinnunni frá og með 1996.“
Nú er því oft haldið á lofti að rödd
Norðurlanda hafi styrkst með aðild
Svía og Finna ...
„Hún hefur gert það. Tvímæla-
laust.“
En er ekki hætta á að hún veikist á
ný ef niðurstaða ríkjaráðstefnunnar
verður sú að draga úr áhrifum smá-
ríkja?
„Norðurlöndin munu ekki fallast á
það. Ég skil þau sjónarmið stóru fjöl-
mennu ríkjanna að þau vilji ekki láta
fámennu ríkin valta yfir sig. Það verð-
ur hins vegar að mínu mati að leysa
það mál með einhvers konar neitunar-
valdi. Það á ekki að breyta atkvæða-
væginu.“
Telur þú að hin norrænu aðildarríki
ESB, Svíþjóð, Danmörk og Finnland,
muni áfram hafa áhuga á öflugu
norrænu samstarfi?
„Á því leikur enginn vafi þar sem
til eru sameiginlegir norrænir hags-
munir. Það má nefna utanríkis- og
varnarmál, umhverfísmál og atvinnu-
mál. Ég er tiltölulega sannfærður um
að ætli íslendingar og Norðmenn sér
að hafa áhrif á innihald
EES-samkomulagsins verði
það að gerast á ákvörðunar-
mótunarstiginu. Það verður
því mikilvægt að hafa sem
öflugasta norræna sam-
vinnu. Og það er líka okkur
í hag ekki síst til að tryggja sameigin-
legan markað á Norðurlöndum.
Við verðum hins vegar að vera
raunsæ og jarðbundin. Aðlaga sam-
starfið að þörfinni fyrir það. Við verð-
um að tryggja að norræna samvinnan
skipti máli. Að samþykkja hátíðlegar
yfirlýsingar og byggja upp upp nor-
rænar stofnanir, sem eiga ekki að
sinna hinum beinu þörfum fyrir sam-
starfið, held ég að vinni gegn Norður-
landasamstarfi og komi óorði á það.“
En má ekki velta því fyrir sér hvort
menn hafi möguleika á að halda uppi
öflugu samstarfi þó að viljinn sé til
staðar? Mun ekki allur tími og orka
fara í Evrópusamstarfið?
„Ef viljinn er til staðar verður
hægt að halda samstarfinu gang-
andi. Það verður hins vegar ekki
hægt að losa mannafla og fé vegna
einhvers sem skiptir takmörkuðu
máli. Þess vegna tel ég til dæmis að
það eigi ekki að safna saman norræn-
um ráðherrum til að ræða einstök
verkefni, sem unnið er að innan nor- ’
rænu ráðherranefndarinnar. Ég vil 1
ekki kasta verkefnunum á glæ en tel *
að hið pólitíska samstarf eigi að snú- '
ast um aðra hluti. Það á að ræða
heildarstefnumörkunina."
Norski utanríkisráðherrann, Bjern
Tore Godal, sagði í ræðu á norska
Stórþinginu fyrir helgi að Norðmenn
myndu sækjast eftir eins náinni sam-
vinnu og unnt væri við ESB á öllum
sviðum. Er raunhæft að sá sem hafn-
að hefur aðild fái aliar kröfur sínar
í þeim efnum uppfylltar?
„Auðvitað er munur á jiví að vera
aðili og að vera það ekki. Ég hef sjálf-
ur upplifað það hveijir möguleikarnir
á að hafa áhrif eru. Aðildarríki ESB
hafa miklu betri aðgang að upplýsing-
um jafnvel þó að upplýsingarnar séu
í sjálfum sér aðgengilegar.
EES-samningurinn getur aldrei
komið í stað aðildar. Mér hefur frá
upphafi ávallt dottið „Finn-EFTA“
[aukaaðild Finnlands að EFTA á 7.
og 8. áratugnum] í hug þegar EES
hefur komið til umræðu. Þó verður
ekki hægt að teygja EES jafnlangt
og EFTA var á sínum tíma teygt í
átt til Finna, m.a. vegna landbúnað-
arstefnunnar.
Það má segja að Finnar hafi í raun
og sann verið aðilar að EFTA á þess-
um tíma þó að þeir hafi ekki verið
það formlega. Kannski ættum við að
reyna að haga okkur í sam-
ræmi við þá reynslu."
Telur þú að það hefði verið - j
auðveldara að aðlaga EES- \
samninginn fyrir íslend-
inga ef Norðmenn hefðu t
samþykkt aðild? )
„Reynslan kennir okkur að því fleiri
ríki sem eiga hlut að málinu, þeim
mun erfiðara verður að ná nið-
urstöðu. Það áttu sex ríki aðild að
EFTA þegar viðræðurnar um EES
hófust. Ef þau hefðu verið færri hefði
verið auðveldara að samkomulagi.
Þá er sérstaða íslendinga töluverð.
Þið eruð mjög háðir sjávarútvegi og
þau mál eru sérstaklega viðkvæm
hér. Líklega hefði ESB haft ríkan
skilning á þessari sérstöðu. En þegar
ríki hefur beinlínis hafnað aðild að
samstarfi þá verðum við líka að virða
þá ákvörðun.
Auðvitað hef ég engar sannanir á
reiðum höndum um að íslendingar
hefðu náð hagstæðari niðurstöðu ef
Norðmenn hefðu samþykkt aðild. En
það er mín tilfinning.“
„Aðlaga þarf
samstarfið
þörfinni“