Morgunblaðið - 25.02.1995, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 25. FEBRÚAR 1995 33
AÐSENDAR GREINAR
„Barátta“ stúdenta
í ÞESSARI grein mun ég leitast
við að gagnrýna afstöðu þeirra
háskólastúdenta sem telja sig mál-
pípur háskólasamkundunnar og
barist hafa fyrir „bættum hag“
þeirra sem þar stunda nám.
Hinn 28. febrúar næstkomandi
fara fram árlegar kosningar til
stúdentaráðs og háskólaráðs HÍ.
Þar gefst hinum almenna nemanda
kostur á því að taka afstöðu með
annarri af tveimur fylkingum sem
í framboði eru, en tveir listar hafa
tilkynnt þátttöku þegar þetta er
ritað. Sagt hefur verið að fylking-
amar tvær endurspegli þær póli-
tísku andstæður sem að miklu leyti
hafa mótað stjórnmálaumhverfi
nútímans. Annars vegar Vaka,
fylking þeirra sem telja sig til
hægri á hinu sígilda leikborði
stjómmálanna, og svo hins vegar
Röskva, fylking vinstrimanna. í
þau tæp þrjú ár sem höfundur
hefur stundað nám við HÍ hafa
þessar tvær fylkingar barist hat-
rammlega innbyrðis og skaðað að
mörgu leyti þá hagsmuni sem þeim
er ætlað að standa vörð um og
efla. Hafa forvígismenn fylking-
anna rökstutt þessa valdabaráttu
með skírskotun til „hægri og
vinstri baráttunnar“ sem þeir telja
að sé til staðar í hugmyndafræði
fylkinganna. Spurning sú sem
rædd verður í þessari grein varðar
eðli og orsök þessarar baráttu.
Verður hér annars vegar skírskot-
að til baráttu stúdenta innbyrðis
og hins vegar hagsmunabaráttu
allra stúdenta út á við.
Barátta fylkinganna hefur fyrst
og fremst einkennst af þröngsýni
og þeirri afstöðu að ávallt sé nauð-
synlegt að „vera á móti“. Skyn-
samur maður veit að eðlilegast er
að leysa vandamál að loknu heild-
stæðu mati á þeim þáttum sem til
skoðunar eru. Ef tekið hefur verið
mið af andstæðum sjónarmiðum
við slíka úrlausn eru meiri líkur
til þess að ákjósanleg niðurstaða
fáist. Þessi sjónarmið málefnalegr-
ar ákvarðanatöku hafa að engu
orðið hjá kjörnum fulltrúum stúd-
enta. Hagsmunagæsla stúdenta
hefur því miður verið því marki
brennd að lítið sem ekkert mark
hefur verið tekið á þeim viðhorfum
sem komið hafa frá „hinni“ fylk-
ingunni. Baráttan hefur snúist upp
í andhverfu sína þar sem fylking-
amar hafa barist gegn hvor ann-
arri á kostnað stúdentasamfélags-
ins í heild. Er svo komið að forvíg-
ismenn geta vart talast við, hvað
þá unnið saman að lausn þeirra
íjölmörgu vandamála sem við er
að glima.
A það ber að líta að niðurstaða
stúdentakosninga í Háskólanum
er sjaldnast þannig að einn aðili
hljóti afgerandi stuðning. Vegast
þar að sjálfsögðu á mismunandi
hugmyndir. Hafa þessar hugmynd-
ir hins vegar það sameiginlega
Vinnubrögðum í stúd-
entaráði þarf að breyta,
segir Róbert Spanó.
Með breyttum hugsun-
arhætti eða breyttu
stjórnkerfi.
markmið að bæta kjör stúdenta. í
ljósi þess, hlýtur að teljast óeðlilegt
að virða sjónarmið tæplega helm-
ings allra stúdenta að vettugi án
umræðu. Er með þessum orðum
ekki verið að ásaka aðra fylking-
una frekar en hina, enda hafa þær
báðar gerst sekar um slík vinnu-
brögð í áraraðir.
Sumir segja að togstreita
tveggja eða fleiri aðila um réttar
leiðir í hagsmunabaráttu tiltekins
hóps manna sé óumflýjanleg. Er í
því samhengi oft skírskotað til lög-
gjafarsamkomunnar og bent á að
pólitík sé í eðli sínu sú sama, í
Háskólanum og á hinu háa Al-
þingi. Jafnvel þótt fallast megi á,
að eðli stjórnmálanna sé svipað á
hvaða vettvangi sem er, leyfi ég
mér að efast um að fyrrnefndur
samanburður á Háskólanum og
Alþingi sé að öllu leyti tækur.
Verður í þessu sambandi að líta
til þess að stúdentar eru þjóðfé-
lagshópur sem samfé-
lagið skoðar sem eina
heild. Má jafnframt
segja að stúdentar séu
ákveðin stétt með
sameiginlega hags-
muni. Slíkar stéttir
hafa oftast eitt stétt-
arfélag til að gæta
þeirra hagsmuna sem
sameinar þær. Kjörnir
fulltrúar þjóðarinnar
sem sitja á Alþingi
verða hins vegar að
kljást við hagsmuna
árekstra ólíkra stétta.
Gerir hver stétt um sig
jafnframt mismunandi
kröfur byggðar á mismunandi for-
sendum. A Alþingi sitja fulltrúar
stjórnmálaafla sem byggja stefnu
sína á ólíkum hugmyndum um
hvaða hagsmuni ber að hafa að
leiðarljósi. Áhersla á hagsmuni sjó-
manna getur t.a.m. haft slæm áhrif
á stöðu bænda, o.s.frv. í stúdenta-
ráði sitja hins vegar fulltrúar stúd-
enta og starfa fyrir stúdenta og
enga aðra. Barátta stúdenta fyrir
bættum kjörum er barátta gagn-
vart ytri öflum í samfélaginu.
Hagsmunabarátta stúdenta er því
sameiginleg barátta einnar stéttar
manna, þar sem einstakir sigrar
eru allri stéttinni til hagsbóta.
Sú sundrung sem hefur einkennt
hagsmunabaráttuna undanfarin ár
hefur haft þær afleiðingar í för
með sér að framfarir á mikilvæg-
um sviðum hafa nánast engar orð-
ið. Aðalorsök vandans er að mati
höfundar sá háttur sem hafður er
á ákvarðanatöku í málefnum stúd-
enta. Stjórnkerfi stúdentaráðs og
þau vinnubrögð sem
þar hafa verið viðhöfð
í gegnum tíðina, bjóða
beinlínis upp á þann
raunveruleika sem
stúdentar við Háskól-
ann búa við. Sá hluti
stúdenta sem situr í
minnihluta hverju
sinni fær engu áorkað
þar sem andstæð sjón-
armið eru ekki vegin
og metin á málefna-
legan hátt. Fulltrúar
stúdenta í mikilvæg-
um nefndum á vegum
stúdentaráðs eru boð-
berar einnar túlkunar
á lausn ákveðinna vandamála. Skal
því engan undra að engin merki
sjáist um lausn þessara vanda-
mála.
Niðurstaðan er því sú að vinnu-
brögðum í stúdentaráði þarf að
breyta. Hvort sem það verður gert
með breyttum hugsunarhætti eða
með breytingu á reglum þeim er
gilda um stjórnkerfi stúdentaráðs.
Fram hafa komið margar ágætar
tillögur er að þessu lúta. Ljóst er
að hugmyndir fylkinganna á hinum
ýmsu sviðum verða að engu þegar
að framkvæmdarþætti þeirra kem-
ur ef ekkert verður að gert. Það
hlýtur því að vera krafa allra stúd-
enta að fylkingarnar leggi aukna
áherslu á bætt stjórnkerfi og hug-
myndir um málefnalegri ákvarð-
anatöku í komandi kosningum.
Aukin samvinna beggja aðila mun
koma öllum stúdentum til góða.
Höfundur er laganemi við Háskóla
íslands.
Róbert Spanó
Stúdentaráðskosningar
Samstöðu um sókn
ÞAÐ ER ekki langt síðan að það
voru alkunn sannindi að menntun
væru forréttindi fyrir fáa útvalda
í þessu þjóðfélagi. Fyrir fjöldann
var menntavegurinn grýtt slóð og
þeir voru færri en hinir sem kom-
ust á leiðarenda. Hin síðari ár hef-
ur öll þróun verið hröð, ekki síst á
sviði menntamála í
víðtækum skilningi
þess orðs. Einn liður í
þessari þróun er til-
koma sérstakrar
námsaðstoðar af hendi
ríkisins til þjóðfélags-
þegnanna.
Égum migfrá
mér til LIN
Menn hafa reynt að
orða það með misjöfn-
um hætti hver tilgang-
ur starfsemi Lánasjóðs
íslenskra námsmanna
sé. Hugtakið jafnrétti
til náms kemur þar oft
upp og er þá átt við
að tilgangur sjóðsins
snúi að einstaklingnum. Þetta má
til sanns vegar færa svo langt sem
það nær en sjálfum hefur mér fund-
ist það liggja nær að tala um tví-
þættan tilgang LÍN. Einstaklingur-
inn hefur þar augljósa hagsmuni,
möguleikar hans til að þroska hæfi-
leika sína geta í mörgum tilfellum
verið undir tilvist lánasjóðsins
komnir. En hér má ekki gleyma
þætti ríkisins sjálfs, sem að mínu
mati er sá aðili sem á endanum
hagnast mest á starfsemi sjóðsins.
Það er nefnilega meira en orð að
menntun sé hagkvæmasta fjárfest-
ing sem ríkið getur lagt fé sitt í.
Ég um mig frá mér til hvers?
Það þarf vart að orða mikilvægi
þess að sátt og samstaða ríki um
starfsemi jafn mikilvægs hluta af
menntakerfí þjóðarinnar sem lána-
sjóðurinn er. Staðreyndin er hins
vegar sú að stöðugar deilur hafa
staðið um sjóðinn undanfarin ár,
deilur sem fyrst og fremst snúast
um það hvort hann nær tilgangi
sínum miðað við það regluverk sem
hann býr við.
Tvíþættur tilgangur
gagnkvæmur vandi
Gagnvart einstaklingnum er það
fyrst og fremst þrennt sem stingur
í augu þegar saman er borinn til-
gangurinn og raun-
veruleikinn. I fyrsta
lagi má nefna þær
kröfur sem LÍN gerir
til einstaklingsins,
námsmannsins, um
námsframvindu. Þess-
ar kröfur eru oft ekki
í samræmi við þær
kröfur sem Háskólinn
sjálfur gerir til stúd-
enta svo augljóst er að
hér þarf samræming
að eiga sér stað að við-
bættu auknu svigrúmi.
I öðru lagi má nefna
þá staðreynd að náms-
lán eru eftirágreidd.
Það þýðir í raun að
námsmenn þurfa að
leita eftir bankalánum til að standa
undir framfærslu sinni, misserum
og jafnvel árum saman. Ef menn
viðurkenna að tilgangur LÍN sé að
stuðla að aukinni menntun með því
að lána stúdentum fyrir fram-
færsluþörf þeirra á námstíma ligg-
ur í augum uppi að eftirágreiðslu-
kerfíð er óeðlilegt. Hér er bæði
verið að halda og sleppa. Skynsem-
in hlýtur því að bjóða mönnum að
stefna að mánaðargreiðslum
námslána sem verði fyrirfram-
greidd. Slíka ákvörðun má taka í
nokkrum skrefum en lokatakmark-
ið væri skýrt.
í þriðja lagi má nefna þær hörðu
kröfur um endurgreiðslu lána sem
LIN gerir. Þær eru nú svo háar
að öruggt má telja að stór hluti
námsmanna stefni beina leið í van-
skil og greiðsluþrot gagnvart sjóðn-
um. Seint verður slík stefna talin
stuðla að því að LÍN nái tilgangi
sínum. Hér er gerð einföld tillaga
að lausn. Hluti endurgreiðslna auk
vaxta verði gerð frádráttarbær frá
Nái námslánakerfíð
ekki tilgangi sínum
gagnvart einstaklingn-
um, nær það ekki held-
ur, að mati Almars
Guðmundssonar,
tilgangi sínum
gagnvart ríkinu.
skatti. Heildarendurgreiðslubyrði
myndi þannig lækka.
Gagnvart ríkinu virðist svarið
augljóst. Nái námslánakerfíð ekki
tilgangi sínum gagnvart einstakl-
ingnum, gerist það ekki heldur
gagnvart ríkinu. Ástæðan er ein-
faldlega sú að auður ríkisins býr í
þegnunum, þeir eru í raun ríkið
sjálft.
Samstaða um sókn frá
sút til sigurs
Umræða um Lánasjóð íslenskra
námsmanna má ekki snúast um
ásakanir og andstæðar skoðanir.
Til þess eru hagsmunirnir of miklir
auk þess sem þeir eru í raun sam-
eiginlegir. Umræðan á að snúast
um þá möguleika sem fyrir hendi
eru til að gera breytingar á núver-
andi kerfi. Verði niðurstaðan
óásættanleg liggur beint við að líta
til nágrannalandanna um fyrir-
myndir að nýju lánasjóðskerfi. Slík
kerfi byggja flest á samspili náms-
styrkja og námslána. Vissulega
fylgja slíkum kerfum gallar en
einnig kostir sem spennandi er að
skoða í íslensku samhengi. Mikil-
vægast er að samstaða ríki um
sókn í lánasjóðsmálunum sem leiði
til sigurs. Sá sigur verður okkar
allra.
Höfundur er hagfræðinemi og
skipar 4. sæti á iista Vöku, félags
lýðræðissinnaðra stúdenta, til
stúdentaráðskosninga.
Almar
Guðmundsson
Stúdentakosningar
Stúdentalíf
í miðbæinn
FÉLAGSSTOFN-
UN stúdenta er
hagsmunafyrirtæki
í eigu stúdenta við
Háskóla íslands.
Hlutverk þess er
m.a. að bjóða stúd-
entum vel staðsett
leiguhúsnæði á sem
bestum kjörum. FS
sér um byggingu og
rekstur stúdenta-
garðanna og er
stefnan að hver
byggingareining
standi undir sér.
Ætlunin hefur aldrei
verið að fara út í
samkeppni við almennan leigu-
markað og því þekkjast ekki hjá
FS þær sveiflur sem vart verður í
leiguverði á almennum markaði.
Uppbygging húsnæðis fyrir stúd-
enta hefur verið hröð á síðustú
árum. Nýjasta dæmið er Ásgarða-
hverfið sem verið er að reisa við
Eggertsgötu. Þar hafa þegar verið
teknar í notkun tvær byggingar
og er önnur þeirra sérstaklega
ætluð barnafólki í Háskólanum.
Fleiri byggir.gar verða reistar til
ársins 2.000 og í þeim verða 57
íbúðir alls.
íbúðir á efri hæðum
Á sl. ári var Félagsstofnun stúd-
enta kynnt rækilega meðal há-
skólafólks og við það jókst eftir-
spurn eftir húsnæði á vegum FS
um 40%. Röskva vill koma til móts
við þessa miklu eftirspurn stúdenta
eftir húsnæði á stúdentagörðum.
Stefna Röskvu er að Félagsstofnun
taki þátt í nýju og spennandi átaki
sem Reykjavíkurborg er að hrinda
í framkvæmd. Átakið nefnist
„íbúðir á efri hæðum“ og snýst um
að gera upp óriotað húsnæði á efri
hæðum verslunarhúsa og fyrir-
tækja í miðbæ Reykjavíkur. Þannig
er ætlunin að hleypa meira lífí í
miðbæinn. Stúdentum
var boðin þátttaka í verk-
efninu og hefur starfs-
hópur stúdenta þegar
athugað hversu margar
íbúðir komast í gagnið
með þessu átaki. í ljós
kom að stúdentum
standa til boða 200 íbúð-
ir en eigendur þeirra hafa
lýst yfír vilja að taka
þátt í verkefninu.
Fersk og spennandi
hugmynd
Röskva mun beita sér
fyrir því að átakið „íbúð-
ir á efri hæðum“ verði
framkvæmt. Verkefnið er mjög
spennandi og í því felst raunhæfur
möguleiki á að auka framboð á
húsnæði sem stúdentum stendur
Röskva vill mæta eftir-
spum stúdenta eftir
húsnæði, segir Sunna
Snædal, sem hér
fjallar um Félags-
stofnun stúdenta.
til boða. Félagsstofnun hefur í raun
þijá möguleika á þátttöku í verk-
efninu. Sá fyrsti er að FS eignist
íbúðir í miðbænum, annar er sá að
Félagsstofnun geri kaupleigusamn-
inga og kostnaður við lagfæringar
á íbúðunum mæti kaupleiguverði í
einhvern tíma, sá þriðji er að FS
hafi íbúðir í umboðsleigu. Óháð því
hvaða leið verður fyrir valinu er
ljóst að „íbúðir á efri hæðum“ er
fersk hugmynd sem mun hleypa
lífi í gamla miðbæinn.
Höfundur skipar 5. sæti á lista
Röskvu til Stúdentaráðs.
Sunna Snædal