Morgunblaðið - 11.02.1995, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 11. FEBRÚAR 1995 31
_____________AÐSENDAR GREINAR_
Flota- og sóknarstýring
Ný sjávarútvegsstefna
- síðari hluti
EFTIRFARANDI fímm höfuðfor-
sendur ættu að vera leiðarljós nýrrar
fískveiðistefnu og eiga sameiginlega
að tryggja hámarksafrakstur þjóðar-
innar af auðlindinni.
Til að ná þeim fram er lagt til að
tekin verði upp aflastýring með því
að stjóma sókn flotans og stærð
hans. Einnig að sett verði á afla-
gjald sem nýtt verði til hagræðingar
í útgerð og beitt við fískveiðistjóm-
unina.
Fimm höfuðforsendur og
h vernig má ná þeim ■
1. Tryggja þarf til frambúðar
óumdeilanlegan eignarrétt þjóðar-
innar á auðlindum íslenska hafsvæð-
isins.
Þessu markmiði má ná með því
að afleggja núgildandi ákvæði laga
um aflahlutdeild og úthlutanir afla-
heimilda. Ekki verður þá lengur rétt-
ur til að framselja aflaheimildir milli
skipa og af þeim ástæðum mun ekki
myndast verð á aflaheimildunum.
Enginn mun þess vegna efast um
fullan eignar- og ráðstöfunarrétt
þjóðarinnar á auðlindinni.
2. Við nýtingu auðlindarinnar
þarf að gæta réttlætis gagnvart
byggðarlögum, sjómönnum, físk-
vinnslufólki og útgerðaraðilum.
Þetta markmið næst í raun með
sóknarstýringu. Því að í sóknarstýr-
ingarkerfi eru eins og var fyrir daga
kvótakerfísins möguleikar útgerðar-
innar fólgnir í umráðarétti yfír skipi.
Sjávarútvegsbyggðimar urðu til
vegna nálægra fiskimiða og físk-
vinnslufólk hefur sest að og fjárfest
í íbúðum og sameiginlegum eignum
sveitarfélagsins vegna þeirrar út-
gerðar og fískvinnslu sem starfrækt
hefur verið í byggðinni. Sama á við
um sjálfa fiskvinnsluna.
Með því að skilja á milli eignarrétt-
ar á skipunum og réttarins til að
draga fisk úr sjó hefur því jafnvægi
verið raskað sem fyrir var. Mörg
dæmi eru um að fiskur sé keyptur á
verði sem kaupandi ákveður nánast
einhiiða af kvótalitlum útgerðaraðil-
um sem verða að leggja hluta síns
kvóta á móti og fluttur þvert yfir
landið til vinnslu.
Þannig er eignarrétturinn á afla-
heimildunum að grafa
undan byggðarlögum
og útgerðaraðilar eru
að verða í hlutverki
vinnuvélaeigenda sem
ýmist verða að sætta
sig við einhliða verð-
lagningu kvótaeigand-
ans eða jafnvel að gera
tilboð í að veiða fyrir
hann.
3. Með stjómkerfí
fiskveiða þarf að stuðla
að bættri meðferð afia,
vemdun smáfisks og
því að veija lífríkið í sjónum fyrir
óheppilegum áhrifum veiðarfæra og
veiðiaðferða. Þessu markmiði verður
best náð með því að allir möguleikar
sem stjómunaraðilar hafa yfír að
ráða verði látnir vinna saman í þessu
augnamiði. Það er að allar ákvarð-
anir um hinar ýmsu takmarkanir
verði teknar með þessi markmið í
huga.
Til að unnt sé að ná árangri em
margvíslegar rannsóknir og eftirlit
nauðsynlegar. Þær rannsóknir em
að hluta til fyrir hendi en mjög skort-
ir á að vitneskja sé fyrir hendi t.d.
um áhrif veiðiaðferða og veiðarfæra.
4. í stjómkerfínu þarf að vera
fólginn hvati til nýsköpunar og hag-
ræðingar í greininni og tryggðir eðli-
legir möguleikar á aðgangi nýrra
aðila til atvinnurekstrar í sjávarút-
vegi. Þetta næst með því að gefa vel
rekinni útgerð með góð skip og góða
áhöfn tækifæri til að njóta árangurs-
ins af því að físka vel. Með því að
nýjungar í veiðarfæmm og veiðiað-
ferðum fái að koma fram í auknum
afla.
Ein aðalröksemd fyrir kvótakerf-
inu hefur verið sú að frjálst framsal
aflaheimilda tryggði hagræðingu í
útgerð og minnkun veiðiflotans. Báð-
um markmiðunum er unnt að ná
með því að fækka skipum í þeim
útgerðarflokkum sem ekki teljast
hafa eðlileg verkefni til lengri tíma
litið. Með því að taka upp aflagjald
sem greiða skal af hveiju lönduðu
tonni og sem haldið skal innan grein-
arinnar skapast möguleikar á að
veita mikla íjármuni til hagræðingar.
Með því að nota aflagjaldið til
mikils sameiginlegs átaks við úreld-
ingu þeirra skipa sem
minnstum þjóðhagsleg-
um arði skila fengju
útgerðimar að njóta
aukinna veiðimöguteika
jafnóðum án þess að
einstakar útgerðir þurfi
að íþyngja sér með
stórátaki í kaupum á
skipi til úreldingar eða
rándýrum kvótakaup-
um eins og nú er.
Með því að losa þjóð-
ina við þau vandamál
sem hafa fylgt ígildi
eignarréttar á afla-
heimildum, en eitt af
þeim er að það hefur
gjörsamlega ruglað alla
verðmætamyndun í útgerð.
Verð á aflakvótum hefur í reynd
tekið mið af jaðarkostnaði þeirra
útgerða sem best hafa staðið og
hafa í raun verið að nýta sér mögu-
leika á að spara sér skattgreiðslur
með kvótakaupum og eða verið að
keyra niður hráefnisverð í krafti
veiðiheimildanna.
I upphafí umræðunnar var því
haldið fram að kvótaverð myndi ráð-
ast þegar til lengri tíma væri litið
af kostnaðarverði nýs skips og ávöxt-
unarkröfunni á peningamarkaði.
Þetta hefur gjörsamlega brugðist.
Með því að leggja af kvótakerfið
mun verðmæti útgerða aftur fara að
ráðast af ástandi skipsins og veiði-
möguleikum eins og var fyrir daga
þess.
Nýir aðilar munu af fyrrgreindum
ástæðum fá möguleika á að kaupa
skip með veiðileyfí. Eftir að kvóta-
kerfíð verður aflagt verður skip og
veiðiheimild þess óaðskiljanleg og
verð skips sem útgerðareiningar mun
fara eftir þeim arði sem hægt er að
hafa af rekstri þess en ekki eftir
jaðarkostnaði veiðiheimilda eins og
nú.
5. Rannsóknir á sviði sjávarút-
vegs þarf að stórauka til að gera
mögulegt að ná þeim markmiðum
sem nauðsynlegt er að setja til að
tryggja hámarksafrakstur af þessari
sameiginlegu auðlind þjóðarinnar.
Þetta er í raun algjör forsenda þess
að hægt verði að stjóma nýtingu
auðlindarinnar skynsamlega með
langtímahagsmuni þjóðarinnar að
leiðarljósi.
Sá aðili sem stjómar nýtingu líf-
ríkisins þarf að hafa fullkomlega
Lagt er til að innheimt
verði aflagjald, segir
Jóhann Ársælsson, og
með-því stýrt sókn í
mismunandi tegundir.
vald á því að tryggja að nægilegar
rannsóknir séu fyrir hendi til að
stjórnunin nái markmiðunum sem
sett em.
Veiðistýringin
í veiðistýringunni sem hér er langt
til að tekin verði upp er að fínna
ýmsar af þeim takmörkunum sem
em nú þegar í notkun en þeim yrði
beitt öðmvísi en nú svo sem skipt-
ingu í veiðisvæði, svæðalokunum,
takmörkunum veiðarfæra á til-
teknum svæðum.
En einnig þarf öðmvísi takmark-
anir t.d. að mismuna veiðarfæram
eftir áhrifum þeirra á lífíð í sjónum.
Skipta þarf flotanum í útgerðar-
flokka og ef of mörg skip em í út-
gerðarflokki þarf að takmarka sókn-
ina með því að úthluta tilteknum
flölda sóknardaga til viðkomandi út-
gerðarflokks.
Sjávarútvegssjóður
Lagt er til að innheimt verði sér-
stakt gjald, „aflagjald", sem ætlað
er að hafa margvíslegan tilgang.
Með því má hafa áhrif á sókn í
mismunandi tegundir og einnig á
sóknarálagið innan tegundarinnar til
dæmis með því að hafa það hærra á
smáum físki. Þá er hægt að hafa
áhrif á gæði með því að hafa gjaldið
hærra á lélegum fiski. Með aflagjald-
inu skal mynda sjóð sem nýta má í
margvíslegum tilgangi í þágu sjávar-
útvegsins.
Sjóðnum er ætlað að bera uppi
kostnað af þeim rannsóknum sem
nauðsynlegar era til að stjómin nái
þeim markmiðum sem sett eru um
sjálfa stjórnunina og þjóðhagslega
arðsemi.
Ýmsum öðmm markmiðum má ná
með þessum sjóði t.d mætti fella nið-
ur öll gjöld sem em innheimt af út-
gerðinni vegna þjónustu stjómkerfis-
ins. Þessi „sjávarútvegssjóður" tæki
við hlutverki Þróunarsjóðs vegna
Jóhann Ársælsson
úreldinga fískiskipa og sjálfsagt
væri að nota hana til einföldunar og
hagræðingar þar sem því yrði við
komið.
Hvernig stjórnkerfið starfar
Skipta mætti veiðistýringunni í
fjögurra mánaða tímabil. Eftir hvert
tímabil em allar nýjustu upplýsingar
metnar, um ástand fiskistofna, um
veiðar, um áhrif veiðarfæra og hvað
annað sem máli skiptir til að físk-
veiðistjórnin nái markmiðum sínum.
A grundvelli nýjustu upplýsinga
skal spá um ástand fiskistofna end-
urmetin og framlengd þannig að
ævinlega er verið að vinna með nýja
heilsársspá og á gmndvelli hennar
gerðar nýjar tillögur um beitingu
hinna ýmsu takmarkana sem áður
hefur verið lýst.
Þær ákvarðanir sem teknar verða
munu síðan gilda um sama tímabil
að ári. Þannig á stjórnunin að gefa
öllum sem hlut eiga að máli nægan
tíma til að laga sig að nýjum ákvörð-
unum.
Leitast skal við að sem flestar
ákvarðanir verði teknar með löngum
fyrirvara en þó verður stjórnunaraðil-
inn að hafa svigrúm til að bregðast
við breytilegum aðstæðum, þær geta
komið upp hvað varðar hvaða físki-
stofn sem er en þó er líklegast að
skemmsti tími til ákvarðana verði
hvað varðar stjóm á veiði uppsjávar-
físka.
Þessi stjórnunaraðferð byggir á
þeim gmnni að allar ákvarðanir skuli
skoða í heildarsamhengi, en að upp-
lýsingar um stærð fiskistofna geti
aldrei orðið mjög nákvæmar hvað
varðar einstök ár á viðkomandi veiði-
svæði og þess vegna eðlilegt að
sveiflur séu á veiðinni milli ára eftir
því hvað mikill fiskur gengur á mið-
in. Heildarsóknina þarf þó að sníða
að áætlunum um stærð fískistofn-
anna.
Fyrst og fremst ber að horfa á
stjórnunina til lengri tíma og aðlaga
sóknina að viðkomandi veiðisvæði
með það í huga að heildarárangurinn
verði sem bestur, hvert svæði vegið
og metið og stjóminni þannig hagað
að ekki verði um rányrkju að ræða.
Hér hefur í grófum dráttum verið
gerð grein fyrir hugmyndum sem
urðu til í málefnahópi Alþýðubanda-
lagsins um sjávarútvegsmál í þeirri
von að samanburður hugmynda og
umræða skili okkur að lokum betri
fískveiðistjómun.
Höfundur er alþingismaður fyrir
Alþýðubandalagið í
Vesturlandskjördæmi.
Vertu áfram í öruggustu veröbréfunum.
Opib í dag
laugardag 11-16
| Notaðu daginn í dag til að innleysa spariskírteinin þín
og tryggja þér 5,3% verðtryggða vexti á spariskírteinum ríkissjóðs
eða 8,5% gengistryggða vexti á ECU-tengdum spariskírteinum.
Ráðgjafar okkar eru þér til halds og trausts,
gefa þér góð ráð og veita nánari upplýsingar.
ÞJÓNUSTUMIÐSTÖÐ
RÍKISVERÐBRÉFA
Hveríisgötu 6, stmi 562 6040