Morgunblaðið - 25.03.1995, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 25. MARZ 1995 17
Framreiknað til nú-
virðis, tapaði Samband-
ið á ýmiskonar verslun-
arrekstri á 10 árum 5,6
milljörðum króna, eða
um 560 milljónum á ári
frá 1982 til 1992!
Raunar má segja að stofnun
sérstakrar deildar, Útlánastýring-
ar, með ungum og frískum starfs-
mönnum, sem heyrðu beint undir
Sverri Hermannsson, bankastjóra
Landsbankans, marki viss þátta-
skil í starfsemi bankans - þátta-
skil, sem síst skyldu vanmetin.
Meðal þeirra sem þar komu
helst við sögu var Jakob Bjarna-
son, sem gegnt hefur lykilhlut-
verki fyrir hönd Landsbankans í
öllum þeim fjölmörgu málefnum
bankans sem tengjast eignar-
haldsfélagi Landsbankans um
fyrrum eigur Sambandsins, Höml-
um hf. Með honum hafa einkum
starfað innan Útlánastýringar,
Hermann Eyjólfsson, Árni Ár-
mann Árnason og Þór Þorláksson,
sem er forstöðumaður Útlánastýr-
ingar Landsbankans.
Það var að vísu nokkru áður
en sérstök Útlánastýring var
formlega sett_ á laggimar innan
Landsbanka íslands sem ráða-
menn bankans fóru að hafa um-
talsverðar áhyggjur af skulda-
stöðu Sambandsins, eða snemma
árs 1989, sem var um svipað leyti
og Valur heitinn Arnþórsson var
að hefja störf sem bankastjóri
Landsbankans, en hann hafði eins
og kunnugt er verið stjórnarform-
aður Sambandsins í áraraðir. í
ársbyijun 1989 voru öll lánamál
til Sambandsins flutt til í Lands-
bankanum og heyrðu eftir það
undir Sverri Hermannsson, en
áður höfðu þau heyrt undir Helga
Bergs, en hann lét af starfí banka-
stjóra Landsbankans um áramót
1988-89.
Ný vinnubrögð
Landsbankinn prófaði sig
áfram, í nýjum vinnubrögðum og
breyttum aðferðum gagnvart stór-
um skuldunautum árið 1989 þegar
Iðnaðardeild Sambandsins og Ala-
foss voru sameinuð. Jakob Bjarna-
son hóf störf í Landsbankanum
1989 og hans fyrsta stóra við-
fangsefni var að gæta hagsmuna
Landsbankans gagnvart Álafossi.
Segja má, að með þeirri vinnu,
hafí verið gefínn forsmekkurinn
að því sem koma skyldi, að því
er varðaði uppgjör Sambandsins
og Landsbankans og stofnun
Hamla hf.
Landsbankinn átti útistandandi
skuldir hjá Iðnaðardeildinni -og
Álafossi, samtals um 1,3 milljarða
króna og þar af var um einn millj-
arður króna talinn í taphættu.
Landsbankinn stofnaði rekstrarfé-
lag um Álafoss, fljótlega eftir að
fyrirtækið var tekið til gjaldþrota-
skipta í júní 1991.
Á þessum tíma hafði Lands-
bankanum tekist að lækka upp-
hæð þá sem talin var í taphættu
úr einum milljarði króna í um 500
milljónir króna. Bankinn rak fyrir-
tækið til næstu áramóta á eftir.
Með því tókst Landsbankanum að
draga mjög úr tapi sínu af við-
skiptum við Iðnaðardeildina og
Álafoss, þannig að þegar fyrirtæk-
ið var selt, þá hafði bankinn þurft
að afskrifa á bilinu 150 til 180
milljónir króna, í stað fleiri hundr-
uð milljóna, sem voru í hættu.
Fullyrt er að bankinn hafi bætt
stöðu sína um 350 milljónir króna,
gagnvart fyrirtækjunum, áður en
rekstur félagsins var seldur. Skýr-
ingin á þessum árangri fólst fyrst.
og fremst í því tvennu, að rekstrar-
félagið náði að gera stóra sölu-
samninga við Rússa á ullarvörum
og ekki kom til stöðvunar á rekstri.
Gífurlegar skuldir
Skuldir Sambandsins í árslok
1988 námu 13,5 milljörðum króna
og 1989 námu þær 13,2 milljörð-
um króna. Einungis á hlaupareikn-
ingi í Landsbankanum nam yfir-
dráttur Sambandsins rúmum fjór-
um milljörðum króna! Svo dæmi
sé nefnt, þá námu útistandandi
skuldir Iðnaðardeildar Sambands-
ins 1989 rúmum 500 milljónum
króna, sem engar tryggingar voru
fyrir.
Yfirmenn Landsbankans gerðu
sér fljótlega grein fyrir, að við svo
búið mætti ekki standa, og hófu
viðræður við Guðjón B. Ólafsson,
forstjóra Sambandsins. í þeim við-
ræðum kom brátt á daginn, að
þrátt fyrir sterka eignastöðu Sam-
bandsins stefndi í hrein óefni, þar
sem eignirnar voru svo gott sem
án ávöxtunar.
Eina eignin sem skilaði raun-
verulegum arði á þeim tíma var
eign Sambandsins í Olíufélaginu,
sem skilaði þá um 10% ársávöxtun
af nafnvirði, sem þó var ekki
umtalsverð upphæð, því nafnverð
bréfanna gerði ekki meira en losa
200 milljónir króna, þótt markaðs-
virði þeirra væri yfir einn milljarð-
ur króna.
Verslunardeild Sambandsins
var rekin með gífurlegu tapi, ár
eftir ár. Framreiknað til núvirðis,
tapaði Verslunardeildin og síðar
Mikligarður á 10 árum 5,6 millj-
örðum króna, eða um 560 milljón-
um á ári frá 1982 til 1992! Það
þarf vart frekari vitnanna við,
þegar rætt er um að Sambandið
hafí verið stjórnlaus eyðsluhít og
ljóst er, að upphafíð að hruni Sam-
bandsrisans má rekja mörg ár aft-
ur í tímann.
Sambandsmenn í dag, telja að
það hafí fyrst og fremst verið
gífurlegur taprekstur Verslunar-
deildarinnar, gamla Miklagarðs og
siðar Miklagarðs eftir sameiningu
við Kaupstaðarverslanir KRON,
sem gerði útslagið um, að svona
fór fyrir Sambandinu.
Hagnaður Sjávarafurða- og
Skipadeildar dugði skammt
Þótt Sjávarafurðadeildin og
Skipadeildin hafí á sínum tíma
verið reknar með ágætum hagnaði
og aðrir þættir verið nálægt núll-
inu, hafi það engan veginn dugað
til að vega upp á móti verslun-
artapinu.
Fljótlega eftir að Guðjón B. Ól-
afsson og forsvarsmenn Lands-
banka hófu umræður sín á milli
um skuldastöðu Sambandsins,
Fyrrum stjórnendur Sambandsins
• Aðalmenn Sambandsins
Erlendur
Einarsson
Valur
Arnþórsson
Guðjón B.
Ólafsson
Sigurður
Markússon
Sigurður Gils
Björgvinsson
SAMBANDSHÚSIÐ við Kirkjusand.
Ungir og vaskir Landsbankamenn • Lögfræðilegir ráðunautar
Jakob
Bjamason
Hermann
Eyjólfsson
Birgir
Magnússon
Tryggvi
Gunnarsson
Viðar Már
Matthiasson
Bankastjórn Landsbankans
AÐALSTÖÐVAR Landsbanka íslands
Halldór
Guðbjamason