Morgunblaðið - 12.03.1995, Page 10

10 SUNNUDAGUR 12. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Gustaó hefur um í heilbrigóis- og tryggingaráóuneyt-
inu á ýmsum svióum á því kjörtímabili, sem nú er
senn á enda og sýnist sitt hverjum um ágæti þeirra
aógeróa, sem gripió hefur verió til í sparnaóar-
skyni. A meóan fagnar ráóherra þessa útgialdafrek-
asta ráóuneytis landsins margra milljarða króna
sparnaói og þvertekur fyrir aó hafa vegió aó rótum
velferðarkerfisins. Jóhanna Ingvarsdóttir leitaði
að sparnaðinum í vikunni og kynnti sér m.a. sjónar-
mió núverandi og fyrrverandi heilbrigðisráðherra.
UTGJÖLD til heilbrigðis- og
tryggingamála eru um 40%
af heildarútgjöldum ríkis-
sjóðs og má því með sanni segja að
vart verði tekið á ríkisfjármálunum
án þess að spornað verði við fótum
í útgjöldum þess málaflokks. Sig-
hvatur Björgvinsson, núverandi ráð-
herra heilbrigðismála, hefur beitt
niðurskurðarhnífnum á kjörtímabil-
inu auk þess sem hann hefur lagt
aukin gjöld á notendur heilbrigðis-
þjónustunnar í meira mæli en gert
hefur verið til þessa. Hann þvertekur
þó fyrir að hafa gert atlögu að vel-
ferðarkerfinu enda segir hann að
reynslan sýni.að hægt sé að lækka
útgjöld og á sama tíma viðhalda
þeim gæðum og aðgengi sem ásætt-
anlegt sé. Að máti Guðmundar
Bjarnasonar, fyrrum heilbrigðisráð-
herra, felst engin sparnaður í því
sem hann kallar „feluskatta" auk
þess sem hann telur að ráðherrann
núverandi hafí ekki unnið
heimavinnuna sina nægi-
lega vel.
Heildarútgjöld til heil-
brigðis- og trygginga-
mála á því kjörtímabili,
sem senn líður undir lok,
það er frá 1991-1995, hafa lækkað
um 3% að raungildi, miðað við verð-
vísitölu landsframleiðslu. í krónum
talið nemur sú lækkun 1.500 milljón-
um kr. Skv. fjárlögum er áformað
að 900 milljónir komi fram á árinu
1995 og er þá miðað við heildarút-
gjöld til heilbrigðismála á árinu
1994. Heildarútgjöld til þessa mála-
flokks námu árið 1991 á núvirði
rúmum 48 milljörðum en fjárlög fyr-
ir árið 1995 gera ráð fyrir rúmum
46,5 milljörðum. Þar af vega trygg-
ingamálin þyngst, tæpum 27 milij-
örðum kr. Til sjúkrastofnana er gert
ráð fyrir tæpum 17 milljörðum, til
heiisugæslunnar rúmum 1,7 millj-
arði, og í yfírstjórn og eftirlitsstofn-
anir verður varið tæpum 300 milljón-
um.
Sé litið til fyrra kjörtímabils, 1987-
1991, var útgjaldavöxturinn í heil-
brigðismálunum 4-5%, skv. upplýs-
ingum fjármálaráðuneytisins, og ef
sá vöxtur hefði fengið að halda áfram
á yfirstandandi kjörtímabili hefðu
útgjöldin hækkað um 10 milljarða
króna í stað þess að lækka um 1,5
milljarð, að sögn Sighvats. „Heildar-
spamaður af aðgerðum ríkisstjómar-
innar á tímabilinu stefnir því í rúm-
lega 11 milljarða króna miðað við
að útgjöldin hefðu vaxið eins og áð-
ur. Þessum árangri hefur verið náð
þrátt fýrir að nýjar stofnanir hafí
hafíð rekstur og fjölmörg ný verkefni
komið til,“ segir Sighvatur.
■HZmQHi
Samtals nemur kostnaður við auk-
in og ný verkefni á síðustu fjórum
árum rúmum milljarði kr. og er þá
ekki meðtalinn ýmis sjálfvirkur út-
gjaldavöxtur í tryggingamálum sem
einkum má rekja til öldrunar þjóðar-
innar og talinn er nema um milljarði
á ári.
Helstu stofnanir sem
tóku nýjar til starfa á
tímabilinu, eru Vistheim-
ili fyrir geðsjúka fanga á
Sogni, sem kostaði 70
milljónir, hjúkrunarheim-
ilin Eir í Reykjavík, 300
milljónir, og Víðihiíð á Suðurnesjum,
60 milljónir, og vistun fyrir heilask-
aðaða á Hlein sem kostaði 25 millj-
ónir. Samtals kosta þessar stofnanir
rúmlega 450 milljónir kr. á ári í
rekstri.
Þá hafa verið tekin í notkun ný
hjúkrunarrými, sem auka rekstrar-
kostnað um 150 milljónir kr. á ári.
Samtals hefur hjúkrunarrýmum fyr-
ir aldraða fjölgað um 260, þar af
42 dagvistarrými, frá árinu 1991,
en á móti kemur einhver fækkun
vistrýma.
Nýjar heilsugæslustöðvar hafa
verið opnaðar í Reykjavík, en rekst-
ur þeirra kostar um 100 milljónir
kr. á ári. Einnig hafa nýjar heilsu-
gæslustöðvar verið byggðar á lands-
byggðinni og má þar nefna opnun
nýrra stöðva í Grundarfirði, Húsa-
vík, Djúpavogi, Þorlákshöfn og ný
heilsugæslustöð verður auk þess
Kostnaður við
aukin og ný
verkefni nem-
ur milljarði.
menn hagræðingarkrafa til allra
stofnana heilbrigðisráðuneytisins og
heilsugæslustöðva.
LYFJAMAL
Álagning lyfja hefur verið lækkuð
í heildsölu úr 13,3% í 13% og í smá-
sölu úr 30-63% í 20-58% eftir verð-
flokkum lyfja. Þá taka ákvæði í
nýjum lyfjalögum gildi í haust og
verður þá heimilt að opna nýjar lyfja-
búðir. Markmiðið er að auka sam-
keppni í lyfsölu. Bestukaupalistar
og hvati til að keypt séu ódýrari lyf
auk samhliða innflutnings lyfja hafa
lækkað lyfjaverð. Samtals er áætlað
að aðgerðir í lyfjamálum spari 700
milljónir kr. og er þátttaka notenda
þá ekki meðtalin, skv. upplýsingum
fjármálaráðuneytisins.
Guðmundur Reykjalín, fram-
kvæmdastjóri Apótekarafélags ís-j
lands, segir að ekki sé fjarri lagi að
700 milljóna kr. útgjöld hins opin-
bera hafi sparast og gott betur
vegna aðgerða í lyfjamálum sem
gripið hefur verið til á kjörtímabilinu
að gefnum ákveðnum forsendum.
„Það er greinilegt að tekist hefur
að lækka lyfjaútgjöld Trygginga-
stofnunar. Á móti hafa þau að hlutá
lent á sjúklingum. Erfitt er að berá
þetta saman svo vel sé því að þegar
gerðar hafa verið miklar breytingar
á greiðsluhluta sjúklinga, hefur það
fyrst í stað komið fram i almennti
minnkaðri lyfjanotkun, sem að
afloknum ákveðnum tíma fer í sama)
farið á ný. Minnkandi lyfjanotkun'
þýðir ákveðinn skammtímasparnað,“|
segir Guðmundur.
Ymsir samningar Trygginga-;
stofnunar hafa verið í endurskoðun
svo sem vegna röntgengreiningar,
sérfræðilæknishjálpar og fleira.
Stefnt er að útboði rannsókna og
Tryggingastofnun hefur þegar boðið
út hjálpartækjakaup. Loks er stefnt
að upptöku tilvísanakerfis, en því
er ætlað að spara 100 milljónir á
ári. Áætlað er að þær aðgerðir, sem
beinast að þeim sem bjóða þjón-
ustuna, hafí skilað samtals 2.000-
2.500 milljónum kr. í sparnað.
TILVISUNARKERFI
opnuð á Eskifirði á árinu. Fram-
kvæmdir eru hafnar við byggingu
nýrrar heilsugæslustöðvar í Lauga-
rási í Biskupstungum, en með þeirri
framkvæmd má segja að uppbygg-
ingu heilsugæslu á landsbyggðinni
sé nær lokið. Sömuleiðis er undir-
búningur hafínn að byggingu nýrra
stöðva í Kópavogi og í Fossvogi í
Reykjavík.
Ríkissjóður hefur tekið að sér
greiðslur vegna sjúkraflutninga sem
nema 100-150 milljónum á ári. Ný
sjúkradeild var opnuð í Fjórðungs-
sjúkrahúsinu á ísafirði og fé hefur
fengist til að opna nýja öldrunarlækn-
ingadeild í Fjórðungssjúkrahúsinu á
Akureyri á árinu. Nýjar skurðstofur
hafa verið opnaðar í Reykjavík auk
þess sem nýrri tækni hefur verið
beitt við lækningar. Nefna má nýma-
steinbijót, segulómunartæki og há-
þrýstiklefa. Af nýjum verkefnum má
nefna hryggspengingar, hjarta-
aðgerðir, biðlistaaðgerðir sem greidd-
ar hafa verið sérstaklega til að
minnka biðlista og að síðustu opnun
nýrrar glasafijóvgunardeildar.
Af annarri starfsemi má nefna
neyðarmóttöku fyrir fórnarlömb
nauðgara, opnun eiturefnamiðstöðv-
ar og sérstaka fjárveitingu til for-
varnarstarfsemi undir kjörorðinu
„Heilsuefling". Helstu breytingar í
tryggingamálum eru að umönnunar-
bætur vegna sjúkra barna voru flutt-
ar frá félagsmálaráðuneyti og regl-
um breytt verulega. Útgjöld vegna
umönnunarbóta eru áætluð 285
milljónir kr. í fjárlögum fyrir árið
-1995, en námu 150 milljónum árið
1991.
ADHALDSADGERDIR
Heilbrigðisráðherra segir að á
móti nýrri starfsemi og til að ná
markmiðum um útgjaldasparnað
hafí rekstur stofnana verið endur-
skoðaður og gjaldtaka í heilbrigðis-
kerfínu aukin. Skipta megi aðhalds-
aðgerðum í tvennt, annars vegar í
aðgerðir, sem beinast að notendum
þjónustunnar og eru í formi gjald-
töku og hinsvegar aðgerðir, sem
beinast að veitendum þjónustunnar
og birtast t.d. í verði aðfanga, lækk-
un rekstrarframlaga og endurskipu-
lagningfu.
SJÚKRAHUSREKSTUR
Sameining sjúkrahúsa í Reykjavík
og hagræðing á Ríkisspítölum eru
meðai helstu aðhaldsaðgerða sem
ráðist var í á kjörtímabilinu, en sam-
tals hafa framlög til sjúkrahúsa í
Reykjavík lækkað um ríflega 800
milljónir kr. frá árinu 1991 til fjár-
laga 1995.
Jóhannes Pálmason, forstjóri
Borgarspítalans og Pétur Jónsson,
framkvæmdastjóri Ríkisspítala, eru
sammála um að veruleg hagræðing
hafi náðst innan heilbrigðiskerfisins
og þar með sjúkrahúsanna. Aftur á
móti eru þeir jafn sannfærðir um
að frekari niðurskurður muni bitna
á þjónustu. Lengra verði ekki geng-
ið í hagræðingu og spurning sé um
hvort þær niðurskurðar-
tillögur, sem stjórnir
sjúkrahúsanna í Reykja-
vík standi nú frammi
fyrir, náist án þess að til
komi lokanir deilda og
minnkuð þjónusta. Pétur
segir þó að Ríkisspítalar muni reyna
að vernda þá starfsemi, sem
Landspítalinn einn ráði yfir sem
hátæknispítali og fremur skera nið-
ur þá starfsemi, sem einnig mætti
fá annars staðar. „Sparnaðurinn
hefur einkum birst okkur í því að
kostnaður við rekstur spítalans hef-
ur verið svipaður í mörg undanfarin
ár eða allt frá 1989, en á sama tíma
hefur aukning og breyting í starf-
seminni orðið mikil, bæði hefur
fjöldi sjúklinga aukist og nýjar að-
gerðir teknar upp. Þeirn aukakostn-
aði, sem þessu hefur fylgt, höfum
við þurft að mæta með hagræðingu
í rekstri," segir Pétur.
Almenn hagræðing á sjúkrahús-
um á landsbyggðinni auk endurskoð-
unar á áherslum í rekstri og endur-
skoðun á framlagi til ýmissa stofn-
ana á landinu hefur skilað 400 millj-
ónum kr. Loks hefur verið gerð al-
„Ekki hefur gengið eins vel og
best væri á kosið að taka á þessari
aðhaldshlið þjónustunnar þar sem
við mjög öfluga þrýstihópa er að
glíma sem eiga greiðan aðgang að
áhrifamönnum og hika ekki við að
beita fyrir sig sjúklingum," segir
heilbrigðisráðherra. „Tilvísunarkerf-
ið er komið á í reynd, en kostnaðar-
áhrifin fara ekki að segja til sín fyrr
en 1. maí. Heimilislæknar geta því
vísað á alla sérfræðinga fram að
þeim tíma, en eftir 1. maí hættir
rúmur helmingur þeirra að vinna
fyrir Tryggingastofnun ríkisins. Við i
getum ekki lögum skv. komið í veg
fyrir það að þeir sjálfir taki ákvörð-
un um að segja sig frá trygginga-
kerfínu þannig að ef einhver er að
svipta einhvern tryggingaréttinum,
þá eru það þeir læknar, sem sagt
hafa upp samningum við Trygginga-
stofnun. Það má segja að þetta sé
ígildi verkfalls. Við getum ekki
stöðvað það að læknar framkvæmi
verkfall með þessum
hætti,“ segir Sighvatur.
Ráðherrann hefur ekki
trú á að sérfræðingar
höfði mál á hendur sér
vegna tilvísanakerfisins.
„Þeir náttúrulega átta sig
á því að ef þeir kjósa dómstólaleiðina
og ef niðurstaða dómsins verður mér
í hag, þá verða þeir að una þeirri
niðurstöðu. Þá þýðir ekkert fyrir þá
að halda áfram að ströggla, en þeir
vilja bara una niðurstöðunni ef hún
verður þeim í vil. Sérfræðingar hafa
líka íhugað það. að skjóta málum
sínum til annarra ráðherra. Þetta
sýnir bara hvað þeir eru á hálum ís.“
Sigurður Björnsson, formaður
Sérfræðingafélags íslenskra lækna,
segir sérfræðinga að sjálfsögðu
reiðubúna til að leysa vandamálið
án dómstólaleiðarinnar. „Við höfum
hinsvegar talað fyrir daufum eyrum
ráðherra þrátt fyrir að hafa hrakið
allar hans spár um sparnað með til-
vísunarkerfinu. Við höfum fengið
lögfræðing til að skoða lagalegar
hliðar þessa máls, m.a. hvað það
felur í sér að gefa hluta læknastétt-
arinnar alræðisvald gagnvart öðrum
Hægt er að
lækka kostn-
að og við-
halda gæðum.