Morgunblaðið - 25.02.1995, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
LAUGARDAGUR 25. FEBRÚAR 1995 35
manngerð kom líka greinilega í ljós
þegar hann 21 árs settist í Sam-
vinnuskólann. Hann náði góðum tök-
um á náminu og tók gott próf, þrátt
fyrir veikindaforföll. Hann var m.a.
mjög góður stílisti. A þessum árum
var hann orðinn harðsnúinn jafn-
aðarmaður og skrifaði lokaprófrit-
gerð út frá þeirri forsendu. Mönnum
varð það því minnisstætt að Jónas
Jónsson, skólastjóri, þakkaði honum
fyrir ritgerðina, það var þó ekki
háttur hans, ef menn höfðu tekið
vinstrivillu.
Á þessum árum nam Svavar einn-
ig hraðritun og komst því að sem
þingskrifari, en þá var segulbanda-
öldin ekki gengin í garð. Þingsalirn-
ir heilluðu hann þó ekki eða kannske
var það þjónustuhugsjónin sem
tengd var heimabyggð og vinum
hans og vandamönnum þar, sem tók
hug hans og athafnaþrá þeim tökum
að starfsferill hans varð nær allur
þar. Forustuhæfileikar hans komu
snemma í ljós, enda var hann vel til
forustu fallinn. Góðar gáfur erfði
hann úr báðum ættum - einnig
mildi og lipurð móðurinnar, einbeit-
ingu og þrautseigju föður síns,
ásamt listfengi. í Grindavík tók hann
sér stöðu á nýjan leik við hlið sjó-
manna og verkamanna og gerði
þeirra mál að sínum - eignaðist með
þeim sameiginleg hagsmuna- og
velferðarmál. Forustuhlutverkið var
ekki lengur bundið bernskuheimilinu
einu, heldur færðist út hröðum
skrefum. Svavar var varla fyrr kom-
inn suður, er honum var falin for-
mennska í Verkalýðsfélagi Grinda-
víkur, sem þá var í reifum. Þar sat
hann í forsæti í 23 ár, en þá baðst
hann undan endurkjöri. Stjórn hans
var viðbrugðið fyrir einstaka lipurð
og réttsýni. Hann var laus við hleypi-
dóma og hvatvísi.
Það voru ekki slagorð eða óraun-
hæft fimbulfamb sem beitt var til
framgangs eðlilegri þróun kjara-
mála. Hann átti auðvelt með að setja
sig inn í stöðu mála og mat hana
af fullri dómgreind og hygg ég að
hann hafi oftast - ef ekki alltaf -
náð sangjörnum niðurstöðum án
þess að kalla yfír sig úlfúð eða hefnd-
arhug andstæðinga. Líkur benda til
að stjórnmálaskoðun Svavars hafi
afgerandi mótast í æsku. Barátta
Alþýðuflokksins fyrir bættum kjör-
um verkalýðsstétta og margháttaður
stuðningur við þá er minna máttu
sín af ýmsum ástæðum, fór vel að
hugarfari hans og mun hann ungur
hafa gerst þar félagsbundinn.
Þegar hann kom heim frá námi
og hóf félagsleg afskipti, var leiðin
greið inn í sveitarstjórnina. Þar varð
hann að taka að sér oddvitastöðuna
og síðan varð hann forseti bæjar-
stjórnar 1974 er Grindavík hlaut
bæjarréttindi og var það tii 1982.
En við bæjarstjórnarkosningarnar
það ár gaf hann ekki kost á sér.
Starf hans að sveitarstjórnarmálum
hefur því verið langt og farsælt. Á
þessum árum breyttist Grindavík úr
litlu fiskiþorpi í blómlegan bæ. Ekki
voru þó alltaf glæstir framþróunar-
tímar. T.d. fækkaði fólki mikið á
fimmta áratugnum þar sem byggð-
arlagið var ekki samkeppnisfært við
önnur byggðarlög um þjónustu við
fólkið, aðstöðu við aðal atvinnuveg-
inn - sjávarútveginn og svo hörð
samkeppni um vinnuaflið við varnar-
liðið og aðra þá atvinnuvegi er
blómstruðu á þeim árum. Þessari
þróun var snúið við. Sennilega hefur
uppbygging hafnarinnar átt þar
stærstan þátt í. A.m.k. var það höfn-
in og ágæt fiskimið Grindvíkinga,
svo og afburða duglegt fólk, sem
leiddi til þess að Grindavík var á
þessum árum margoft með hæstar
meðaltekjur á landinu. Um stjórn-
málaferil Svavars mætti skrifa langt
mál. Hann hafði alla tíð mikið fylgi
bæði flokksbundið og óflokksbundið.
Þó að hann tæki þátt í landspólitík-
inni með setu á flokksþingum og
ASÍ-þingum, var hann aldrei ofar-
lega á lista til Alþingiskosninga. Ég
held að hann hafi vantað metnað til
að tiidra upp þann stiga, því vissu-
lega hefði hann verið trúverðugur
fulltrúi Suðurnesjamanna þar með
þá reynslu sem hann bjó yfir, því
trausti sem störf hans höfðu aflað
honum og þeim málafylgjumætti er
hann bjó yfir. Hann var ágætur
ræðumaður, fljótur að sjá aðalatriði
og rökfastur vel. Hann gat verið
orðhvass og óhlífinn ef honum fannst
hallað réttu máli, en yfirvegun og
rökhyggja voru máttarstoðir mál-
flutnings hans.
Þá voru verslunarmálin honum
hugstæð. Félagsverslun neytenda
komst á fyrir atbeina Svavars og
Áma föður hans og höfðu þeir með
sér verkaskipti. Svavar stjórnaði fé-
laginu, en Árni framkvæmdum. í
mörg ár var verslun þessi aðalversl-
un Grindavíkur. Of langt mál yrði
að telja upp öll þau málefni sem
Svavar vann að til framfara í byggð-
arlaginu og til hagsbóta fyrir sveit-
unga sína og læt ég því staðar num-
ið.
Eins og að framan getur fæddist
Svavar á Garði og átti þar heimili
með foreldrum sínum og systkinum
fyrstu áratugina. Þegar hagur
vænkaðist byggði hann veglega
Borg. Bjó þar öldruðum foreldrum
og yngstu systkinum fagurt og vist-
legt skjól. Og enn átti skjólið eftir
að prýkka við komu sambýliskonu
Svavars þangað - Sigrúnar Högna-
dóttur, ágætis konu. Eftir að van-
heilsa sótti að honum var augljóst
hve hún lagði sig fram af ást og
umhyggju við að vernda hann og
veita honum allan þann stuðning
sem unnt var - og raunar var það
gagnkvæmt frá hans hendi - því
að ekki gekk Sigrún heldur alltaf
heil til skógar. Það var því verulega
ánægjulegt að heimsækja þau, enda
fór undirritaður aldrei svo til Grinda-
víkur að banka ekki uppá á Borg.
Ég vil að endingu geta eins eðlis-
þáttar hans, sem allt frá bemsku
hefur þroskast og eflst með honum,
en það er hljómlistin. Hann nam
orgelleik af föður sínum sem barn,
en Árni var í fjölda ára orgelleikari
og forsöngvari í Grindavíkurkirkju.
En við því starfi tók Svavar af föður
sínum og sinnti því af miklu list-
fengi og samviskusemi. Kirkjukórinn
og stjórn hans gátu sér mjög góðs
orðstírs á mótum kirkjukóra.
Við leiðarlok er mér hugsað til
þess hve traustur og einlægur vinur
er hveijum manni mikils virði. Ég
vil ljúka þessari upprifjun með per-
sónulegu þakklæti til Svavars fyrir
margar ánægjulegar samverustund-
ir, bæði í leik og starfi.
Við vottum Sigrúnu og öðrum
vandamönnum innilegustu samúð
okkar.
Ragnheiður Eiríksdóttir,
Jón Tómasson.
Góður drengur er genginn. Heið-
ursmaðurinn Svavar Árnason er
horfinn á vit feðra sinna. Ég er einn
þeirra sem nutu þeirrar gæfu að
vera vinir Svavars. Fyrstu kynni
hafði ég af Syavari á Alþýðusam-
bandsþingi 1950. Strax við þessi
fyrstu kynni fannst mér maðurinn
áhugaverður þótt ekki færi mikið
fyrir honum þá fremur en endranær.
Við áttum svo eftir að vera á
mörgum þingum og fundum og
smám saman þróaðist með okkur
vinátta sem aldrei bar skugga á.
Svavar var snemma valinn til for-
ustu, fyrst og síðast var Alþýðu-
flokkurinn hans starfsvettvangur.
Hann var leiðtogi af Guðs náð, hon-
um treystu allir.
Lengi var það svo að vart var
hægt að nefna Grindavík án þess
að Svavars væri getið í leiðinni. Það
voru miklir umbrotatímar í lok
stríðsins. í Höfnum höfðu lengi búið
ríkustu menn þessa lands. Þar varð
nú auðn. Grindavík var hraðfara á
sömu leið. Ég held að á engan sé
hallað þótt sagt sé að Svavar Áma-
son hafí staðið öllum öðrum framar
í að snúa þeirri þróun við. Það voru
fyllstu rök fyrir því að við kölluðum
Svavar gjarnan Grindavíkur-jarlinn.
Það var engin hálfvelgja þegar þeir
lögðust á eitt Svavar, Hálfdán frá
Akranesi, Ragnar úr Keflavík, Óli
Vill úr Sandgerði, Ottó úr Ólafsvík
og Fúsi af Bakkanum. Allir þessir
menn voru brautryðjendur í sinni
heimabyggð. Þótt Svavar væri
yngstur fyllti hann prýðilega þennan
hóp brautryðjenda fyrir bættum hag
alþýðu þessa lands. Málefnið var
þeim allt, um laun var aldrei spurt.
Mér verður ávallt minnisstætt
þegar ég hringdi í Svavar og óskaði
honum til hamingju með kosninga-
sigurinn 1958. Þá var í fyrsta sinn
listakosning í Grindavík. Svavar
leiddi kratalistann og þeir náðu fjór-
um af fimm mönnum í hreppsnefnd.
Jú, Svavari fannst þetta nokkuð
gott en taldi þó hreinan klaufaskap
að ná ekki líka þeim'fimmta.
Það var þó ekki hans háttur að
ofmetnast, hann gleymdi aldrei að
hafa alist upp við knöpp kjör, nægju-
semi taldi hann ávallt bestu dyggð
og lifði samkvæmt því. Þó var Svav-
ar stórhuga, þegar því var að skipta.
Þrisvar hafði hann forystu um að
kaupa stærri bát en aðrir höfðu
talið fært að gera út frá Grindavík.
Útgerð var þó aldrei annað en auka-
starf hjá Svavari.
Hann var oddviti, formaður
verkalýðsfélagsins, spilaði á orgelið
í kirkjunni og æfði söngkórinn.
Hann sá líka um sýningar í bíóinu,
og er þá aðeins stiklað á því helsta.
Bókhald fyrir allt færði hann á
næturnar. Aldrei veit ég til að hann
hafí hirt um laun fyrir sig. Umboð
Brunabótafélagsins tók hann að sér
að beiðni góðra manna, til bráða-
birgða. Það entist honum þó lengst.
Grindavík hefir vaxið og dafnað
en þeim fækkar sem muna þá tíð
að við auðn lá í Grindavík. Þar skipti
sköpum leiðsögn Svavars, sem að
öðrum ólöstuðum fór fremstur. Ég
gæti fyllt allar síður Moggans af
minningum um Svavar, en það þjón-
ar engum tilgangi. Svavar þurfti
aldrei meira en fimm mínútur til
þess að koma sinni skoðun á fram-
færi þótt um flókin mál væri fjall-
að. Hann hugsaði fyrst og talaði
svOj teldi hann ástæðu til.
Ég sakna vinar í stað. Svavar
hringir ekki lengur til þess að bijóta
málin til mergjar. Síðast hringdi
hann í mig eftir úrslitin í prófkjöri
okkar kratanna á Reykjanesi. Hann
var stoltur af því að loksins var
fulltrúi frá Grindavík kominn í for-
svar fyrir Suðurnesjamenn á Alþingi
og yrði þar áfram ef vel til tækist.
Ég er mjög sáttur við stelpuna,
sagði Svavar.
Seint og um síðir fann Svavar sér
lífsförunaut, Sigrúnu Högnadóttur.
Sigrún bjó þeim friðsælt og gott
heimili sem Svavar naut í ríkum
mæli eftir að hafa verið í þeim efn-
um hálfgert rekald. Ég held að segja
megi að Sigrún hafí verið fyrsti og
eini munaðurinn sem Svavar veitti
sér í lífinu og hann naut þess ríku-
lega og ég held þau bæði.
Að leiðarlokum vil ég þakka Sva-
vari trausta vináttu og góða leið-
sögn í lífinu. Minning um góðan
dreng lifir.
Ólafur Björnsson.
í dag kveðjum við Grindvíkingar
einn merkasta forystumann bæjar-
félags okkar. Svavar Árnason var
hreppsnefndarmaður og oddviti til
margra ára og fyrsti forseti bæjar-
stjórnar Grindvíkinga árið 1974.
Svavar var stofnandi Alþýðu-
flokksfélags Grindavíkur 1. júní
1950. Hann var alltaf mikill jafnað-
armaður bæði í orði og verki og var
forystumaður í starfi Alþýðuflokks-
félagsins í Grindavík í tæpa þrjá
áratugi.
Ég minnist þess að þegar ég, 12
ára gömul, flutti vestan af fjörðum
til Grindavíkur komst ég fljótlega á
snoðir um það að sá maður sem var
potturinn og pannan í stjórnun bæj-
arins var Svavar Ámason. Hann var
organisti kirkjunnar, formaður
sóknarnefndar, útgerðarmaður og
oddviti.
Upp úr 1970 urðu miklir fólks-
flutningar til Grindavíkur. Grinda-
vlk breyttist á örskömmum tíma úr
litlu sjávarþorpi við ein gjöfulustu
fískimið landsins í stórt bæjarfélag.
Svavar Ámason hafði þá stefnu að
halda álögum á íbúa hreppsins í
lágmarki. Hann vildi laða ungt fjöl-
skyldufólk til Grindavíkur sem sæi
sér hag í að koma og byggja fram-
tíð sína í Grindavík. Seinna meir
þegar kröfur um aukna samfélags-
þjónustu fóru að heyrast tók hann
af mikill framsýni þátt í þeirri upp-
byggingu.
I bæjarstórnarkosningunum 1982
var Svavar ekki í framboði í fyrsta
sinn í hartnær fjóra áratugi. Nýir
menn tóku við stjórnvelinum. Þessir
menn tóku við góðu búi frá Svavari
og félögum sem gerði þeim kleift
að halda áfram uppbyggingu og
mæta auknum kröfum samfélagsins
til þjónustu. Þeir tóku ekki við skuld-
um frá Svavari heldur vel reknu
fyrirtæki sem lögð hafði verið vinna
I af alúð og umhyggju fyrir hinu
ágæta bæjarfélagi Grindavík.
Svavar var af þeirri kynslóð sem
lifði tímana tvenna í þjóðfélagi okk-
ar. Hann kemur úr stórum systkina-
hópi héðan úr Grindavík og lifði
miklar og örar breytingar á lifnað-
arháttum og lífskjörum fólks hér á
landi. Ég er sannfærð um að lífsins
skóli gerði Svavar að þeim mikla
jafnaðarmanni sem hann var allt til
dauðadags. Menn við sjávarsíðuna
eins og hér í Grindavík bjuggu oft
á tíðum við erfíðar aðstæður. Lífs-
barátta var hörð og miskunnarlaus
og menn bjuggu við öryggisleysi um
afkomu fjölskyldunnar ef slys, sjúk-
dóma eða dauða bar að höndum.
Þetta öryggisleysi átti örugglega
sinn þátt í að móta réttlætiskennd
manns eins og Svavars.
Þegar ég fór að starfa með Al-
þýðuflokksfélagi Grindavíkur árið
1984 hafði Svavar fyrir nokkru
dregið sig í hlé. Hann fylgdist þó
mjög vel með öllum málum allt til
loka. Hann hafði alltaf skoðanir á
bæði mönnum og málefnum og
mætti gjarnan á alla flokksfundi og
tók iðulega til máls. Las mönnum
pistilinn ef svo bar undir, stóð keik-
ur og hvort sem mönnum líkaði
betur eða verr skyldu þeir heyra
hvað hann hafði til málanna að
leggja.
Hann hafði megna andúð á öllu
lýðskrumi. Hann ræddi oft um
áhyggjur sínar af því sem hann
kallaði lýðskrumara og hvað alltof
margir veldust af þeim til starfa í
stjórnmálum. Á flokksþingi Alþýðu-
flokksins í íþróttahúsinu í Keflavík
síðastliðið sumar var Svavar kjörinn
fulltrúi okkar í Grindavík á þinginu.
Ég hafði mjög gaman af gamla
manninum þegar átti að fara að
kjósa í trúnaðarstöður flokksins.
Hann varð að fá yfírlit um alla þá
sem voru í framboði og hverra
manna þeir væru. Hann var ekkert
að kjósa út í bláinn, vel skyldi að
verki staðið. Það kom í minn hlut
að skýra út fyrir honum hver hinn
og þessi væri. Ég hafði lúmskt gam-
an af þessum áhuga hans á því
hverra manna viðkomandi fram-
bjóðandi væri.
Best var ef viðkomandi var sonur
eða dóttir þeirra manna sem hann
hafði eitthvað starfað með eða þekkt
til. Það var nægjanlegt ef viðkom-
andi gæti rakið ættir sínar þangað,
þá fékk sá aðili stuðning Svavars
Ámasonar.
Við alþýðuflokksfólk kveðjum nú
einn okkar besta stuðningsmann,
mann sem var hugsjónarmaður um
betra og réttlátara þjóðfélag. Hann
lagði dijúgan skerf til uppbyggingar
þess konar samfélags fýrir okkur
Grindvíkinga.
Ég þakka honum góða samfylgd
og vil um leið votta sambýliskonu
hans, Sigrúnu Högnadóttur, mína
dýpstu samúð. Minningin um Svav-
ar Árnason mun lifa.
Petrína Baldursdóttir.
Svavar Árnason í Grindavík er
látinn. Leiðir okkar lágu saman hin
síðari ár og vil ég rita fáein þakklæt-
is- og kveðjuorð, nú þegar hann er
lagður til hinstu hvílu.
Er ég kom að Brunabótafélagi
íslands í júlí 1981 var Svavar þá í
fulltrúaráði félagsins, en einnig
umboðsmaður þess og hafði verið
um árabil. Mér er enn í fersku minni
hversu vel Svavar tók mér og hversu
fljótt varð með okkur hið besta sam-
starf og vinátta. Ég bjó að vináttu
hans og hollráðum æ síðan.
Svavar hafði mikinn áhuga á
málefnum félagsins og sinnti þeim
af kostgæfni og framsýni. Hann var
vel að sér í sögu félagsins og að-
draganda að stofnun þess, og taldi
það kallað til þýðingarmikilla sam-
félagslegra hlutverka í 'öndverðu.
Honum var ljúft að starfa fyrir fé-
lagið og var umboðsmaður þess til
hins síðasta.
Ég hlýt því á þessari stundu að
færa fram þakkir Brunabótaféalgs
íslands, stjórnar þess og fulltrúar-
áðs fyrir það fórnfúsa og farsæla
starf, sem Svavar Árnason vann í
þágu félagsins á hinum langa starfs-
ferli sínum. Ennfremur flyt ég þakk-
ir til hans frá Vátryggingafélagi
íslands hf.
Svavar var hlýr og ljúfur persónu-
leiki. Hann var músikmaður mikill,
og kunni vel að segja sögur. Jafn-
framt var hann samúðarfullur, þeg-
ar það átti við, og lá ekki á liði sínu,
ef hann gat leyst vanda einhvers.
Það var unun að vera samferða slík-
um manni, finna hjartahlýjuna og
gleðina, sem streymdi ævinlega frá
honum.
Ég votta öllum aðstandendum
innilega samúð við fráfall Svavars
Árnasonar.
Ingi R. Helgason.
GUÐMUNDA S.
KRISTINSDÓTTIR
+ Guðmunda S. Kristinsdóttir
fæddist í Miðengi i Grims-
nesi 28. maí 1904. Hún lést á
Borgarspitalanum 13. febrúar
síðastliðinn og fór útför hennar
fram frá Hallgrímskirkju 24.
febrúar.
TÍMINN er harður húsbóndi.
En þrátt fyrir það og allar breyt-
ingarnar sem fylgja honum, öldrun
manna og endurnýjað umhverfí,
er sem sumt fólk sé óháðara tím-
anum en annað. Það eldist hægar
en aðrir, hefur til að bera ró og
styrk sem kyrrir ysinn í kringum
það; það verður svolítil kjölfesta í
umhverfinu, líkt og alls kyns vönd-
uð listverk, virðuleg hús eða hægl-
át náttúra. Ekki svo að skilja að
slíkt fólk sé skaplaust eða slétt
og fellt. Þvert á móti. En það ber
skapólguna, áræðnina eða fram-
kvæmdagleðina með slíkri stjórn
og húmor að manni finnst per-
sónuleikinn fullur rósemdar og
kankvísi.
Munda fyllti þennan flokk og
mér auðnaðist að kynnast henni
fyrst á mörkum barna- og ungl-
ingsáranna. Hún var konan í kjall-
aranum á Freyjugötunni er alltaf
vissi gjörla hvar Erró hélt til að
var að gera. Ég hitti hana alloft
næstu áratugina; alltaf jafn um-
hyggjusama um mig og mína; allt-
af svolítið snögga upp á lagið og
alltaf jafn jákvæða í afstöðu sinni
til tilverunnar og auðvitað alltaf
sívakandi og stolta yfir honum
„Guðmundi þarna úti“.
Munda lifði viðburðaríku lífí
meðan henni entist heilsa og naut
þess meðal annars að ferðast um
fjöll og fírnindi á yngri árum en
sækja mannamót, oft með Erró,
hin síðari ári. Fyrir skömmu naut
ég þess að sitja í eldhúsinu á
Freyjugötu með konu minni og
yngstu dóttur, borða pönnukökur
og hlusta á Mundu segja frá jökla-
og fjallaferðum fyrir rúmri hálfri
öld; augu hennar glömpuðu og
skemmtilegur, þurr húmorinn naut
sín. Hún sýndi okkur öll listaverk-
in sem henni þótti svo vænt um
og spurði frétta. Þegar ég bar upp
við hana hugmynd um að aka með
okkur á fjallabíl upp á Úlfarsfell;
til þess þyrfti að leggja á sig göngu
eins og hún þekkti sjálf.
Ég á þess víst ekki kost héðan
af að standa með Mundu uppi á
Úlfarsfelli en ylja mér þess í stað
við minningu um mæta konu. Við
hjónin sendum fjölskyldunni
samúðarkveðjur.
Ari Trausti Guðmundsson.