Morgunblaðið - 12.03.1995, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 12. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
taver
Færeyjar
SKOTLAND
'SKOTLAND
1. Skagafjöröur - Langisjór
2. Langisjór - Skaftá
3. Skaftá - Álftaver
' / T“ j
4. Alftaver - Isle og Skye
5. Meö ströndinni ;
í Caerlaverock
1. Skagafjöröur - Suöureyjar
2. Styrsta leiö aö strönd
Skotlands og meö 'j
ströndinni í ý'"
Caerlaverock
tegunda að fljúga jafn-
vel heimsálfa á milli hef-
ur lengi heillað áhuga-
menn um náttúruna.
Erfitt er að trúa því að
kríli á borð við steindep-
il fljúgi suðurtil Sahara
og krían geri gott betur,
fari alla leið til Suður-
skautslandsins. Spum-
Sá. siður margra fugla-
ingar vakna og Guð-
mundur Guðjónsson
leitaði eftir nokkrum
svörum með Ólafí Ein-
arssyni fuglafræðingi.
"vemig reiðir fuglunum af?
Hvað ræður því að haldið
er af stað? Hvernig rata fuglamir?
Hvað fljúga þeir hátt? Hratt? Marg-
ir saman, fáir eða stakir? Síðasta
sumar vom tvær skagfirskar álftir
merktar með þess háttar búnaðj að
vísindamenn gátu fylgst með þeim
um gervitungl. Um var að ræða
samvinnuverkefni breskra og ís-
lenskra vísindamanna undir forystu
prófessors Pennyquick við dýra-
fræðideild háskólans í Bristol. Alft-
irnar tvær vora merktar með raf-
eindabúnaði sem skilaði gögnum til
móðurtölvu í Toulouse í Frakklandi.
Var Náttúrufræðistofhun í stöðugu
tölvusambandi við Toulouse meðan
á mælingunum stóð.
Þótt vitað sé að íslenskar álftir
hafist að mestu við á Bretlandseyjum
og írlandi á vetram var engu að síð-
ur ýmislegt forvitnilegt sem kom upp
úr dúmum.
Álftin er stærsti fugl landsins,
með vænghaf upp á 2,2 til 2,4 metra.
Vænghafið er svipað og á hafemi,
en örninn er bæði styttri og léttari
fugl. Álftastofninn er ekki stór, að-
eins um 19.000 fuglar að hausti, en
margir halda álftina liðfleiri vegna
þess hve áberandi fugl hún er og
hvað hún á til að safnast í stóra
hópa á afmörkuðum stöðum á haust-
in og vorin. Megnið af álftastofnin-
um flýgur suður til vetrardvalar á
fyrrnefndum slóðum, en nokkur
hundruð fuglar þreyja þorrann með
landsmönnum og halda til á vissum
stöðum, einkum á _________________
Suðvestur- og Suð-
urlandi, t.d. Reykja-
víkurtjöm, en einnig
100 til 200 fuglar á
Mývatni. Ólafur Ein-
arsson fuglafræð-
ingur sagði mikla
eftirvæntingu hafa
ríkt þegar fréttist að álftirnar tvær
sem merktar voru í Skagafirði hefðu
tyllt sér niður á vetrarstöðvunum í
Caerlaverock við innanverðan
Solway-fjörð, skammt frá landa-
mærum Skotlands og Englands,
rúmum níu klukkustundum eftir að
þær hófu hið stranga langflug frá
Islandsströndum.
Þær höfðu misst af
strætó og urðu að
bíða næsta rofs í
lægðaganginum.
október lögðu álftirnar síðan upp í
hina ströngu ferð yfir hafið. Þær
áðu á sjónum fyrir sunnan Isle of
Skye, í svokölluðu Sound of Sleet á
leið sinni og voru komnar á skoska
jörð rúmlega níu klukkustundum
eftir að þær lögðu af stað.
„CDD hafði annan hátt á, hann
hélt til ásamt maka sínum í Skaga-
firði þar til um klukkan sex að
morgni 26. október, að fuglarnir
tóku sig upp og flugu rakleitt yfir
hálendið, sömu leið og fyrri fuglarn-
ir, áðu ekki, heldur héldu rakleitt á
haf út og voru staddir yfir Meðal-
landsbugt um klukkan ellefu. Um
klukkan sex voru fuglarnir staddir
um 50 sjómilur vestur af Suðureyj-
um. Þar settust þeir á sjóinn og
eyddu þar nóttinni. Morguninn eftir
hófu þeir sig aftur til flugs og luku
ferðinni til Caerleverock, friðlands
WWT við Solway-fjörð.“
Staður, stund og veður ...
Morgunblaðið/Ross Hesketh
ÁLFTIN CDD kominn til vetrarstöðvanna í Caerlaverock
í Skotlandi. Loftnet senditækisins sést greinilega.
AÐ MERKINGU lokinni sleppa rannsóknarmenn síðan fjölskyldunni
aftur út á Garðsvatn.
Háfleygir fjölskyldufuglar?
Ólafur sagði að fyrir valinu hefðu
'orðið fjölskyldufugiar með þekktar
vetrarstöðvar á friðlandi Wildfould
and Wetlands Trust, WWT, þannig
að hægt yrði að endurheimta
sendana á vetrarstöðvunum. „Það
vora ýmsar spurn-
ignar sem við vild-
um fá svör við. Ekki
hvað síst hversu
hátt álftirnar flygju,
en eina skiptið sem
vísbending i þá veru
hefur fengist var 9.
desember 1967, er
flugmenn í millilandaflugi sáu álftir
á radar á leið frá íslandi til Skot-
Iands. Þetta var úti af Suðureyjum
og hæðin ótrúleg, 8.200 metrar. Þá
vildum við fá upplýsingar um flug-
leið álftanna og hvort þær tylla sér
einhvers staðar niður á leiðinni.
Flughraði og fleira kemur og upp í
hugann. Við mörgu fengum við svör,
en öðra ekki, en verkefninu er ekki
lokið, senditækin verða sett á nýja
fugla og þeim síðan fylgt aftur til
íslands í vor. Eftir því sem ég vissi
síðast hafði annað tækið þegar
náðst. Það verður skemmtilegt að
fylgjast með því dæmi, það eru álft-
ir sem við vitum engin deili á,“ seg-
ir Ólafur.
Hvaða svör hafa fengist?
„Til dæmis varðandi háflugið.
Fuglarnir tveir, sem gengu undir
nöfnunum CDD og JSC, flugu til
Skotlands í aðeins 30 til 50 metra
hæð og er það langur vegur frá
8.200 metrum. Það voru pínulítil
vonbrigði, því það er draumurinn í
þessum athugunum að hitta á há-
flug. Orkulega á ekki að vera mögu-
leiki fyrir álftir að ná slíkri hæð og
gaman væri að fá um það vitneskju
hvaða skilyrði þarf til að þær nái
því. Það var einnig fróðlegt að fá
upplýsingar um flughraðann, en
hann var á hluta leiðarinnar 130
kílómetrar á klukkustund. Það tók
fuglana aðeins rúmar níu klukku-
stundir að komast yfir hafið og tylla
sér á skoska grundu ,“ segir Olafur.
Og hann heldur áfram;
„Það var ennfremur athyglisvert
að athuga atferli fuglanna hér á
landi áður en þeir lögðu af stað. CDD
verpti í Glaumbæjareyju og misfórst
varpið í flóðum. JSC
verpti aftur á móti
við Garðsvatn og
kom upp fimm ung-
um ásamt maka sín-
um. Fuglarnir höfðu
hvor sinn háttinn á.
„Ef við bytjum á
JSC, þá hélt parið til
á varpstöðvunum fram á haust. Þann
16. október tóku fuglarnir sig hins
vegar upp, flugu inn Skagafjörð,
yfir Sprengisand og höfðu sólar-
hringsviðdvöl við Langasjó. Síðan
höfðu fuglarnir sólarhringsviðdvöl
við Skaftá nærri Eldgjá, en frá 19.
október dvöldu þeir á túnum í Land-
broti. Um fimm leytið að morgni 26.
Athygli vekur, að fuglarnir leggja
í ferðina miklu á sama morgni þótt
þeir séu staddir hvor í sínum lands-
hluta. Hvað veldur?
„Það er veðurfarið. Fuglarnir bíða
eftir norðlægum áttum og háþrýsti-
svæði. Þetta haust var mikill lægða-
gangur fram eftir öllum október,
sem sagt stöðugur mótvindur fyrir
fugla á suðurleið, en þennan morgun
birti upp og skipti loks um átt. Þá
taka farfuglar sig upp og flykkjast
af stað, ekki bara álftir. Þá er tíma-
setningin athygliverð, fuglarnir virð-
ast kjósa dagsbirtu, samanber að
lagt er upp í býtið og þeir setjast á
sjóinn til hvíldar og eyða þar nótt-
inni.
„Til marks um þetta má geta þess,
að ég var staddur skammt frá Vík í
Mýrdal næsta dag og sá þá álftahópa
leggja í hann. Það
var síðdegis og hóp-
arnir snera við.
Veðrið var að breyt-
ast aftur, lægð að
koma inn. Þær
höfðu misst af
strætó og urðu að
bíða næsta rofs í
lægðaganginum. Þannig er fartíminn
breytilegur, allt eftir því hvernig viðr-
ar. Það getur dregist lengi vel, dæm-
ið frá 1967 er frá desember. Trúlega
hafa það þó verið álftir af suðaustur-
horninu, en þær hafa tilhneigingu til
að fara ekki fyrr en það virkilega
farið að þrqngja að þeim og fijósa
undir þeim.“
Komnar á skoska jörð
rúmlega níu klukku-
stundum eftir að þær
lögðu af stað.
Hjaltlands-
cyj" ^
Orkneyjar
Hjaltlands
cyjar

Orkneyjar
* 500
km