Morgunblaðið - 25.03.1995, Blaðsíða 36

36 LAUGARDAGUR 25. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
BATINN OG
IÐNAÐURINN
ÞJÓÐHAGSSTOFNUN spáir því að viðskiptajöfnuður
við útlönd verði jákvæður um tíu milljarða króna í
ár. Hann hefur ekki verið hagstæðari síðan 1962. Spáð
er 3% hagvexti, 3% vexti þjóðartekna og 2,5% kaupmáttar-
aukningu ráðstöfunartekna, samanborið við 0,5% aukn-
ingu í fyrra og allnokkra kaupmáttarrýrnun liðin kreppu-
ár. Þetta er umtalsverð breyting til hins betra, en halli á
viðskiptajöfnuði og tilheyrandi erlend skuldasöfnun hafa
verið með erfiðari efnahagsvandamálum okkar um langt
árabil.
Það er ekki sízt ánægjulegt að verðmæti útfluttrar iðn-
aðarvöru jókst um 22% milli áranna 1993 og 1994 og er
þá útflutningur áls og kísiljárns undanskilinn. Verðmæti
annars útflutnings en sjávarvöru og afurða orkufreks iðn-
aðar, en þá er nánast eingöngu um iðnaðarvöru að ræða,
nam rúmum átta milljörðum króna árið 1993, tæpum ell-
efu milljörðum í fyrra og verður langleiðina í 12 milljarðar
í ár, sem er rúmlega 7% vöxtur.
Aukinn iðnaðarútflutningur bendir til straumhvarfa í
þróun íslenzks útflutningsiðnaðar. Skýringin er fyrst og
fremst efnahagsstöðugleikinn innanlands, lágt raungengi
krónunnar og batnandi árferði á alþjóðavettvangi.
Þórður Friðjónsson, forstjóri Þjóðhagsstofnunar, segir
í viðtali við Morgunblaðið í gær, að í fyrra hafi orðið
grundvallarbreyting í efnahagslífinu og að þjóðarbúskap-
urinn virðist vera að ná sér eftir kyrrstöðuna sem ríkti
árin 1988 - 1993. Hagvöxtur í fyrra hafi orðið svipaður og
í öðrum löndum OECD og útlit sé fyrir að það verði einnig
í ár. Hins vegar sé mjög mikilvægt að tekið sé til hendinni
í fjármálum hins opinbera og að þar náist jöfnuður á
næstu misserum til að koma í veg fyrir þenslu. „Þegar
það er betri gangur í efnahagslífinu,“ segir forstjóri Þjóð-
hagsstofnunar, „er alveg sérstaklega mikilvægt að ríkið
bæti stöðu sína til að koma í veg fyrir að þensla mynd-
ist. Við þær aðstæður að hagvöxtur er þetta mikill leiðir
það smám saman til aukinnar fjárfestingar og það er
mjög mikilvægt að hið opinbera veiti svigrúm með því að
draga sig sem mest út af lánamarkaðinum.“
Batinn í þjóðarbúskapnum er fagnaðarefni. Hann hefur
hins vegar ekki fest sig í sessi til framtíðar. Á öllu veltur
að hlúa að batanum og skapa honum skilyrði til að dafna
og þróast í aukin umsvif, fleiri störf og stærri skiptahlut
á þjóðarskútunni. Með öðrum orðum að glutra ekki niður
þeim stöðugleika sem er forsenda batans og sígandi lukku
í lífskjörum þjóðarinnar.
GLÆSILEG SAM-
GÖNGUBÓT
HALLDÓR BLÖNDAL samgönguráðherra sprengdi síð-
asta haftið í Breiðsdalslegg Vestfjarðaganga í fyrra-
dag. Mikilvægum samgönguáfanga er náð. Stutt er í þá
stóru stund að þetta stærsta samgöngumannvirki sinnar
tegundar hér á landi verði tekið í notkun.
Vegir eru æðar samfélagsins. Góðar samgöngur milli
atvinnusvæða og ekki síður innan atvinnusvæða eru meg-
inforsenda eðlilegrar atvinnuþróunar og góðra félags-
legra- og menningarlegra tengsla fólks í einstökum lands-
hlutum. Sú tenging vestfirzkra byggða, sem nú er í aug-
sýn, auðveldar samstarf og trúlega einnig sameiningu
sveitarfélaga og fyrirtækja, stuðlar að hagræðingu í at-
vinnulífi og opinberri stjórnsýslu og styrkir framtíðar-
byggð á Vestfjörðum svo um munar.
Vestfirðir - og margir aðrir landshlutar - hafa átt
undir högg að sækja varðandi búferlaflutninga og byggða-
þróun í landinu á 20. öldinni. Byggðastefnan, eins og hún
hefur verið framkvæmd, hefur lítt eða ekki dregið úr fólks-
streymi af landsbyggðinni til höfuðborgarsvæðisins síð-
ustu áratugina. En sterkar líkur standa til þess að stór-
bættar samgöngur innan atvinnusvæða styrki þau betur
en flest annað. Þetta á alveg sérstaklega við um Vest-
firði. Morgunblaðið sendir Vestfirðingum heillaóskir með
þessa glæsilegu samgöngubót, göngin og leggina þijá til
Ónundarfjarðar, Súgandaflarðar og SkutulsQarðar.
Tryggri Pálsson framkvæmdastjóri hjá íslandsbanka segii
samkeppni við bankana með fyrirgreiðslu við einstaklinga, fy
Seðlabankinn
verður að hætta
smásöluviðskiptum
ÞAÐ er gömul hefð hjá Seðla-
banka íslands að stunda
margvísleg bankaviðskipti
við opinbera aðila sem
njóta ríkisábyrgðar að ógleymdum
einstaklingsviðskiptum við starfs-
menn sína. Bankinn stundar t.d. al-
menn gjaldeyrisviðskipti við ýmsar
stofnanir og sjóði ásamt því að út-
vega slíkum aðilum erlend lán. Á
þingi Sambands íslenskra banka-
manna á miðvikudag varpaði
Tryggvi Pálsson, framkvæmdastjóri
hjá Islandsbanka, fram harðri gagn-
rýni á Seðlabankann fyrir þessi við-
skipti. Hvatti hann til þess að þeim
yrði hætt strax áður en kæmi til
kasta Samkeppnisstofnunar að að-
greina þennan rekstur.
„Athyglisvert er að Alþingi hefur
ekki enn náð að afgreiða endurskoð-
uð lög um Seðlabanka íslands," sagði
Tryggvi. „Fyrirliggjandi hugmyndir
gera ráð fyrir auknu sjálfstæði bank-
ans við að uppfylla sinn hagstjórnart-
ilgang að halda verðlagi stöðugu.
Það hefur samt ekki tafið fyrir því
að Seðlabankinn hefur lagt sitt af
mörkum við að mynda trúverðugan
gjaldeyris-, verðbréfa- og peninga-
markað og ná árangri í efnahags-
stjórn með markaðsaðgerðum.
En það er ekki nóg að breyta laga-
bókstaf og taka á sig nýjar mikilvæg-
ar skyldur, einnig verður að segja
skilið við verkefni sem ekki eiga
heima í Seðlabanka. Á ég þar við
margháttuð bein smásöluviðskipti
Seðlabankans við einstaklinga, fyrir-
tæki og stofnanir sem er arfur frá
liðinni tíð. Óskandi er að Seðlabank-
inn hafi sjálfur frumkvæði að því að
hætta að eiga almenn bankavið-
skipti við starfsmenn og það sem
meira er um vert að annast í stórum
stíl gjaldeyrisviðskipti við fjölmarga
aðila aðra en ríkissjóð og veita þeim
ókeypis þjónustu. Það er betra að
hætta þessu strax en þurfa fyrir
áeggjan Samkeppnisstofnunar að að-
greina þennan samkeppnisrekstur."
Hitaveita fékk
ókeypis ráðgjöf
Þá var einnig vikið að þessari
gagnrýni í pallborðsumræðum.
Tryggvi sagðist þar álíta að Seðla-
bankamenn væru í hjarta sínu sam-
mála að þessi viðskipti bankans væru
óeðlileg. Tékkareikningar starfs-
manna væru þó ekkert vandamál.
Hins vegar væri það alveg ótækt að
bankinn stundaði gjaldeyrisviðskipti
Erum ekki að keppast við að halda
þessum viðskiptum hjá okkur, segir
Eiríkur Guðnason seðlabankastjóri
Tryggvi Pálsson
við ijölmarga aðila aðra en ríkissjóð
og veitti aðstoð við erlendar lántökur
aðila án þess að taka neitt fyrir það.
Hann vitnaði i þessu sambandi til
fréttar Morgunblaðsins frá 8. mars
sl. um 800 milljóna lántöku Hita-
veitu Akraness og Borgarness. „Ég
hringdi í framkvæmdastjóra þessar-
ar hitaveitu, bauð honum þjónustu
míns banka og spurði hvort honum
hefði ekki dottið í hug að taka t.d.
innlent lán. Þá hefði Hitaveitan losn-
að við gengisáhættu því tekjur henn-
ar eru í íslenskum krónum. Það var
offramboð á íslenskum krónum og
við hefðum getað útveg-
að innlent lán í samvinnu
við aðra eða erlent lán
með ríkisábyrgð. Hann
var búinn að ganga frá
láninu og benti á að
margar aðrar hitaveitur
og fleiri aðilar fengju
þessa þjónustu í Seðla-
bankanum. Hann sagði
einnig að þjónustan væri
afar lipur og að sjálf-
sögðu ókeypis. Seðla-
bankinn á að hafa eft-
irlit með lántökum með
ríkisábyrgð en er sjálfur
að veita ráðgjöf vegna
þessara lána. Þegar tek-
in eru saman gjaldeyris-
viðskipti og erlendar lántökur sést
að þetta er töluverður samkeppnis-
rekstur. Ég held að Seðlabankinn
sjái það sjálfur að þegar hann á í
beinum viðskiptum við þessa við-
skiptamenn er hann ekki að hleypa
þessum gjaldeyrisviðskiptum inn á
okkar litla markað. Þetta þýðir það
að gjaldeyrismarkaðurinn er ekki
eins marktækur eins og 'ef allir
straumarnir færu inn á þennan litla
markað. Þetta hef ég og fleiri banka-
menn bent á ítrekað á fundum með
Seðlabanka en það hefur ekkert
gerst í málinu.“
Eiríkur Guðnason
Dæmi um smásöluvið-
skipti Seðlabankans
SEÐLABANKINN stundar marg-
vísleg viðskipti sem bankamenn
telja að eigi betur heima hjá við-
skiptabönkunum. Á meðfylgjandi
yfirliti frá íslandsbanka kemur
fram hvaða verkefni hér er um
að ræða.
•MARGIR sjóðir og stofnanir eru
með innlánsreikninga í íslenskum
krónum og eru jafnframt með
erlenda gjaldeyrisreikninga í
Seðlabanka. Seðlabankinn tekur
þannig við innlánum frá ýmsum
aðilum og stundar jafnvel sam-
hliða almenn bankaviðskipti við
þessa aðila.
•SEÐLABANKINN stundar al-
menn gjaldeyrisviðskipti við ýms-
ar stofnanir og sjóði. Þessi gjald-
eyrisviðskipti sem eru all veruleg,
koma aldrei inn á almennan gjald-
eyrismarkað og hafa þar af leið-
andi engin áhrif á gengi krónunn-
ar. Seðlabankinn stundar þessi
gjaldeyrisviðskipti með gengisbili
milli kaupa og sölu og er þá miðað
við auglýst opinbert gengi Seðla-
bankans sem oft er ekki I neinu
samræmi við gengi viðskipta-
banka þann dag.
•SEÐLABANKINN stundar
seðlaviðskipti við erlenda banka
sem fyrst og fremst ættu að vera
verkefni viðskiptabanka og spari-
sjóða og eru það í flest öllum til-
vikum erlendis.
•SEÐLABANKINN tekur við
greiðslum erlendis frá og færir
inn á reikninga viðskiptabanka í
bankanum eins og um venjulegan
viðskiptabanka væri að ræða. Það
er ekki vitað hvort hann taki sömu
þóknanir og bankarnir.
•STARFSMENN Seðlabankans
hafa almenna tékkareikninga og
tékkhefti við bankann. Það er
ekki vitað hvaða almenn bankavið-
skipti hann sér um fyrir starfs-
menn bankans, t.d. sölu á ferða-
mannagjaldeyri, þegar þeir ferð-
ast erlendis á vegum bankans.
•SEÐLABANKINN hefur séð um
að útvega sjóðum, stofnunum og
hitaveitum erlend lán með ríkis-
ábyrgð og jafnhliða stundað ráð-
gjöf í þessu sambandi, þar sem