Morgunblaðið - 11.02.1995, Blaðsíða 24

24 LAUGARDAGUR 11. FEBRÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
ÁHRIF ESB-AÐILDAR Á NORÐURLANDASAMSTARF
Þrír íslendingar í þjónustu
norrænu ráðherranefndarinnar
um norrænt samstarf
Samstarfið
breytist en
er áfram
nauðsynlegt
Morgunblaðið/jt
NOKKRIR íslendingar starfa hjá Norrænu ráðherranefndinni í Store Strandstræde skammt frá
Nýhöfninni í Kaupmannahöfn. Þremenningarnir á myndinni eru deildarstjórar og eru frá vinstri:
Gunnar Sandholt, Tryggvi Felixson og Ólafur Kvaran.
Hvað verður um samstarf Norðurlandanna
ef flest þeirra verða komin í ESB efbir fáein
ár? Þrír íslendingar sem starfa hjá Norrænu
ráðherranefndinni í Kaupmannahöfn velta
því fyrir sér og lýsa helstu þáttum í starfí
sínu en í samtali við Jóhannes Tómasson
kemur fram að þeir telja að samstarfíð verði
ekki síður mikilvægt þótt það breytist með
aðild fleiri þjóða að ESB.
AÐILD Svíþjóðar og Finn-
lands að Evrópusam-
bandinu mun breyta
áherslum í norrænu
samstarfi; það gæti aukist á sum-
um sviðum og ef til vill minnkað
á öðrum en það verður áfram jafn
nauðsynlegt. Norðurlöndin hafa
góða aðstöðu til að leggja línur
og ráða framvindu mála í sam-
starfí við aðrar Evrópuþjóðir innan
ESB. Samstarfið hefur breyst á
síðustu árum og nægir þar að
nefna stóraukinn áhuga landanna
á samstarfi við Eystrasaltsríkin.
Þetta sögðu þeir Tryggvi Felix-
son, Ólafur Kvaran og Gunnar
Sandholt, sem starfa allir sem
deildarstjórar eða ráðgjafar hjá
Norrænu ráðherranefndinni í
Kaupmannahöfn, í samtali við
blaðamann Morgunblaðsins. Þeir
telja að samstarf Norðurlandanna
verði áfram náið og mikið eins og
verið hefur í áratugi, bæði á sviði
hins opinbera og hinna fjölmörgu
félagasamtaka.
„Hlutverk mitt er að aðstoða
við samstarf fjármála- og sam-
gönguráðherra og undir það falla
til dæmis samskipti við Norræna
fjárfestingabankann og Norræna
hagrannsóknaráðið en Islendingar
hafa haft margvíslegt gagn af
samstarfí um þessa málaflokka,"
segir Tryggvi Felixson sem starfað
hefur í Kaupmannahöfn síðustu
þijú árin. „Ráðherranefndin legg-
ur meginlínur í þessu starfi og
með auknum áhuga á Eystrasalt-
slöndum hafa komið upp ýmis
verkefni þar, til dæmis tækni-
aðstoð og ráðgjöf varðandi í'jár-
festingar sem öll Norðurlöndin
hafa tekið þátt í. Nú er í gangi
sérstakt átak um þessar fjárfest-
ingar þar sem bæði Norræni fjár-
festingabankinn og Evrópski þró-
unarbankinn koma við sögu.“
Á sviði samgöngumála segir
Tryggvi að Norðurlöndunum sé
nauðsynlegt af landfræðilegum
ástæðum að starfa náið saman:
„Löndin þurfa til dæmis að vera
samstiga í uppbyggingu í vega-
málum, ákveða sameiginlega
hveijar skuli vera aðalleiðir um
löndin. Nú liggur til dæmis fyrir
að ákveða hvernig leggja skuli
aðalleiðir um Norðurkollu en þetta
á bæði við vega- og járnbrauta-
samgöngur. Islendingar koma
kannski ekki beint við sögu í þess-
um efnum en þeir hafa notið góðs
á öðrum sviðum samgöngumála,
t.d. hvað varðar upplýsingar og
rannsóknir um umferðaröryggis-
mál. Það sama má segja um at-
vinnu- og efnahagsmál, Norður-
löndin hafa leitað sameiginlegra
lausna á sameiginlegum vanda-
málum. íslendingar geta haft mik-
ið gagn af samstarfí við stórþjóðir
gegnum Norðurlöndin þótt þau
gangi flest í ESB,“ segir Tryggvi
ennfremur.
Samvinna og
verkaskipting
Gunnar Sandholt er deildar-
stjóri þeirrar deildar sem annast
félags- og heilbrigðismálasam-
vinnuna en undir hana falla m.a.
samningar landanna um gagn-
kvæm félagsleg réttindi. „Þeir
samningar eru orðnir svo sjálf-
sagðir að menn gleyma því að
ekki er mikið flóknara mál að
flytja frá Ólafsvík til Óðinsvéa en
frá Hólmavík til Hafnarfjarðar,“
segir Gunnar. Reglur Evrópska
efnahagssvæðisins koma nú að
mestu í stað þessara samninga.
Nokkrir hópar falla þó utan evr-
ópsku reglnanna, til dæmis þeir
sem ekki hafa áunnin réttindi frá
vinnumarkaðnum. Því hefur
reynst nauðsyn að útbúa nýja
samninga til að tryggja rétt þeirra.
„Deildin sér einnig um rekstur
nokkurra samnorrænna stofnana
og verkefna á sviði heilbrigðis- og
félagsmála," bætir Gunnar við og
nefnir til dæmis Norræna heilsu-
vemdarháskólann og háskóla fyrir
stjómendur í félagsmálaþjón-
ustunni, en báðir skólarnir eru í
Gautaborg og hafa margir Islend-
ingar sótt þangað framhalds-
menntun. „Þriðji skólinn sem er
fyrir starfsfólk í málefnum dauf-
blindra, þeirra sem eru hvort
tveggja blindir og heyrnarlausir,
er í Alaborg. Hann er stjömudæmi
um vel heppnaða norræna sam-
vinnu. Löndin reka saman mjög
sérhæfða stofnun sem þjónar fáum
einstaklingum í hveiju landi.
Ávinningurinn er augljós og hag-
kvæmnin mikil enda stofnunin í
forystu í Evrópu á sínu sviði.
íslendingar hafa nýtt sér rann-
sóknir, athuganir og aðstöðu hjá
norrænum stofnunum, sjáðu til
dæmis norrænu lyfjanefndina, en
landinn hefur líka lagt sitt af
mörkum. Heilsuverndarháskólinn
gengur t.d. gegnum mikla end-
urnýjun lífdaga um þessar mundir
undir traustri forystu Davíðs Á.
Gunnarssonar spítalaforstjóra sem
er stjómarformaður skólans.
Nýtt verkefni sem komin er góð
reynsla á er Þróunarsjóður
hjálpartækja fyrir fatlaða sem
styður nýsköpun og vöruþróun
einkum með hátæknileg hjálpar-
tæki sem eru til dæmis í sam-
keppni við evrópsk. Þetta hefur
þýðingu fýrir norrænan hjálpar-
tækjaiðnað, en þó ennþá fremur
þýðingu fyrir framgang siðferði-
legra hugmynda sem ekki mega
verða undir við evrópska samrun-
ann. Grundvallarmunur er t.d. ráð-
andi í hugmyndum Norður-
landabúa og einkum Suður-Evr-
ópubúa um fötlun. Með grófri ein-
földun má segja að portúgalskur
hjólastóll sé smíðaður til hagræðis
fyrir þann sem ýtir honum. Nor-
rænn stóll miðast hins vegar við
að helst þurfi enginn að ýta!“
Þá segir Gunnar að staðlar
muni verða ráðandi um gæði vöru
og þjónustu í Evrópu og á Norður-
löndum á næstu árum hvað sem
líði aðild einstakra landa, til dæm-
is á sviði hvers kyns tækja sem
notuð eru í heilbrigðiskerfinu bæði
til meðferðar og endurhæfingar.
„Meira en 700 slíkir staðlar eru
nú í smíðum. Þar verða Norður-
löndin að gegna lykilhlutverki til
að ná gæðastöðlum á hærra svið
en verið hefur með ýmsum öðrum
Evrópuþjóðum. Það getur senni-
lega aðeins gerst með sameigin-
legu átaki landanna.
Það gefur augaleið að með sam-
starfi sem þessu, sérhæfíngu og
skynsamlegri verkaskiptingu, geta
þjóðirnar sparað sér fjármuni og
þetta kemur ekki síst íslendingum
til góða sem oft hafa ekki burði
til að koma einir á fót öflugum
stofnunum.“
■ íslendingar
geta haft mikið
gagn af samstarfi
við stórþjóðir
gegnum Norður-
löndin þótt þau
gangi flest í ESB
■ Samningar um
félagsleg réttindi
eru orðnir svo
sjálfsagðir að
menn gleyma því
að ekki er mikið
flóknara mál að
flytja f rá Ólafsvík
til Oðinsvéa en frá
Hólmavík til Hafn-
arfjarðar
■ Portúgalskur
hjólastóll er smíð-
aður til hagræðis
fyrir þann semýt-
ir honum. Nor-
rænn stóll miðast
hins vegar við að
helst þurfi enginn
að ýta!
■ ESB-aðild ætti
að brýna Norður-
landaþjóðir til að
halda enn betur
saman á sviði
menningarmála
Aukin menningar-
samvinna
Á sviði mennta- og menningar-
mála er samstarf Norðurlanda
einna mest og er áætlað að veija
til þess um þremur milljörðum ís-
lenskra króna á þessu ári. í menn-
ingardeildinni starfa 25 manns og
segir Ólafur Kvaran deildarstjóri
að ákveðið hafi verið að auka þetta
samstarf á næstu árum. Þannig
hafí norrænu menningarmálaráð-
herrarnir tekið frumkvæði að ýms-
um nýjum málaflokkum á síðasta
ári. „Hlutverk okkar sem starfa
hér í menningarmáladeildinni er
að hrinda í framkvæmd þeirri
menningarpólitísku stefnu sem
ráðherranefndin markar. Ég hef
hér í stofnuninni umsjón með lista-
sviði, sem er samstarf norrænna
listnefnda og stofnana, sem veita
styrki til ýmissa verkefna og hafa
til ráðstöfunar um 200 milljónir
íslenskra króna árlega. Þetta á við
um samstarf á sviði bókmennta,
myndlistar, tónlistar og leiklistar
og ýmis samstarfsverkefni tengd
þessum listum.
Síðan fellur undir starfssvið
mitt að hafa umsjón með Norrænu
listamiðstöðinni á Sveaborg í Finn-
landi sem fyrst og fremst framleið-
ir farandsýningar um Norðurlönd
og Norrænu safnanefndinni sem
er ný nefnd á vegum ráðherra-
nefndarinnar. Hún á að koma á
auknu samstarfí milli lista- og
menningarsögulegra safna bæði
hvað varðar samvinnu um sýning-
ar og rannsóknir. Ég tel mjög
mikilvægt að menningarsamstarf
Norðurlandanna haldi áfram ekki
síst þegar þrjú eða fjögur Norður-
landanna verða komin í ESB og
sé raunar ekki annað en að það
ætti fremur af ýmsum ástæðum
að eflast því að aðild ætti að brýna
þessar þjóðir til að halda enn bet-
ur saman á þessu sviði.“
Ólafur segir að norrænt menn-
ingarmálasamstarf sé íslending-
um mikilvægt: „Við höfum fengið
mikið út úr þessu samstarfi og við
höfum líka mikið fram að færa.
Það á bæði við um samskipti lista-
manna á hinum ýmsu sviðum og
samvinnu stofnana og félagasam-
taka. Af nýjum og spennandi verk-
efnum sem menningardeildin hef-
ur haft frumkvæði að og auglýst
nýverið má nefna ferðastyrkja-
kerfi fyrir unga listamenn innan
allra listgreina og er ætlað að
auðvelda ungum listamönnum að
ferðast innan Norðurlandanna."
Höfundur er sjálfstætt storfandi
blaðamaður sem skrifar að
staðaldri fyrir Morgunblaðið.