Morgunblaðið - 25.03.1995, Blaðsíða 18

18 LAUGARDAGUR 25. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Akveðnar tryggingar
voru að handveði í
Samvinnubankanum,
t.d. hlutabréfin í ESSO.
Samtals nam yfirdrátt-
ur SIS í bönkunum
tveimur 8,5 milljörðum.
lagði Guðjón það til, að Lands-
bankinn keypti hlut Sambandsins
í Samvinnubankanum, en SÍS átti
þá 52% hlut í bankanum. Þannig
töldu Guðjón og fleiri Sambands-
menn, að Sambandið gæti mjög
bætt skuldastöðu sína í Lands-
bankanum.
Landsbankamenn sýndu slíkum
kaupum fljótlega áhuga, en það
var ekki fyrr en nokkuð var liðið
á slíkar samningaviðræður, sem
þeir í Landsbanka uppgötvuðu að
Sambandið var með enn meiri yfir-
drátt í Samvinnubanka en Lands-
banka, eða um 4,4 milljarða króna!
Landsbankanum til lífs
Staða Samvinnubankans var þó
að því leytinu sterkari en Lands-
bankans, að Sambandið hafði sett
ákveðnar tryggingar að handveði
í Samvinnubankanum, svo sem öll
hlutabréf sín í ESSO, sem þá voru
liðlega einn milljarður króna að
markaðsvirði. Samtals nam því
yfirdráttur Sambandsins í bönkun-
um tveimur 8,5 milljörðum króna.
Segja má, að það hafi viljað
Landsbankanum til lífs, að samn-
ingar tókust um kaup Landsbank-
ans á 52% hlut í Samvinnubankan-
um fyrir 605 milljónir króna í árs-
byijun 1990. Það er einnig mat
Sambandsmanna, sem þó voru
ekki allir sáttir við Samvinnu-
bankasöluna á sínum tíma, að
Samvinnubankakaup Landsbank-
ans, hafi í raun og veru gert það
að verkum, að hægt var að ná
samningum um yfírtöku Hamla á
eigum Sambandsins.
Vissulega var naumt, að slík
sala fengist samþykkt í stjórn
Sambandsins, því fjórir stjómar-
menn voru sölunni andvígir, en
fimm voru henni hlynntir. Þar með
voru samningar vegna skulda
Sambandsins við lánardrottna
komnir á eina hendi, sem forsvars-
menn Landsbankans telja í dag,
að hafí verið algjör forsenda þess,
að takast mætti að lágmarka tjón
lánardrottna, með þeim hætti sem
tekist hefur.
Það var ekki fyrr en 19. júlí,
1990, sem stjómendur Lands-
bankans fengu um það upplýs-
ingar, hveijar skuldir Sambands-
ins voru í gegnum Lundúnaskrif-
stofu Sambandsins, en þær námu
samtals 25 milljónum punda, eða
um 2,5 milljörðum króna. Þar af
skuldaði Sambandið 13 milljónir
punda, eða um 1,3 milljarða króna,
hjá Hambros Bank. 12 milljónir
punda, eða um 1,2 milljarðar
króna, vom svo útistandandi hjá
níu öðmm bönkum, víðsvegar um
Evrópu. Þessar upplýsingar fékk
Landsbankinn frá Hambros Bank,
en ekki Sambandinu og voru þær
Landsbankanum enn eitt áfallið.
Hambros ókyrrist
Þeir hjá Hambros greindu
Landsbankanum frá því, að bið-
lund þeirra, vegna gjaldfallinna
lána Sambandsins, væri orðin tak-
mörkuð og þeir gætu ekki beðið
lengi, með að segja upp lánunum.
Ef Hambros hefði' gert alvöm úr
því að segja upp lánaviðskiptum
við Sambandið, hefði það haft það
í för með sér, að aðrir erlendir
lánardrottnar hefðu gert slíkt hið
sama og því hefðu á einu bretti
gjaldfallið vel á þriðja milljarð
króna.
Landsbankinn mat þessa af-
stöðu Hambros á þann veg, að
lánstraust Islendinga kynni að
verða í uppnámi, ef allir erlendu
bankarnir segðu upp lánum sínum
til Sambandsins. Við hafí blasað,
að það yrðu ekki einungis lakari
Iánskjör sem Landsbankinn yrði
að sætta sig við frá erlendum lán-
ardrottnum, heldur aðrir bankar
einnig, svo og ríkissjóður. Því hafi
geysilegir hagsmunir verið í húfí
fyrir íslendinga alla, að hafast
ekkert það að, sem rýrði tiltrú
erlendra iánardrottna á greiðslu-
getu og skilvísi íslenskra lántak-
enda.
Það var vegna þessarar hættu,
sem ráðamenn Landsbankans tóku
af skarið með því að rita öllum
erlendum lánardrottnum Sam-
bandsins svonefnt „Letter of
Support“, sem var stuðningsyfír-
lýsing Landsbankans til erlendra
lánardrottna, sem fól í sér þann
ásetning Landsbankans að hann
myndi af fremsta megni gæta
hagsmuna þeirra sem lánardrottna
Sambandsins. Erlendir bankar
munu hafa litið á yfirlýsingu
þessa, sem einskonar ígildi sjálfs-
skuldarábyrgðar, en Landsbank-
inn hafnaði því alla tíð, að þannig
bæri að túlka bréf hans.
Fram til vorsins 1992 fylgdist
Landsbankinn nokkuð með upp-
skiptingu Sambandsins í hlutafé-
lög, tilraunum Sambandsins til
eignasölu o.þ.h. án þess að vera
beinlínis með mikil afskipti af
málefnum Sambandsins. Raunar
virðist sem það hafí ekki gerst
fyrr en á miðju ári 1992, að Lands-
bankinn gerði sér fulla grein fyrir
vanda Sambandsins.
Að minnsta kosti höfðu við-
brögð stjórnenda bankans fram til
þess tíma, ekki verið með þeim
hætti, að ætla megi að þeir hafi
haft fullan skilning á stærð þess
vanda sem blasti við Sambandinu
og bankanum sem aðallánar-
drottni þess.
Ungir og vaskir menn
Landsbankinn setti sumarið
1992 á laggirnar sérstakan
þriggja manna vinnuhóp, ungra
og vaskra viðskiptafræðinga, sem
átti að einbeita sér að því að rýna
í málefni Sambandsins, til þess að
undirbúa yfirtöku á eignum Sam-
bandsins. Tveir komu úr Útlána-
stýringu Landsbankans, þeir Jak-
ob Bjarnason og Hermann Eyjólfs-
son, og úr Fyrirtækjaviðskiptum
kom Birgir Magnússon.
Það voru nýstárleg og sérstæð
vinnubrögð sem þetta þríeyki
ástundaði og ekki hægt að segja
annað en reyfarakenndur blær
hafi verið á starfi þeirra. Þremenn-
ingarnir hurfu úr Landsbanka ís-
lands og komu sér upp höfuðstöðv-
um í Sambandshúsinu á Kirkjus-
andi. Þar fengu þeir aðstöðu á
annarri hæð hússins, settu upp
tölvur sínar og síma og helltu sér
út í stór og mikil viðfangsefni.
Viðskiptafræðingarnir fóru í
starfí sínu ekki það sem heita
hefðbundnar Landsbankaleiðir.
Það er haft fyrir satt, að ákveðnir
yfirmenn í Landsbankanum hafi
beinlínis haft horn í síðu þremenn-
inganna, þar sem þeir eru sagðir
hafa talið sig vera þess umkomnir
að veita hópnum forstöðu. Þeir
komu hins vegar hvergi við sögu,
heldur heyrði vinnuhópurinn beint
undir Sverri Hermannsson og gaf
honum reglulega skýrslu um gang
mála. Reglulega héldu þremenn-
ingarnir svo upplýsingafundi með
öllum þremur bankastjórum
Landsbankans, þeim Sverri,
Björgvin Vilmundarsyni og Hall-
dóri Guðbjarnasyni.
Þeir fóru ekki heldur hefð-
bundnar leiðir, að því er varðaði
öflun sérfræðiþekkingar, því þeir
leituðu út fyrir Landsbankann, er
þeir þurftu á lögfræðilegum álits-
gerðum að halda. Sömuleiðis not-
uðu þeir endurskoðendaþjónustu
utan Landsbankans, en einnig
endurskoðanda Landsbankans.
Þeir lögfræðingar sem leitað var
til voru þeir Tryggvi Gunnarsson
og Viðar Már Matthíasson.
Starf þremenninganna og ráð-
gjafa þeirra í júlí, ágúst og septem-
ber 1992 fólst í því að greina
skuldastöðu Sambandsins ofan í
kjölinn, eignastöðu þess og skulda-
og eignastöðu allra dótturfyrir-
tækja Sambandsins.
Frómt frá sagt, þá bar starf
þremenninganna þann ávöxt, að
mati Landsbankans, að Lands-
bankinn hafði eftir þetta, í raun
og veru, töglin og hagldirnar í
þeim viðræðum sem fóru fram við
Sambandið í kjölfar skýrslu vinnu-
hópsins. Rétt er að geta þess hér,
að Sambandsmenn telja ekki að
svo hafi verið, heldur að báðir
aðilar hafi fengið mun gleggri og
betri mynd af stöðu Sambandsins
og tengdra fyrirtækja, við vinnu
þremenninganna.
Landsbankinn metur það svo,
að þremenningarnir hafi einfald-
lega vitað mun meira um stöðu
Sambandsins eftir þá vinnu sem
þeir réðust í en forsvarsmenn
Sambandsins og safnað saman í
eina skýrslu heildaryfírliti yfír
stöðuna, þar sem kom fram nafn-
verð fyrirtækja, eigna, matsverð,
mismunur, skuldir við Landsbanka
og aðra lánardrottna og skuldir
innbyrðis á milli Sambandsfyrir-
tækja og ábyrgðir og hvað eina.
Með þessu starfi, gat bankinn
gert sér grein fyrir því hvers virði
væri að taka yfír eignir Sambands-
ins.
Tilhugsunin um gjaldþrot
Þremenningarnir komust í sept-
ember 1992 að þeirri niðurstöðu
í skýrslu sinni, að Sambandið ætti
fyrir skuldum, miðað við bestu
upplýsingar sem þá lágu fyrir, en
jafnframt að við blasti greiðslu-
þrot.
Að forða gjaldþroti hafði ekki
litla þýðingu í huga traustra og
rótgróinna samvinnumanna, eins
og þáverandi varaformanns stjórn-
ar Sambandsins, Þorsteins Sveins-
sonar, og formannsins, Sigurðar
Markússonar, og raunar allrar
Sambandsstjórnar, samkvæmt
þeim upplýsingum sem aflað hefur
verið. Tilhugsunin um gjaldþrot
Sambandsins var slíkum mönnum
einfaldlega óbærileg.
í þessu starfi öllu áttu þremenn-
ingarnir mikið og náið samstarf
við tvo starfsmenn Sambandsins,
þá Sigurð Markússon, stjórnarfor-
mann Sambandsins, og Sigurð
Gils Björgvinsson, fjármálastjóra
Sambandsins, og er því samstarfi
af báðum aðilum lýst sem heilu
og góðu.
Raunar greina Sambandsmenn
frá því, að það hafí verið harla
sérkennilegt fyrir þá, að fá „troik-
una“ úr Landsbanka inn í höfuð-
stöðvar Sambandsins, fyrst til að
byija með. En samstarfið hafi ver-
ið vinsamlegt, heilt og gagnlegt.
Eftir að skýrsla þríeykisins
hafði verið lögð fyrir bankastjórn
Landsbankans í septemberlok
1992, var það mat bankastjómar,
að ekki væri eftir neinu að bíða.
Rétt væri að efna til fundahalda
með Sambandsforkólfum, og
semja um yfírtöku Landsbankans
á eigum Sambandsins, eins og
þremenningarnir gerðu tillögur
um í skýrslu sinni.
Þeir lögðu raunar til ákveðna
valkosti en sá sem þeir töldu heppi-
legastan í framkvæmd varð að lok-
um sú leið sem samið var um að
fara.
OIMNUR GREIIM
í næstu grein, sem birtist
hér í blaðinu á morgun,
verður fjallað ítarlega
um starf þremenning-
anna og lýst aðdragand-
anum að þeim löngu og
ströngu leynifundum,
sem fram fóru haustið
1992, með þátttöku
stjórnenda Landsbank-
ans og Sambandsins.
ins Maflyn > tíVIU
wr MISSIR / HOKIi)
w HÖFURif) Jll[
vjr. :
*£?%> >
•z% i'.Xrjr.zz
—
m
Myndlistin
heillar '■?)
SUNNUDAGUR
jRlprgtm&Ta&tði
9
H
W.
^Jr* trfwi 1 í
Hopu

v
íSfcwiAil .......
k.Vví;.,., . „ ■{'■
■ ■ ■ • ■
Fylgstu meb á sunnudögum!
Á sunnudögum kemur út efnismikiö og áhugavert blaö með fjölmörgum greinum og vibtölum.
Birt eru viðtöl við athyglisveröa einstaklinga, íslenska sem erlenda, til sjávar og sveita, borga og
bæja. Metnaðarfullir blaðamenn skrifa um málefni sem tengjast öllum hliðum mannlífsins.
Á hverjúm sunnudegi er umfjöllun um þab nýjasta úr heimi kvikmynda og dægurtónlistar.
Einnig er að finna stutta pistla þar sem lesendur fræbast um ýmis athyglisverð mál svo sem
læknisfræöi, siðfræði, vínsmökkun, umhverfismál og stangveibi. Þeir sem hafa gaman af dular-
fuilum glæpasögum fyrri tíma fá nýja sögu í hverri viku og fastir libir eins og Reykjavíkurbréf,
Helgispjail og Gárur em á sínum stað. Alit þetta og miklu meira er í sunnudagsblaðinu.

pliorignmlífebib
- kfarnl málslml

K
& •
i
Í
Í
,
Í
\Í
[4
í

(
i